Άρης Μεσσίνης: Επικίνδυνο μέρος η Ελλάδα για την ερευνητική δημοσιογραφία

Αρχίζει στις 5 Οκτωβρίου η «Διεθνής εβδομάδα Δημοσιογραφίας 2022 από το iMEDd: Α Matter of Trust». Για πέντε ημέρες μέλη της δημοσιογραφικής κοινότητας, εκπρόσωποι διεθνών οργανισμών και ανεξάρτητων μέσων ανταλλάσσουν εμπειρίες και απόψεις γύρω από το ζήτημα της εμπιστοσύνης στη δημοσιογραφία.

Ανάμεσα στους ομιλητές θα είναι ο φωτορεπόρτερ Άρης Μεσσίνης, που έχει ήδη κερδίσει πολλές διεθνείς διακρίσεις, ανάμεσά τους το βραβείο Visa d’ or News του διεθνούς φεστιβάλ φωτοειδησεογραφίας Visa pour Image στο Περπινιάν για τη δουλειά του με θέμα τη μαζική άφιξη μεταναστών το 2015 στη Λέσβο.

Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1977. Ξεκίνησε να συνεργάζεται με Associated Press το 1997 ως βοηθός. Πέντε χρόνια αργότερα εντάχθηκε στο Agence France Presse (AFP) και από το 2006 είναι επικεφαλής του φωτογραφικού τμήματος του AFP στην Ελλάδα.

Ο Άρης Μεσσίνης μόλις επέστρεψε από τις εμπόλεμες ζώνες στην Ουκρανία. Έμεινε εκεί τρεισήμισι μήνες και στις αρχές Οκτωβρίου θα πάει ξανά. Είναι χρόνια πολεμικός ανταποκριτής αλλά ακόμη δυσκολεύεται να καταλάβει γιατί οι άνθρωποι μπορούν να πολεμούν ο ένας τον άλλο. 

Απολαμβάνει την ελευθερία που έχει ως συνεργάτης διεθνούς ΜΜΕ και εύχεται και ελπίζει αυτή η ελευθερία να έρθει και στην Ελλάδα, μια χώρα “επικίνδυνη για την ερευνητική δημοσιογραφία”.

Πότε μια φωτογραφία είναι 1.000 λέξεις;

Όταν μπορείς να διηγηθείς μία ή περισσότερες ιστορίες μέσα από μία εικόνα. Πέρα από το κλισέ της φράσης «μια φωτογραφία είναι χίλιες λέξεις», ο σκοπός είναι να τραβήξουμε μία φωτογραφία που να έχει την ικανότητα να αφυπνίσει συνειδήσεις, να ενεργοποιήσει τους ανθρώπους. Κι αυτό για μένα είναι τόσο σπουδαίο ώστε να αξίζει να ρισκάρουμε και τη ζωή μας προκειμένου να το πετύχουμε.

Τι ήταν αυτό που σάς ώθησε να ακολουθήσετε το επάγγελμα του φωτορεπόρτερ;

Η οικογενειακή μου ιστορία έκανε τον επαγγελματικό μου προσανατολισμό σχεδόν μονόδρομο. Με πατέρα φωτορεπόρτερ και μητέρα δημοσιογράφο δεν ήταν και πολλές οι πιθανότητες να μην ακολουθήσω τον ίδιο δρόμο.

Υπήρξαν στιγμές που το έχετε μετανιώσει;

Πιστεύω βαθιά σ’ αυτό που κάνω. Εάν το είχα μετανιώσει, θα τα είχα παρατήσει. Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Εάν δεν αγαπάς αυτή τη δουλειά είναι δύσκολο να το καταφέρεις, αφού τα εμπόδια και οι κίνδυνοι που διατρέχουμε είναι μεγαλύτεροι από τις υλικές απολαβές. Υπάρχουν φορές που αισθανόμαστε άβολα, είναι οι στιγμές που πρέπει αλλά δεν θέλεις να είσαι παρών σε ένα γεγονός. Δεν θέλεις να είσαι παρών όταν ο κόσμος αντιδρά επιθετικά απέναντί σου ή όταν εκτυλίσσεται μια ανθρώπινη τραγωδία. Αλλά οφείλεις να είσαι εκεί για να καταγράψεις το γεγονός, να διασώσεις τη στιγμή.

Τι έχει αλλάξει από την εποχή που αρχίσατε να δουλεύετε;

Έχουν αλλάξει τα πάντα. Είχα την τύχη, εκεί στα τέλη της δεκαετίας του ’90, να αρχίζω να δουλεύω στην εποχή της αναλογικής φωτογραφίας. Με φιλμ, με manual εστιάσεις. Πήγαινες αποστολή και ένα από τα βασικότερα προβλήματα που είχες να αντιμετωπίσεις ήταν το βάρος του εξοπλισμού. Το πώς θα κουβαλήσεις όλα όσα χρειάζονταν. Σε αντίθεση με τη σημερινή, ψηφιακή εποχή. Τότε, παρά τις δυσκολίες που περιέγραψα, δουλεύαμε σε ποιο ήρεμες συνθήκες. Τώρα, ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος, αντίπαλός μας είναι η ταχύτητα μετάδοσης της εικόνας. Η τεχνολογία έχει προχωρήσει τόσο που έχει κάνει απίστευτα εύκολη την επεξεργασία της εικόνας. Αλλά μας τρώει το άγχος της ταχύτητας με την οποία τα ΜΜΕ ζητούν να στέλνουμε τις εικόνες.

Πόσο εύκολο είναι να κάνει κάποιος επαγγελματίας ερευνητική δουλειά στην Ελλάδα;

Ίσως η ερευνητική εργασία στην Ελλάδα να είναι το δυσκολότερο πράγμα στη δουλειά μας. Και αφορά όλους όσους εμπλέκονται, δημοσιογράφους και φωτορεπόρτερ. Δεν είμαι όμως μόνο δύσκολο. Είναι και άκρως επικίνδυνο. Ένα όνομα μόνο θα σας πω για να απαντήσω στην ερώτησή σας: Γιώργος Καραϊβάζ. Ακόμη δεν έχει εξιχνιαστεί η δολοφονία του. Είναι τόσο δύσκολες και επικίνδυνες οι συνθήκες στην Ελλάδα που φρενάρουν όποιον επιχειρεί να κάνει ερευνητική δουλειά. Και να μην ξεχνάμε τέλος, ότι αν θέλουν να σε σταματήσουν στην Ελλάδα έχουν και τα νομικά όπλα για να σε μπλοκάρουν.

Τα ΜΜΕ στην Ελλάδα υποφέρουν από κρίση εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας. Ποιο θα μπορούσε να είναι το αντίδοτο από τους επαγγελματίες;

Πάντα υπήρχε κρίση αλλά το τελευταίο διάστημα οι συνθήκες έχουν επιδεινωθεί. Μέσα στις συνθήκες εργασίας που υπάρχουν στα ΜΜΕ στην Ελλάδα είναι δύσκολο να χτίσεις σχέσεις εμπιστοσύνης με το κοινό. Ίσως το αντίδοτο να είναι η συσπείρωση όσων πιστεύουμε ότι η δουλειά μας είναι λειτούργημα, βιοποριζόμαστε από αυτό, αλλά πιστεύουμε στην αποστολή μας. Η συσπείρωσή μας θα ήταν ένας τρόπος απάντησης, αντίδοτου, στην κρίση, αλλά υπάρχει το κρίσιμο ζήτημα της εξεύρεσης πόρων. Θα πρέπει να ζούμε από τη δουλειά μας για να μπορούμε να είμαστε επαγγελματίες.

Τι έχετε αποκομίσει από την εμπειρία σας στα διεθνή ΜΜΕ;

Το σημαντικότερο από την εμπειρία που έχω από τη συνεργασία μου με διεθνή ΜΜΕ είναι η ελευθερία. Η ελευθερία που έχεις ως επαγγελματίας να τραβήξεις φωτογραφίες επιλέγοντας το θέμα αλλά και τον τρόπο. Χωρίς παρεμβάσεις. Το αποτέλεσμα θα το αξιολογήσει το κοινό. Η σημασία που δίνουν τα διεθνή ΜΜΕ στην ποιότητα της εικόνας είναι ένα πανίσχυρο κίνητρο για τον επαγγελματία φωτορεπόρτερ να γίνεται ολοένα και καλύτερος. Και φυσικά, οι οικονομικές απολαβές είναι κατά πολύ καλύτερες από τις αντίστοιχες που δίνουν τα ΜΜΕ στην Ελλάδα.

Θα μπορούσε αυτή η εμπειρία, τα θετικά της σημεία, να μεταφερθεί στην Ελλάδα; Και μπορεί και πρέπει να μεταφερθεί. Τόσο η προσέγγιση που έχουν τα διεθνή ΜΜΕ στην είδηση, η σημασία που δίνουν στην ελευθερία της επιλογής και λήψης της εικόνας, όσο και στις συνθήκες τις δουλειάς. Αυτά τα δύο είναι φανερό ότι συνδέονται. Δεν μπορεί να δουλεύεις ατέλειωτες ώρες, με χαμηλές απολαβές και το αποτέλεσμα να είναι ποιοτικό. Έχουν να γίνουν ακόμη πάρα πολλά βήματα στην Ελλάδα.

Είστε χρόνια ανταποκριτής σε πεδία πολέμου. Τι έχετε διδαχτεί από αυτό;

Το μόνο που αλλάζει από χώρα σε χώρα όπου βρέθηκα σε πεδία πολέμου είναι η γλώσσα που μιλούν οι άνθρωποι και η γεωγραφία. Ο κίνδυνος που διατρέχουμε είναι ο ίδιος. Αυτοί που πάντα υποφέρουν είναι ο άμαχος πληθυσμός, όσοι βρίσκονται ανάμεσα σε αντίπαλα πυρά χωρίς να φταίνε σε κάτι ή να κατανοούν τους λόγους της αιματοχυσίας. Παντού είναι ίδιος ο θάνατος, ο ξεριζωμός, ο πόνος των ανθρώπων.

Είναι ανυπόφορο να βλέπεις ανθρώπους να μισούνται θανάσιμα, να είναι χωρισμένοι σε ένοπλα στρατόπεδα και να ξέρεις ότι στην ουσία δεν έχουν να χωρίσουν τίποτα μεταξύ τους. Αλλά έχω δει μέσα σ’ αυτά τα τοπία και στιγμές μεγαλείου, κυρίως στη Μέση Ανατολή, στη Συρία, στο Ιράκ. Είδα ανθρώπους να ρισκάρουν τη ζωή τους για να σώσουν άλλους ανθρώπους κι εκεί στις οριακές στιγμές φαίνονται οι άνθρωποι και η ποιότητά τους.

*Οι φωτογραφίες με στιγμιότυπα από τον πόλεμο στην Ουκρανία είναι του Άρη Μεσσίνη.