Πως θα βγει κερδισμένο το περιβάλλον, αν «κλείσουμε τον κύκλο» της παγκόσμιας οικονομίας;

Ο βάσει σχεδίου περιορισμός των απορριμμάτων είναι μια φιλική προς τον πλανήτη μέθοδος για να μειωθούν οι κίνδυνοι, να αυξηθούν τα περιθώρια δράσης και να εισακουστούν οι εκκλήσεις των ευαισθητοποιημένων καταναλωτών για βιώσιμη ανάπτυξη.  

Πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η παγκόσμια οικονομία ήταν από τη φύση της… κυκλική. Με άλλα λόγια, όλοι οι κατασκευαστές προϊόντων αξιοποιούσαν με τον καλύτερο τρόπο τους φυσικούς πόρους, σχεδιάζοντάς τα έτσι ώστε να κρατήσουν πολλά χρόνια και να χρησιμοποιούνται μέχρι να μην μπορούν πιά να επισκευαστούν. Ακόμα και τότε όμως, οι κάτοχοί τους έβρισκαν άλλες, ευφάνταστες λύσεις για τα εξαρτήματά τους. Εκείνη την εποχή, το να πετάξεις κάτι που δεν είχε «φαγωθεί» εντελώς, ήταν απλώς ακατανόητο. Εξάλλου, ακόμα και για τα περισσότερα απορρίμματα, υπήρχαν χρήσεις. Όμως, οι στερήσεις του πολέμου που ακολούθησαν εκείνες της Μεγάλης Ύφεσης, έφεραν τα πάνω-κάτω. Οι κατασκευαστές προώθησαν με κάθε μέσο την ιδέα πως στους καταναλωτές δεν άξιζε πλέον τίποτα λιγότερο από ολοκαίνουργια και άθικτα προϊόντα – γιατί οτιδήποτε άλλο θα ήταν κατώτερο, αν όχι ντροπιαστικό…

Η τεράστια ζήτηση που ακολούθησε εκτίναξε την οικονομική ανάπτυξη, αλλά με βαρύ τίμημα. Η γραμμική πλέον μέθοδος που ακολουθούν οι βιομηχανίες – η οποία επιβάλλει την εξαγωγή και κατανάλωση πρώτων υλών για την κατασκευή προϊόντων που χρησιμοποιούνται ελάχιστα πριν πεταχτούν – έχει «αποσυντονίσει» τον πλανήτη κι έχει κάνει τις πολύτιμες πρώτες ύλες ολοένα σπανιότερες και άρα πιο ακριβές. Και όλα αυτά την ίδια ώρα που κυριολεκτικά πετάμε στα σκουπίδια αντικείμενα αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Ένας από αυτούς που αντιλήφθηκαν εγκαίρως αυτό το παράδοξο είναι ο Ron Gonen, που υπηρέτησε πριν από κάποια χρόνια ως υπεύθυνος Υγιεινής, Ανακύκλωσης & Βιωσιμότητας στον Δήμο της Νέας Υόρκης. Καθημερινά αναρωτιόταν πόσες επενδύσεις θα μπορούσαν να γίνουν στην παιδεία, τις μεταφορές, την ψυχαγωγία, την ασφάλεια και τόσες άλλες δημόσιες υπηρεσίες με τα χρήματα που ξόδευε η δημοτική Αρχή στην αποκομιδή των απορριμμάτων και τις χωματερές.

Το 2014, ο Gonen αποφάσισε να εγκαταλείψει τη δουλειά του στον Δήμο και να ιδρύσει την Closed Loop Partners, μια εταιρεία επενδύσεων με δικό της κέντρο καινοτομίας, που θα είχε ως στόχο να κάνει και πάλι την οικονομία κυκλική, συνδέοντας επιχειρηματίες με ειδικούς από την βιομηχανία, διεθνείς επιχειρήσεις παραγωγής καταναλωτικών αγαθών, εταιρείες λιανικής, χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς και εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Τις ιδέες του, όπως διαμορφώθηκαν από την εμπειρία και τις προσπάθειες τόσων χρόνων για να μεγιστοποιήσει την ανάπτυξη μειώνοντας τα απορρίμματα, τις «κατέθεσε» σε ένα βιβλίο με τίτλο «The Waste-Free World: How the Circular Economy Will Take Less, Make More, and Save the Planet».

Παραδείγματα προς μίμηση

Στις σελίδες του συγκεντρώνει βιώματα, βέλτιστες πρακτικές και παραδείγματα προς μίμηση, επιλέγοντας ανάμεσα στις εταιρείες τις οποίες υποστηρίζει η Closed Loop Partners. Μία από αυτές είναι η περίπτωση της εταιρείας Algramo, που μπορεί και πουλάει απορρυπαντικά σε πολύ χαμηλότερη τιμή, χρησιμοποιώντας «έξυπνα» (με ενσωματωμένο RFID) δοχεία, που ο χρήστης απλώς ξαναγεμίζει όποτε και με όση ποσότητα χρειάζεται, γλυτώνοντας σημαντικό κόστος. Αναφέρεται, επίσης, στους ομόκεντρους κύκλους της βιωσιμότητας και της κυκλικότητας της οικονομίας, εξηγώντας την θεωρητική προσέγγιση της πρώτης και την πρακτική της δεύτερης, ενώ προσπαθεί να ερμηνεύσει τον αιφνίδιο «έρωτα» των κορυφαίων στελεχών επιχειρήσεων με την βιώσιμη ανάπτυξη.

Κατά τον Ron Gonen, η αιτία βρίσκεται στο ότι επιτέλους κατάλαβαν πόσο μεγάλη είναι πλέον η εξάρτησή τους από τις φυσικές πρώτες ύλες, για την κατασκευή των προϊόντων τους, με αποτέλεσμα να αυξάνονται όλο και περισσότερο οι κίνδυνοι, το κόστος και η αστάθεια γύρω μας. Πρακτικά, η προσπάθειά τους να πάρουν πίσω αξία από τα σημερινά απορρίμματά τους, αυξάνει τα περιθώρια κέρδους και τους προσφέρει σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Ο Gonen βρίσκει, πάντως, θετικό το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο αντιλαμβάνονται πως πρέπει να επενδύσουν τα χρήματα των φορολογουμένων περισσότερο σε υποδομές και δημόσιες υπηρεσίες, αντί για χωματερές, γι’ αυτό και πιέζουν κατασκευαστές και βιομηχάνους να αλλάξουν τακτική, είτε πληρώνοντας εκείνοι για τη διαχείριση των απορριμμάτων, είτε επενδύοντας στην ορθή ανακύκλωση των προϊόντων τους, κάτι που αποτελεί πλέον αίτημα και των καταναλωτών.

Η κουλτούρα επιτέλους αλλάζει

Όσο για το τι πρέπει να κάνει η βιομηχανία, για την προώθηση της κυκλικότητας, ο Ron Gonen δεν μασάει τα λόγια του: «Οι αμερικανικές επιχειρήσεις είχαν βαθιά ζυμωμένο στην κουλτούρα τους, επί πολλές δεκαετίες το ότι οι πολίτες είναι εκείνοι που θα επωμιστούν το τρομακτικό κόστος της εκκαθάρισης, όμως αυτό αλλάζει με γοργό ρυθμό. Δύσκολοι καιροί για CEOs… γιατί άλλοι μέτοχοι προσβλέπουν στα βραχυπρόθεσμα κέρδη τους και δεν θέλουν αλλαγές κι άλλοι πιέζουν για περισσότερη κυκλικότητα, που θα φέρει τεράστιες ευκαιρίες, ενώ παράλληλα, θα επουλώσει και κάποιες από τις «πληγές» του πλανήτη μας. Η μείωση του κόστους και των κινδύνων είναι μια καλή πρώτη αφορμή, αλλά οι μεγάλες προκλήσεις βρίσκονται στα υλικά, τις τροφοδοτικές αλυσίδες και την ίδια τη σχεδίαση των προϊόντων, που θα πρέπει να γίνεται με γνώμονα τη μείωση των απορριμμάτων».

Η συμβουλή του Gonen για τις επιχειρήσεις είναι να ξεκινήσουν πρώτα από την ανάλυση και βελτίωση της αποτελεσματικότητας της τροφοδοτικής τους αλυσίδας, να περάσουν στην αναζήτηση εναλλακτικών πρώτων υλών (ακόμα και ανακυκλωμένων) και να ολοκληρώσουν με αλλαγές στη σχεδίαση των προϊόντων τους, ώστε να υποστηρίζουν τις αρχές της κυκλικής οικονομίας. Σήμερα, όπως επισημαίνει, μονάχα το 16% της βιομηχανίας (προφανώς αναφέρεται στην αμερικανική) έχει κάνει σημαντικά βήματα προς την κυκλική οικονομία, επομένως ο στόχος του 80% βρίσκεται ακόμα μακριά. Κι εδώ είναι που χρειάζονται κάποιοι ηγέτες που θα βγουν μπροστά και θα αναλάβουν τις ευθύνες τους και θα πρωταγωνιστήσουν σε αυτή την προσπάθεια.