Μνήμη Δ.Ν. Μαρωνίτη: Ποιητική και πολιτική ηθική

Λέξεις- εικόνες: Ελένη Χοντολίδου

Τα πραγματολογικά λίγο ως πολύ γνωστά, τα βρίσκει κανείς και στις εφημερίδες. Ο Μαρωνίτης ήταν ο άνθρωπος που σου μάθαινε πράγματα που δεν μπορούσες καν να φανταστείς ότι υπάρχουν έξω σου αλλά και μέσα σου. Αναδείκνυε την ποιητικότητα σε όλα τα κείμενα με τα οποία καταπιανόταν. Το πρώτο μου μάθημα στο Πανεπιστήμιο (Οκτώβριος 1975) ήταν το δίωρο του Μαρωνίτη να αναλύει με μαγικό τρόπο την πρώτη παράγραφο (ναι δύο ώρες για μία παράγραφο) της εισαγωγής στον Ηρόδοτο. Το αμφιθέατρο ήταν γεμάτο, ο Μαρωνίτης πήγαινε πέρα δώθε καπνίζοντας αριμανίως και με εκείνη την υπέροχη και βαθειά φωνή του μας έμπαζε στο κόσμο της επιστήμης συνδυασμένης με την ηδονή. Ηδονή από τον ίδιο για το αντικείμενο και από εμάς για τον τρόπο που τα έλεγε. Μοναδικό το ύφος του. Αλλά και τα πάθη του.

Ο Μαρωνίτης ήταν άνθρωπος με πάθη και με πάθος. Δεν θα επιχειρήσω την αγιοποίησή του γιατί θα μου άστραφτε μία εάν μπορούσε να τη διαβάσει. Δεν ήταν τυπικά ευγενής. Έδειχνε μηδενική ανοχή στις βλακώδεις ερωτήσεις και κατακεραύνωνε όποιον τολμούσε να κάνει τέτοιες. Κοσμήτωρ της Φιλοσοφικής πάλευε με τις κομματικές νεολαίες για την ευταξία της Σχολής. Ο δημόσιος χώρος δεν μου επιτρέπει να πω πώς ζήτησε από τη φίλη μου και Πρόεδρο της Σχολής Κατερίνα Τρανταλίδου να κατέβει το τεράστιο πανό της ΚΝΕ.

Το ήθος παράλληλο με το ύφος του. Παύθηκε από τη δικτατορία και φυλακίστηκε για τις ιδέες του. Έγραψε ένα εξαιρετικό δοκίμιο για τους τρεις σπουδαίους της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς: τον Αναγνωστάκη, τον Αλεξάνδρου και τον Πατρίκιο με τον τίτλο: «Ποιητική και πολιτική ηθική». Αυτό νομίζω πως ήταν το ποίημα και της δικής του ζωής: η ταύτιση ζωής και επιστημονικού έργου, πολιτικής έκφρασης και ποιητικής γραφής.

Ήταν δεινός μελετητής της κλασικής μας γραμματείας αλλά και πρωτότυπος νεοελληνιστής. Άνοιξε δρόμους για λογοτέχνες όπως ο Χειμωνάς και για κείμενα όπως το Κιβώτιο του Άρη Αλεξάνδρου.

Έστρωσε δρόμους στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας και καθιέρωσε όρους και πρακτικές, όπως την «ενδογλωσσική μετάφραση». Δεινός αρθρογράφος στο Βήμα για πάρα πολλά χρόνια, έθιγε ζητήματα πολιτικής, κουλτούρας και καθημερινής ζωής με τον μοναδικό του τρόπο. Δυσαρεστώντας ενίοτε φίλους. Ο Μαρωνίτης είχε πολλά ελαττώματα αλλά δεν ήταν κόλακας και δειλός.

Θαρρώ πως ο Μαρωνίτης ήταν ένας ποιητής που έκρυβε το πρόσωπό του πίσω από τα μαθήματα και τα επιστημονικά του κείμενα. Πώς αλλιώς παρά ποίηση να χαρακτηρίσει κανείς το μάθημά του: «Αριστεία και ανδροκτασία στην Ιλιάδα;» (αριστεία είναι όταν πέφτει επώνυμος και ανδροκτασία όταν αφανίζονται τα πλήθη…). Για ένα εξάμηνο έφτιαχνε τις εικόνες του έπους που τόσο καλά γνώριζε σαν να ετοίμαζε επιμελώς το ντεκουπάζ ταινίας. Και πώς αλλιώς να χαρακτηρίσει κανείς παρά ποίηση, την έκφραση ακόμη και των απλούστερων προτάσεων με έναν τρόπο που έδειχνε βαθειά γνώση της γλώσσας;

Προς το τέλος της ζωής του μας παρέδωσε ένα τιτάνιο και πολύτιμο έργο: την ενδογλωσσική μετάφραση σε σωστά ελληνικά −χωρίς τις φιοριτούρες των προηγούμενων μεταφράσεων− όλες τις ραψωδίες της Ιλιάδας και της Oδύσσειας. Είχε μάλιστα την τύχη να τις ακούσει να απαγγέλλονται στο Εθνικό από κορυφαίες πρωταγωνίστριες του θεάτρου μας. Όταν του Αγίου Δημητρίου, το 2010 του είπα ότι είναι εκπληκτικό το κείμενο και σαν να έχει γραφτεί για πρώτη φορά από τον ίδιον χάρηκε και με ευχαρίστησε. Η ποιητική του φλέβα διοχετεύτηκε «λοξά» στην ενδογλωσσική μετάφραση του Ομήρου.

Γέννημα θρέμμα της Θεσσαλονίκης, τιμήθηκε για τελευταία φορά στην πόλη του το 2013 στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου από φίλους, μαθητές και τον δήμαρχο. Οικοδεσπότης ο Γιώργος Κορδομενίδης και λιγουλάκι έβαλα κι εγώ το δαχτυλάκι μου και έτσι έχω πολύ ωραία (από συναισθηματική και δυστυχώς όχι από τεχνική άποψη) πορτραίτα του. Ο Μάκης Καραγιάννης έγραψε: «Όταν έκλαψε ο Μαρωνίτης».

Σπανίως λυπάμαι που έκανα κάτι και χαίρομαι πάρα πολύ που αποχαιρέτισα με τον τρόπο αυτόν έναν από τους τελευταίους μεγάλους δασκάλους.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: