Καλημέρα σας! Γεννήθηκα στη Θεσσαλονίκη και επέζησα από τύχη…

«Καλημέρα σας! Γεννήθηκα στη Θεσσαλονίκη, στην Αγία Τριάδα. Ήταν μια ωραία μέρα, την Πρωτομαγιά του 1922. Λέγομαι Όσκαρ Φλωρεντίν. Αλλά έπρεπε να με ονόμαζαν Σαούλ…».

Με αυτά τα λόγια, ο επιζών του Ολοκαυτώματος, Όσκαρ Φλωρεντίν, κατέθετε, 76 χρόνια μετά, την Πρωτομαγιά του 1998, τη δική του μαρτυρία για τα όσα έζησε στη φρίκη του πολέμου, στο πλαίσιο του εγχειρήματος του Shoah Foundation για τη διάσωση μαρτυριών ανθρώπων που επέζησαν της θηριωδίας.

«Φυλάμε το cd με τις αφηγήσεις του πατέρα, γιατί ο ίδιος δεν μας μιλούσε πότε. Μίλησε μόνο σε τρίτους, μετά από πολλά χρόνια, ενώ δεν ήθελε με τίποτα να περάσει σε εμάς τον φόβο και τις τραγικές στιγμές που έζησε στο ναζιστικό στρατόπεδο. Μας λυπόταν, δεν ήθελε να ξέρουμε τις φρικαλεότητες που έζησε», λέει η κόρη του Όσκαρ Φλωρεντίν, Μαλτίντα, στη δική της κατάθεση ψυχής στον ραδιοφωνικό σταθμό του Αθηναϊκού – Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων «Πρακτορείο 104,9 FM».

«Εμείς, οι απόγονοι των θυμάτων του Ολοκαυτώματος, έχουμε χρέος στη μνήμη, στην Ιστορία. Να θυμόμαστε, να μεταφέρουμε να καταγράφουμε όλα όσα θυμούνται οι συγγενείς μας, άνθρωποι της ισραηλιτικής κοινότητας, για να μην επαναληφθεί ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ η τραγωδία!», λέει, με εμφανέστατη συγκίνηση, η Ματίλντα Φλωρεντίν.

Στην πλατεία Ελευθερίας

«Κοντά στο Λιμάνι μας πήγαν. Μας μάζεψαν, γέμισε η πλατεία με εβραίους, εκεί που μετά έγινε το πάρκινγκ, στην Πλατεία Ελευθερίας. Στον ήλιο μας κρατούσαν πολλές ώρες. Μας κατέγραφαν. Όπως είπαν, για να μας στείλουν στα καταναγκαστικά έργα. Ιούνιος μηνάς (σ.σ. του 1943) ήταν, δεν μας άφησαν να βάλουμε καπέλα στα κεφάλια. Σαν τα ζώα, σαν τα πρόβατα μας μετρούσαν. Τα λυκόσκυλα γύρω – γύρω, ενώ ο άλλος κόσμος μας κοιτούσε σιωπηλά από τα μπαλκόνια», ακούγεται να αφηγείται ο Όσκαρ Φλωρεντίν.

Συζητώντας το θέμα της διατήρησης της μνήμης και το γεγονός ότι σήμερα οι Ευρωπαίοι ξεχνούν το Ολοκαύτωμα, όπως δείχνουν οι έρευνες, που έγιναν πέρσι, στις οποίες το ένα τρίτο δηλώνει ότι ξέρει ελάχιστα ή καθόλου για το Ολοκαύτωμα, ενώ περίπου 1 στους 20 πολίτες δεν έχει ουδέποτε ακούσει για τις ναζιστικές φρικαλεότητες στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, την ώρα που εξακολουθούν να βρίσκονται στη ζωή δεκάδες χιλιάδες επιζώντες του Ολοκαυτώματος, η Ματίλντα Φλωρεντίν απαντά με τον δικό της τρόπο.

«Προσπαθώ να κάνω κάτι εγώ, προσωπικά. Συμμετέχω ενεργά στις εκδηλώσεις της κοινότητας. Πριν από χρόνια έγινε γνωστή στο πανελλήνιο η ιστορία της πεθεράς μου, της 84χρονης Στερίνας Ταμπώχ ή Μαρίκας Γρηγοριάδου, που σώθηκε, αφού την είχε υιοθετήσει μια οικογένεια Ποντίων. Το σημαντικότερα στην ιστορία της Στερίνας Ταμπώχ δεν είναι που σώθηκε μόνο αυτή, ενώ όλη η οικογένεια της αφανίστηκε στο στρατόπεδο του Άουσβιτς. Το συγκινητικό είναι ότι οι Πόντιοι γονείς της Στερίνας, ο Γιάννης και η Σοφία Γρηγοριάδη σεβάστηκαν την καταγωγή της, δεν ήθελαν να την αλλάξουν, ενώ της είχαν βγάλει χριστιανική ταυτότητα, δεν τη βάφτισαν στην πραγματικότητα καθώς ήθελαν να διατηρήσει το κορίτσι αυτό την εβραϊκή της ταυτότητα!», τονίζει.

Όταν ο Παλιός Σταθμός έγινε στρατόπεδο…

«“Οι Έλληνες Θεσσαλονικείς, τι κάνανε; Σας βοηθούσαν;” – Έβλεπαν μόνο. Ενώ οι ναζί κατέγραφαν τα στοιχεία μας. Εμένα, ως φοιτητή της Νομικής του ΑΠΘ, με κράτησαν στα γραφεία της Θεσσαλονίκης. Αυτό, αργότερα… αλλά μετά την πλατεία, μας μετέφεραν στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως, με γύρω φλέγματα, στον Παλιό Σταθμό. Στο στρατόπεδο της Θεσσαλονίκης ήμασταν μια εβδομάδα. Δεν μπορούσαμε να ανασάνουμε, θέλαμε να φύγουμε. Και πού να πάμε; Ήμασταν φοβισμένοι, στριμωγμένοι, δεν θυμάμαι τι τρώγαμε και αν τρώγαμε, αν είχαμε τουαλέτες. Πολλά άτομα σε ένα δωμάτια. Λέγαν, θα μας στείλουν στην Πολωνία…», αναφέρει, σε άλλο σημείο της αφήγησής του ο Όσκαρ Φλωρεντίν.

Και συνεχίζει, αφηγούμενος το ταξίδι που γι’ αυτόν είχε επιστροφή, ενώ για χιλιάδες Θεσσαλονικείς εβραίους έμελλε να είναι το τελευταίο…

«Μια μέρα, στις 2 Μαΐου, μας φόρτωσαν στα βαγόνια. Όλοι μαζί σε ένα βαγόνι, περίπου σαράντα άτομα, με δυο τενεκέδες για ανάγκες μας. Στο τρένο ήταν οικογένειες με παιδιά, γυναίκες έγκυες.. Εκεί ήμασταν όλοι: ο πατέρας μου Ιάκωβος, η μητέρα μου Ματίλντα, εγώ, ο αδελφός μου Ιωσήφ, η αδελφή μου Σάρα, η αδελφή μου Αλίκη, μαζί με τον άνδρα της Ραφαέλ και το μωρό τους… Το τρένο έτρεχε, δεν σταματούσε. Πολύ γρήγορα, στις 9 Μαΐου 1943, φράσαμε στο Άουσβιτς – Μπίρκενάου. “Τι Σας έκανε περισσότερη εντύπωση;” (ρωτάει η ερευνήτρια του Shoah Foundation). Φύσαγε δυνατός αέρας, θυμάμαι. Σκυλιά γαύγιζαν, τα παιδιά τσίριζαν, χάος μέσα στη νύχτα. Οι ναζιστές χτυπούσαν άγρια, όποιον έπεφτε κάτω…».

Ύστερα από μια μικρή παύση, ο Όσκαρ Φλωρεντίν ακούγεται να μιλάει για τους προβολείς, που φώτιζαν σαν στο σινεμά, τα τραγικά, δύστυχα πρόσωπα ανθρώπων σε απόγνωση μπροστά στον θάνατο και όσα άλλα τού έμειναν βαθιά χαραγμένα στη μνήμη… «Κάθε στιγμή ακούγαμε στο στρατόπεδο “Appelplatz!”, συγκέντρωση! Βγαίναμε πάντα με τη σκέψη, ποιον θα κρεμάσουν από εμάς; Μπορεί και εμένα…».

Πόσοι γύρισαν πίσω ζωντανοί από την οικογένεια, ρωτάμε, σήμερα, την κόρη του, Ματίλντα, και απαντά πως μόνο ο πατέρας της και ο αδελφός του, ο Ιωσήφ, γύρισαν ζωντανοί. Η ίδια πιστεύει πως τον πατέρα της τον βοήθησε ο καλός του χαρακτήρας.

«Ήταν αισιόδοξος, είχε χιούμορ, αλλά και το μυαλό του! Ήταν έξυπνος άνθρωπος. Όταν γύρισε στη Θεσσαλονίκη, όταν πολλοί άλλοι έφυγαν να σωθούν από διωγμούς, για την Παλαιστίνη, πριν δημιουργηθεί το κράτος το Ισραήλ, είπε: “είμαι Έλληνας και θα μείνω εδώ”. Ήταν μόλις 23 χρόνων, ήθελε να συνεχίσει τις σπουδές του, αλλά τον επιστράτευσαν στον Έβρο», θυμάται.

«Η φοιτητική ταυτότητα του πατέρα μου έχει ημερομηνία 24 Απριλίου 1942 και αναγράφει και τη σχολή στην οποία φοιτούσε· ήταν στο τμήμα Νομικών και Οικονομικών Επιστημών», σημειώνει και αναφέρεται στη μεγάλη συγκίνηση που ένιωσε στην προ ημερών εκδήλωση για τα αποκαλυπτήρια του έργου του Ξενή Σαχίνη με τα ονόματα εβραίων που φοιτούσαν στο ΑΠΘ και τιμάται σήμερα η μνήμη τους. Ανάμεσά τους είναι και το όνομα του πατέρα της…

Ο Όσκαρ Φλωρεντίν, ο οποίος πέθανε στις 13 Ιανουαρίου 2014, επέζησε από τη φρίκη του Ολοκαυτώματος από τύχη, όπως λέει η κόρη του, αλλά ακούγεται να λέει και ο ίδιος στο ηχογραφημένο απόσπασμα.

«Επέζησα από τύχη. Η ζωή μου δεν άλλαξε μετά. Ήθελα να συνεχίσω τις σπουδές, αλλά πήγα στρατιώτης στον Έβρο. Κι εκεί κάθε μέρα είχαμε πέντε νεκρούς… Όταν πήγα να βγάλω την ταυτότητα, με ρώτησαν, πού ήμουν στον πόλεμο. Είπα, στο στρατόπεδο. Αν ήμουν στο βουνό, δεν θα ήμουν “εντάξει” για την τότε κοινωνία […] Ακόμα και σήμερα συμβαίνουν επεισόδια, που με στεναχωρούν. Τις προάλλες, τηλεφώνησα σε έναν φίλο. Το τηλέφωνο, το σήκωσε ο γιος του. Ακούω: “Μπαμπά! Ο κύριος εβραίος σε ζητάει”. Δεν λέει: “Ο Όσκαρ σε ζητάει”…».

Σχολιάζοντας το γεγονός αυτό, η Ματίλντα Φλωρεντίν εξηγεί πως ο πατέρας της ήταν πολύ ευαίσθητος στις φιλίες: «εγώ, προσωπικά, ως κόρη του, δεν θα θύμωνα. Είναι σαν να λένε, ο Γάλλος ή ο Έλληνας, ο Τούρκος, ο Πόντιος… Η ξενοφοβία, δυστυχώς, δεν φεύγει από την κοινωνία. Δύσκολα αλλάζει ο άνθρωπος, πάντα ψάχνει τους ενόχους στους άλλους, δεν κοιτάει τον εαυτό του να γίνει καλύτερος άνθρωπος».

«Καλό είναι να είμαστε όλοι μαζί, εβραίοι και μη εβραίοι της Θεσσαλονίκης. Την Κυριακή 17 Μαρτίου (σ.σ. ημέρα της καθιερωμένης ετήσιας πορείας για τα θύματα του Ολοκαυτώματος), να ξεκινήσουμε μαζί την πορεία από την Πλατεία Ελευθερίας, στις 11.30, και να καταλήξουμε στον Παλιό Σταθμό. Εκεί, η Ομάδα “Πορεία για τη Ζωή” θα ζητήσει συγγνώμη από τους εβραίους της Θεσσαλονίκης, θα τραγουδήσουν τα παιδιά του Εβραϊκού Σχολείου Θεσσαλονίκης και συμβολικά θα φυτέψουν με παιδιά της περιοχής της Ξηροκρήνης μία ελιά!», λέει η Ματίλντα Φλωρεντίν.

Φέτος, όπως εξηγεί, συμπληρώνονται 76 χρόνια από την αναχώρηση του πρώτου συρμού για το στρατόπεδο Άουσβιτς – Μπιρκενάου, όπου ήταν και ο πατέρας της, ο Όσκαρ, ο οποίος κατόρθωσε να επιζήσει, σε αντίθεση με τους περίπου 50.000 Θεσσαλονικείς εβραίους, που δεν γύρισαν ποτέ…

ΠΗΓΗ: ΑΠΕ ΜΠΕ / Σοφία Προκοπίδου