Ένα πρωτοποριακό ευρωπαϊκό πρόγραμμα στη Θεσσαλονίκη

Ο Peter Panes, διευθυντής του Goethe- Institut Θεσσαλονίκης και γενικός διευθυντής του προγράμματος Artecitya μας μιλάει για το πρωτοποριακό ευρωπαϊκό πρόγραμμα που φέρνει σε επαφή καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες αλλά και πολίτες που επιθυμούν να δημιουργήσουν εκ νέου τις πόλεις στις οποίες ζουν. Η αστική ζωή έρχεται στο προσκήνιο, επαναπροσδιορίζεται και αφουγκράζεται τις ανάγκες των πολιτών.

Το πρώτο καλλιτεχνικό δίδυμο που συμμετέχει στο Artecitya, είναι η Güntzel & o Scheibe με την έκθεσή τους, «Plastisphere». Για τον Peter Panes, οι εικαστικές τέχνες αλλά και η επαφή καλλιτεχνών με το κοινό προσφέρεται ως ένα σημαντικό μέσο επικοινωνίας των χωρών μεταξύ τους.

Εικόνα: Güntzel & Scheibe, Plastisphere / Plastiktutenmann, performance, 27/03/2016, Artecitya Residency #1 by Goethe-Institut Thessaloniki in collaboration with ArtBOX

Artecitya. Οραματιζόμαστε την Πόλη του Αύριο (2014-2018). Πρόκειται για ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα, που συνδιοργανώθηκε από 9 διαφορετικές πολιτιστικές οργανώσεις από 8 ευρωπαϊκές πόλεις (Στρασβούργο και στο Παρίσι / Γαλλία, Βερολίνο / Γερμανία, Λιουμπλιάνα / Σλοβενία​, Γκντανσκ / Πολωνία, Λευκωσία / Κύπρος, Πράγα / Τσεχική Δημοκρατία, Θεσσαλονίκη / Ελλάδα). Στόχος, είναι να φέρει σε επαφή καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες, πολεοδόμους αλλά και τους πολίτες ώστε να δημιουργήσουμε εκ νέου τις πόλεις που θέλουμε να ζήσουμε. Η προτεραιότητα είναι να καταφέρουμε να υποκινήσουμε μια έντονα καινοτόμα προσέγγιση της έννοιας της αστικής ζωής λαμβάνοντας υπόψη την κοινωνιολογική εξέλιξη και τις ανάγκες των ανθρώπων.

«The priority is to stimulate a vigorously innovative approach to the concept of urban life taking into account the sociological evolution and people’s needs.»

Δραστηριότητες με πιο ανθρωπιστικό/ακτιβιστικό ενδιαφέρον. Στην καρδιά της Artecitya βρίσκουμε την « τέχνη για την κοινωνική αλλαγή» μια σύγχρονη καλλιτεχνική πρακτική που επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση των αναγκών των κοινοτήτων όπου προτείνονται λύσεις και εναλλακτικές στρατηγικές για το μέλλον. Τα έργα που προκύπτουν από την πρακτική αυτή μπορεί να θεωρηθούν ως ένα υβρίδιο ανάμεσα στην τέχνη και τον ακτιβισμό.

Καλλιτέχνες. Η Güntzel & o Scheibe είναι οι πρώτοι καλλιτέχνες που συμμετάσχουν σε μια σειρά παραμονής Artecitya, το οποίο θα φιλοξενήσει 6 καλλιτέχνες (ή ομάδες καλλιτεχνών) το 2016 και το 2017. Οι καλλιτέχνες έχουν επιλεγεί μετά από πρόσκληση και μέσω ανοικτής πρόσκλησης που θα δημοσιευτεί τέλη του 2016 και αρχές του 2017. Οι κατοικίες περιλαμβάνουν διεθνείς καλλιτέχνες, επιμελητές και τους εμπειρογνώμονες για την αντιμετώπιση θεμάτων που σχετίζονται με την πόλη και την καθημερινή μας ζωή τόσο στα πλαίσια δημόσιου χώρου όσο και στο πλαίσιο κατασκευών όσο και στις σχέσεις μεταξύ των ατόμων και των θεσμών. Προφορικές ιστορίες, ενδυνάμωση των ατόμων, των ομάδων και συλλογικοτήτων, διεθνής δικτύωση, το branding της πόλης και όραμα για το μέλλον. Αυτές οι θεματικές ακολουθούν μια προσέγγιση τόσο μέσα από το φάσμα των τοπικών συνθηκών, καθώς και μέσα από το φακό των παγκόσμιων συνθηκών. Σε αυτό το πλαίσιο, της Swaantje και του Philip η εργασία είναι πολύ σχετικές με τα ζητήματα που θα θέλαμε να αντιμετωπίσουμε. Το συγκεκριμένο έργο που παρουσιάζουν, «Plastisphere», επικεντρώνεται στη ρύπανση στις πόλεις και στη φύση, προσκαλώντας το κοινό να σκεφτεί για την κατάσταση του περιβάλλοντος στο οποίο ζουν, τη συμπεριφορά τους στο δημόσιο χώρο αλλά και τις καταναλωτικές τους συνήθειες.

«These thematics will be approached both through the spectre of the local circumstances, as well as through the lens of global conditions.»

Η Θεσσαλονίκη και η ανάγκη διαμόρφωσης κοινόχρηστων χώρων. Το « Plastisphere » περιλαμβάνει παραστάσεις και παρεμβάσεις γύρω από την πόλη – από τη γειτονιά γύρω από Goethe-Institut Θεσσαλονίκης, στην παραλιακή οδό, στο κέντρο της πόλης, στην Παλιά Σφαγεία και τη γύρω περιοχής. Μερικά από αυτά ανακοινώνονται στο κοινό, άλλα όχι, έτσι ώστε να ενσωματώνουν το στοιχείο της έκπληξης, προκειμένου να δημιουργηθεί μια παράξενη εικόνα που θα έχει ισχυρό αντίκτυπο στο κοινό. Ο στόχος είναι να κάνει τους περαστικούς να απορούν, να σκεφτούν αυτό που ψάχνουν και τελικά, να αμφισβητήσουν τη δική τους συμπεριφορά στο δημόσιο χώρο.

Οι εικαστικές τέχνης και η αλληλεπίδραση καλλιτεχνών και κοινού ως μέσο επικοινωνίας μεταξύ χωρών και πολιτών. Πολλές πληροφορίες στις μέρες μας μεταφέρονται μέσω εικόνων, έτσι ώστε οι περισσότεροι από εμάς είμαστε εκπαιδευμένοι στην ανάγνωση περίπλοκων εννοιών μέσω μεμονωμένων εικόνων και οι εικαστικές τέχνες χρησιμοποιούν αυτό το ισχυρό εργαλείο -την Εικόνα- για να μεταδώσει το όραμα του καλλιτέχνη. Από την άλλη πλευρά, η σύγχρονη τέχνη έχει στη διάθεσή της πολλά περισσότερα εργαλεία επικοινωνίας ώστε να είναι σε θέση να διαδώσει έννοιες σε διαφορετικά ακροατήρια σε όλο τον κόσμο. Ο τρόπος που οι εικόνες ερμηνεύονται όμως είναι ένα εντελώς διαφορετικό θέμα και σχετίζεται με το υπόβαθρο του δέκτη και την πρόσβαση στην εικόνα που μπορεί να έχει, σε ένα πρώτο στάδιο.

«visual arts use this powerful tool –the image– to convey the artist’s vision.»

Εικόνα: Güntzel & Scheibe, Plastisphere / Promenade, performance, 17/03/2016, Artecitya Residency #1 by Goethe-Institut Thessaloniki in collaboration with ArtBOX

Ο Jan Philip Scheibe, η τέχνη και το όραμά του.

Ο Jan Philip Scheibe δημιουργεί κυρίως εγκαταστάσεις και performances που πραγματοποιούνται είτε στον δηµόσιο χώρο είτε στο φυσικό τοπίο και συχνά χρησιμοποιούν τεχνητό φως. Ένα από τα κύρια θέµατα µε τα οποία ασχολείται είναι οι διαταραχές του τοπίου (αστικό, καλλιεργούμενο και φυσικό) λόγω της ρύπανσης. «Scheibe & Güntzel». Τέχνη για μένα, είναι σαν ένα σύμπαν δυνατοτήτων και αποφάσεων που πρέπει να γίνουν. Με κάθε νέα δουλειά αυτό το σύμπαν ξεκινά και πάλι από ένα σημείο μηδέν γεγονός που μου δίνει μεγάλη ελευθερία, αλλά μερικές φορές είναι δύσκολο να ξεκινήσεις από μια θέση έξω από την έλλειψη της βαρύτητας. Έτσι, σε συνεργασία με έναν άλλο καλλιτέχνη προσφέρεται το πλεονέκτημα των δύο σε ένα μηδενικό σημείο που μπορούν να συνδεθούν έτσι ώστε να έχουν μια βάση για να ξεκινήσουν. Όσο καλύτερα επικοινωνείς, τόσο ισχυρότερη είναι η γραμμή.

«So working with other artist gives the benefit of two point zeros that can be linked so you have a baseline to start.»

Πρώτη κοινή εμπειρία στη Δανία το 2009. Συναντηθήκαμε το 2002, είμαστε ζευγάρι από τότε. Μας πήρε αυτά τα επτά χρόνια για να βρεθεί μια βάση επικοινωνίας έξω από τη βάση της σχέσης μας. Είναι ακόμα μια πρόκληση να μην το συγχέουμε. Στην αρχή, ήταν περίπλοκο να ισορροπήσει το εγώ όσον αφορά την ανάπτυξη των ιδεών και την κοινή υπογραφή ως Scheibe & Güntzel. Τώρα, όμως, είμαστε και οι δύο λίγο πολύ ελεύθεροι σ’ αυτό το θέμα, όταν πρόκειται για έργα συνεργασίας.

«It is still a challenge not to mix it up. In the beginning it was complicated to balance the ego when it came to develop ideas and sign it as Scheibe & Güntzel.»

Το στοιχείο του φωτός στη δουλειά του. Ως έφηβος στη γειτονιά μου, μια γειτονιά γεμάτη από λιβάδια, δάση και ένα ρυάκι έκανα πολλές βόλτες. Σε μία από αυτές τις εξορμήσεις, μια μέρα, τέλη Δεκεμβρίου είχα μια σχεδόν μυστικιστική εμπειρία, όταν μια ηλιαχτίδα εμφανίστηκε έξω από τα σκοτεινά σύννεφα για να χτυπήσει ένα παγωμένο καταρράκτη. Αμέσως γεννήθηκε η ιδέα να συνδυάσω το φως και τη φύση. Αυτό είναι ό, τι κάνω λίγο πολύ από τότε. Ο ορισμός της φύσης και του τοπίου επεκτάθηκε από τότε και όλο και περισσότερο η κατανόηση της λειτουργίας των τοπίων καθορίζει τη δουλειά μου. Το φως είναι ένα στοιχείο που ελκύει την προσοχή των λαών, τα συναισθήματα και τη γοητεία. Προσπαθώ πάντα να το χρησιμοποιώ προσεκτικά και να μην κάνω χρήση του φωτός ως ελκυστικό στοιχείο χωρίς περιεχόμενο.

«Light is an element that gives you easily access to peoples attention, emotions and fascination. I always try to use this carefully and not use it as seducer without content.»

Διαταραχές αστικού τοπίου. Αστικό τοπίο ορίζεται σαν μια από τις μόνιμες αλλαγές όπως ένα ποτάμι που ρέει. Αυτές οι αλλαγές ακολουθούν πάντα το ίδιο μοτίβο της εκβιομηχάνισης, βιομηχανική παρακμή, αντιμάχοντας τις προσπάθειες από τους καλλιτέχνες και τους ανθρώπους της γειτονιάς, που ακολουθούνται από εξευγενισμό και δημιουργία εσόδων. Πιστεύω ότι ένα αστικό τοπίο χρειάζεται κενές θέσεις για να δώσει χώρο για να το καθορίσουν. Όταν όλες αυτές οι θέσεις καταλαμβάνονται από την εξουσία και το χρήμα δεν υπάρχει τίποτα για να για τη δημιουργικότητα. Ένα τοπίο με καμία από αυτές τις κενές θέσεις είναι σαν ένα τεχνητό τοπίο σαν ένα αστικό τοπίο της Disneyland.

Εικόνα: Güntzel & Scheibe, Plastisphere / Illuminating Garbage, light interventions in public spaces, 11/03/2016, Artecitya Residency #1 by Goethe-Institut Thessaloniki in collaboration with ArtBOX

Αντιδράσεις κοινού. Όπως ανέφερα παραπάνω, είναι εύκολο να συγκεντρώσω θετική προσοχή όταν χρησιμοποιώ το φως ως καλλιτεχνικό στοιχείο. Αυτό το είδος της προσοχής είναι ωραίο, αλλά είναι πολύ εύκολο να επιτευχθεί. Μια παράσταση πετυχαίνει αν καταφέρω να μεταφέρω ένα άλλο επίπεδο εμπειρίας. Για παράδειγμα η παράσταση, «shouldered street light.» Σε αυτήν, περπατάω με ένα φως του δρόμου στον ώμο μου, μια γεννήτρια ρεύματος στο χέρι μου μέσα από διαφορετικό είδος των τοπίων. Όταν κουράζομαι, σταματώ. Μερικές φορές είμαι εντελώς μόνος σε ένα εγκαταλελειμμένο τοπίο και άλλες φορές οι άνθρωποι με ακολουθήσουν σε ένα ταξίδι επιστροφής. Μετά από μία από αυτές τις παραστάσεις πήρα ένα email από έναν ιερέα όπου μου έλεγε για τα συναισθήματά του κατά τη διάρκεια του περιπάτου. Μου είπε ότι μίλησε για τις εντυπώσεις του κατά τη διάρκεια της Λειτουργίας του την Κυριακή και το στο έργο του με χρήστες ναρκωτικών.

Περιεχόμενο έκθεσης. Στην έκθεση στη γκαλερί του Goethe Institut θα δείξουμε τα βίντεο των παραστάσεων και των παρεμβάσεων μας στη Θεσσαλονίκη και μερικά νέα έργα που δημιουργήσαμε για το θέμα κατά τη διάρκεια της παραμονής μας στη Θεσσαλονίκη που ασχολούνται με την ρύπανση στο Αιγαίο Πέλαγος.

Πόλεμος, ανθρωπιστική κρίση, πρόσφυγες, κλειστά σύνορα σαν θέματα στις εκθέσεις. Στα έργα μου ως ατομικός καλλιτέχνης συχνά εργάζομαι για τον ορισμό του γερμανικού όρου «Heimat” ( “Home / Πατρίδα” σε μια πολύ συναισθηματική έννοια). Τι σημαίνει αυτό, να αφήσει κάποιος το σπίτι του πίσω και να προσπαθήσει να δημιουργήσει νέες ρίζες κάπου αλλού και πώς αυτό επηρεάζει τις ζωές των λαών. Τη ζωή αυτών που φεύγουν, αυτών που μένουν, αυτών που ήταν ήδη εκεί. Επειδή δουλεύω με το φως του δρόμου, δούλεψα πάνω στο φόβο της απώλειας. Αυτό μου έδωσε μια μεγάλη ελευθερία και την ευκαιρία να κατανοήσω γιατί οι άνθρωποι αγωνίζονται για το έδαφος, τη θρησκεία και τη ηγεσία. Μια σημαντική πτυχή όλων των κρίσεων.Έτσι, μέσα από την τέχνη μου, την προσωπική μου κατανόηση είδα πως λειτουργεί η κρίση.Τώρα έχω την αίσθηση να δώσει κάτι πίσω μέσα από την τέχνη μου. Είμαι στο σχεδιασμό για να βρω το σωστό τρόπο.

Μήνυμα της τέχνης. Έχετε τα μάτια σας ανοιχτά και αναλάβετε τις ευθύνες σας.

Εικόνα: Güntzel & Scheibe, Plastisphere / Plastisphere I, performance, 11/03/2016, Artecitya Residency #1 by Goethe-Institut Thessaloniki in collaboration with ArtBOX

Η Swaantje Güntzel.

Το έργο της Swaantje Güntzel πραγµατεύεται την αποξενωµένη σχέση µεταξύ ανθρωπότητας και φύσης.

Καλλιτεχνικό ζευγάρι. Η δουλειά ενός καλλιτεχνικού ζευγαριού είναι για μένα εξίσου σημαντική με τη δική μου ατομική καλλιτεχνική δουλειά. Γνωριζόμαστε με τον Φιλίπ 14 χρόνια και έχουμε αναπτύξει την καλλιτεχνική μας δουλειά δίπλα- δίπλα. Δεν υπάρχει κανείς που να γνωρίζει καλύτερα τη δουλειά μου καλύτερα από τον ίδιο. Καταπιανόμαστε κι οι δύο με παρόμοια θέματα, οπότε ήταν φυσικό να δουλέψουμε μαζί σαν καλλιτεχνικό ζευγάρι και σε τακτική βάση. Ακόμα κι αν περιμέναμε 7 χρόνια για να προχωρήσουμε σ’ αυτό το καλλιτεχνικό βήμα.

Κοινή καλλιτεχνική εμπειρία στη Δανία το 2009. Πριν αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε έργα ως καλλιτεχνικό ζευγάρι, έχουμε βοηθήσει ο ένας τον άλλο για μεγάλο χρονικό διάστημα. Υπήρξε μια σαφής «δομή διοίκησης”, ο ένας ήταν το αφεντικό και ο άλλος ήταν εκεί για να βοηθήσει. Στο έργο στη Δανία έπρεπε να καθορίσουμε μια επίπεδη ιεραρχία ξαφνικά, γεγονός το οποίο ήταν πολύ δύσκολο στην αρχή. Ουρλιάζαμε ο ένας στον άλλο τρεις ημέρες στη σειρά, έως ότου καταφέραμε να βρούμε μια λύση. Μετά από αυτό μπορούσαμε να ξεκινήσουμε τη δημιουργία.

Παρέμβαση στο αστικό τοπίο χωρίς αρνητικές συνέπειες. Ως καλλιτέχνης δεν μπορώ να δώσω συμβουλές για ένα σωστό τρόπο για να κάνουμε τα πράγματα. Μπορώ να δώσω μόνο παρορμήσεις και οι άνθρωποι μπορούν να επιλέξουν αν θέλουν να αρχίσουν ασχολούνται με ορισμένα θέματα και αν θέλουν να αλλάξουν τις συνήθειές τους ή τις απόψεις τους για τον κόσμο.

Θέμα της έκθεσης. Η έκθεση PLASTISPHERE (Goethe Institut Θεσσαλονίκης, άνοιγμα 22 Μαρτίου 20:00) συμπληρώνει τη σειρά μας των παρεμβάσεων / παραστάσεις σε δημόσιο χώρο και ερευνά την ανθρωπογενή ρύπανση των ωκεανών και την παρουσία των πλαστικών στην καθημερινή μας ζωή με τα μέσα της τέχνης. Ασχολείται με θέματα όπως το Garbage Patch μεγάλη Ειρηνικού ( σκουπίδια στον Ειρηνικό Ωκεανό), ηχορύπανση, παραλία με σκουπίδια, προβλήματα στη διαχείριση των αστικών απορριμμάτων, την αγοραστική συμπεριφορά μας και τις συνέπειές της για τη θαλάσσια ζωή. Τα έργα θα πρέπει να συνδυαστούν με ειδικές για το χώρο εργασίες που θα ασχολούνται ειδικά με τη θαλάσσια ρύπανση που επηρεάζουν την Ελλάδα και δημιουργήθηκαν για την περίσταση. Και έχει προγραμματιστεί να προβληθεί και ένα βίντεο των καλλιτεχνικών μας δράσεων στη Θεσσαλονίκη.

Εικόνα: Güntzel & Scheibe, Plastisphere, garbage collection from the Chinese quarter of Thessaloniki, 29/03/2016, Artecitya Residency #1 by Goethe-Institut Thessaloniki in collaboration with ArtBOX

Κινητοποίηση πολιτών για περιβαλλοντολογική συνείδηση. Όπως είπα και πριν, είναι πολύ δύσκολο να δώσω τις κατευθυντήριες γραμμές για τη σωστή συμπεριφορά. Με την τέχνη μου εκφράζω πράγματα που με ανησυχούν, αλλά δεν είμαι σε μια αποστολή που έχει σκοπό να πείσει τους άλλους ότι έχω δίκιο. Οι άνθρωποι πρέπει να βρουν οι ίδιοι αυτό που έχει σημασία γι ‘αυτούς. Εγώ κυρίως ασχολούμαι με την τέχνη για να μην τρελαίνομαι.

Ανθρωπιστική κρίση, πρόσφυγες μέσα από την τέχνη σας. Όχι, μέχρι στιγμής ασχολούμαι με την κατάσταση των προσφύγων στην ιδιωτική ζωή μου, αλλά όχι στην τέχνη μου. Αισθάνομαι σαν να μην έχω βρει τις λέξεις ακόμα. Η κατάσταση συνεχίζει να με αφήνει άφωνη.

Μήνυμα της τρέχουσας έκθεσης. Ολοκληρώσαμε την έκθεσή μας στην περιοχή των Σφαγείων Θεσσαλονίκης. Το έργο ονομάζεται VORTEX που αναφέρεται σε μια βόλτα που πραγματοποιήσαμε τον περασμένο Νοέμβριο. Ήταν μια πολύ θυελλώδη Κυριακή, οι δρόμοι είχαν εγκαταλειφθεί κοντά σε ένα μέρος όπου μπορείτε να βρείτε πολλά καταστήματα εισαγωγής-εξαγωγής και ακριβώς εκεί είδαμε εκατοντάδες πλαστικές σακούλες που τις σήκωνε ο άνεμος. Στη συνέχεια αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε ένα έργο που μεταφέρει την κατάσταση, γίναμε μάρτυρες και το μετατρέψαμε σε μια παραστατική δράση.

Πλαστικά σκουπίδια που έχει μεταφερθεί από τον άνεμο σε ποτάμια ή στον ωκεανό αντιπροσωπεύουν ένα μεγάλο μέρος της θαλάσσιας ρύπανσης και προκαλούν μεγάλη ζημιά, ιδιαίτερα οι πλαστικές σακούλες. Θεωρούνται ως τρόφιμα από τις φάλαινες και καταλήγουν ως κλείδωμα ζώων του πεπτικού σωλήνα. Οι πλαστικές σακούλες που δεν καταπίνονται από τη θαλάσσια ζωή οδηγούνται σε ένα μακρύ ταξίδι μέσα από τους ωκεανούς με τη δίνη σκουπιδιών. Μια πλαστική σακούλα χρειάζεται 600 χρόνια για να βιοδιασπαστεί.

Έκθεση στο Goethe-Institut Thessaloniki: 23/03-13/05

Εγκαίνια: 22/03, 20.00 Ξενάγηση από τους καλλιτέχνες: 23/03, 18.00

 Είσοδος Ελεύθερη Γλώσσα ξεναγήσεων: Αγγλικά

 Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα-Παρασκευή: 10.00-22.00, Σάββατο: 10.00-13.00

*Φωτογράφος: Γιώργος Κόγιας