Πέτρος Μακρίδης: “Το μεγαλύτερο βραβείο στην Αρχιτεκτονική είναι το μπράβο του κόσμου”

«Ένα βραβείο, είναι επιβράβευση. Αυτό όμως που είναι μεγαλύτερη επιβράβευση είναι το σχόλιο που ακούς από κάποιον που χρησιμοποιεί το κτήριο, για να σου πει το πόσο αναβαθμίστηκε η ζωή του από αυτό που σχεδίασες» αναφέρει ο Πέτρος Μακρίδης στην κουβέντα μας, σε ένα πρωινό ραντεβού στο γραφείο της εταιρείας, απέναντι από τα μελαγχολικά και ξεχασμένα κτήρια των άλλοτε Μύλων Αλλατίνη.

Άλλωστε, η περιοχή αυτή, έχει συνδέσει το όνομα του διάσημου αρχιτέκτονα με την πρόθεση του να αξιοποιηθούν οι εκτάσεις των Μύλων, χωρίς βέβαια να έχει ευτυχές κατάληξη αυτή η ιστορία, χαρακτηρίζοντας της μάλιστα στη συζήτηση μας ως «θλιβερή».

Για περισσότερα από σαράντα χρόνια, ο αρχιτέκτων Π. Μακρίδης σχεδίασε, επίβλεψε και κατασκεύασε πολλά δημόσια και ιδιωτικά έργα σε όλη την Ελλάδα. Τα τελευταία είκοσι χρόνια έχει ασχοληθεί συστηματικά με τον ενεργειακό και βιοκλιματικό σχεδιασμό των κτιρίων, ενώ έχει συνεργασθεί με πολλά τεχνικά γραφεία της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Έχει πάρει μέρος σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς και τιμήθηκε με πολλά βραβεία και διακρίσεις, αλλά όπως λέει, το μεγαλύτερο βραβείο είναι τα σχόλια του κόσμου.

Aρχιτεκτονικές και πολεοδομικές μελέτες που συνέταξε καθώς και κριτικά σχόλια για τη δραστηριότητα του γραφείου, δημοσιεύθηκαν σε διάφορα βιβλία και περιοδικά. ‘Eχει παρουσιάσει πολλά έργα του σε Συνέδρια, Ημερίδες και Σεμινάρια.

Eίναι κάτοχος των πτυχίων του Aρχιτέκτονα Mηχανικού της Πολυτεχνικής Σχολής του Aριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης (1970) και του Masters of Architecture από το Syracuse University των H.Π.A. (1971).

Tο 1971 ήταν συνιδρυτής και συμμέτοχος του αρχιτεκτονικού γραφείου “ΣBOYPA”, ενώ το 1978 ίδρυσε το τεχνικό γραφείο Π. MAKPIΔHΣ + ΣYNEPΓATEΣ, που το 2007 πήρε την εταιρική μορφή Π. MAKPIΔHΣ + ΣYNEPΓATEΣ Α.Ε. ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ, της οποίας ήταν Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος. Εξέλιξη όλων αυτών, η «Makridis Associates».

Ο Πέτρος Μακρίδης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1944 και έκανε τις γυμνασιακές του σπουδές στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ανατόλια, από το οποίο αποφοίτησε το 1963.

«Γεννήθηκα από γονείς που είχαν έρθει πρόσφυγες από την Μικρά Ασία. Ο πατέρας μου από την Καππαδοκία και η μάνα μου από την Τραπεζούντα. Γνωρίστηκαν αργότερα. Ξεκίνησαν πολύ φτωχοί.  Εμείς, ήμασταν τρία αδέλφια. Εγώ και δύο αδερφές, η μία μικρότερη και η άλλη μεγαλύτερη. Η μεγάλη, πέθανε αρκετά νέα, ενώ η μικρή ζει και είναι στην Αθήνα, παντρεμένη με έναν συνάδελφο τον Λόη τον Παπαδόπουλο» λέει ξεκινώντας τη συζήτηση μας.

Πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια;

Τα παιδικά μας χρόνια ήταν πολύ καλά. Είχα μία πολύ ομαλή παιδική ηλικία. Ξεκίνησα με τα Εκπαιδευτήρια Κοραή, μετά στα Μακεδονικά Εκπαιδευτήρια και μετά πήγα στο Κολέγιο.

Κάποια στιγμή, όταν εγώ είχα μεγαλώσει, είχα συνειδητοποιήσει ότι είχαμε πλέον μία ευχέρεια οικονομική, ο πατέρας μου και τα αδέρφια του είχαν υφάσματα.  Η μητέρα μου, από μικρή ήταν ενεργό στέλεχος της Μέριμνας Ποντίων Κυριών. Στην αρχή μέλος, μετά έγινε αντιπρόεδρος, μετά επίτιμη πρόεδρος.

Τι θυμάστε από εκείνη την εποχή;

Το κατάστημα με τα υφάσματα στην Βενιζέλου, είναι η πρώτη μου επαφή με την αισθητική, αλλά και με την οργάνωση του πώς μπορείς να διοικήσεις μια επιχείρηση που έχει καμιά δεκαριά εργαζόμενους αλλά και πώς να συμπεριφερθείς και να περιποιέσαι τους πελάτες. Παράλληλα, πήγαινα κάποια καλοκαίρια στο μαγαζί και βοηθούσα κι εγώ κάνοντας τα πακέτα και πηγαινοερχόμουνα με τον πατέρα μου στο σπίτι περνώντας πάντα από την Αγορά Μοδιάνο και αυτό μου έμεινε και σε όλα τα υπόλοιπα χρόνια, δηλαδή κι όταν μέναμε Πανόραμα και μετά στην περιοχή της Καλαμαριάς, πάντα ήταν χαρά μου να περνάω μέσα από την Αγορά Μοδιάνο προσπαθώντας να πάρω όλες τις οσμές και δεν ήταν μόνο που χόρταινε το μάτι χρώματα, υλικά και εδέσματα. Ήταν και που μύριζαν όλα εκεί και ήταν πολύ ενδιαφέρον αυτό. Κατέβαινα στο κέντρο λοιπόν, συνήθως Σάββατα, και η βόλτα μου ήταν να πάω να πάρω μουσικές και βιβλία και μετά να περάσω από την Αγορά Μοδιάνο για να πάρω ψάρι για το σπίτι, για να έχουμε το Σαββατοκύριακο.

Στην εφηβεία θυμάμαι να μου αρέσει το μπάσκετ και να παίζω καλά μάλιστα εκείνη την περίοδο. Σταμάτησα να παίζω στα 18 μου, όταν αποφάσισα ότι θέλω να πάω Πολυτεχνείο. Εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχε επαγγελματικός προσανατολισμός, ούτε καθοδήγηση αλλά ούτε και κάποια ανάλογη εμπειρία στο σόι. Μου φάνηκε για κάποιο λόγο πολύ ενδιαφέρον να ασχοληθεί κάποιος με την αρχιτεκτονική, η οποία είχε ένα πολύ ευρύ πεδίο γνώσεων. Θυμάμαι μάλιστα, εκείνα τα χρόνια να στέκομαι σε διάφορα σημεία της πόλης και να προσέχω κτήρια.

Ξεκίνησα λοιπόν το Πολυτεχνείο. Στη συνέχεια, είχαμε Χούντα. Μια κατάσταση αλαλούμ… Χρόνια δύσκολα. Είχες επιθέσεις και από τους μεν και από τους δε. Θυμάμαι να έρχονται φασίστες φοιτητές και να ζητάνε να μιλήσεις για φίλους σου αν ήταν ή δεν ήταν αριστεροί. Ερχόταν και ρωτούσαν συνέχεια.

Την περίοδο της Χούντας εγώ έκανα και στρατιωτικό. Απολύθηκα το 1974 και ήταν άσχημη περίοδος. Όμως ήταν στα τελευταία τους, φαινόταν αυτό…

Δεν σκεφτήκατε να φύγετε;

Ξέρετε παντρεύτηκα νωρίς. Όταν πήγα Αμερική για μεταπτυχιακά, είχα ήδη παιδί. Οπότε, ήμουν πολύ μπλοκαρισμένος στις αποφάσεις μου. Η αλήθεια είναι ότι μου πέρασε από το μυαλό να μείνω στην Αμερική, αλλά δεν ήταν προετοιμασμένη όλη η οικογένεια και λόγω και του παιδιού που ήταν σε μικρή ηλικία, επέστρεψα. Τότε είναι που κάνω γραφείο με άλλους τρεις συναδέλφους. Το πρώτο μου γραφείο. Πήγε αρκετά καλά αλλά για κάποιους λόγους υπήρξαν διάφορες διασπάσεις. Οπότε τότε πήραμε διαφορετική πορεία κι εγώ ήρθα εδώ σε αυτό το γραφείο.

Ήταν μία νέα αρχή για εσάς;

Ήταν το 1984. Όταν ήρθαμε εδώ, αυτό ήταν ένα κατάστημα σε οικόπεδο που ανήκε στην Αλλατίνη. Κάποια στιγμή, θέλοντας η Αλλατίνη να αποβάλει το βάρος των ακινήτων από πάνω της, χαμήλωσαν εξαιρετικά την τιμή. Ήταν η περίοδος, ακριβώς μετά τον μεγάλο σεισμό. Τότε, εγώ συνειδητοποίησα πως είναι η στιγμή να κάνω ένα άλμα ζωής. Το έκανα και πήρα το γραφείο. Τότε ήμασταν εδώ τέσσερα, πέντε άτομα. Από τότε μέχρι τώρα πάντως, το γραφείο μένει ίδιο, ανεξάρτητα της ανακαίνισης που κάναμε κάποια στιγμή. Η βασική του δομή παραμένει ίδια με τότε.

Ποια έργα που έχετε κάνει, θυμάστε περισσότερο;

Ήμουν τυχερός που ξεκίνησα κάποια στιγμή να έχω συνεργασία με το Κολλέγιο Ανατόλια. Έγινε κάποια στιγμή ένας διαγωνισμός, τον κέρδισα και δεδομένου ότι πήγε καλά η συνεργασία, στη συνέχεια έγινα τεχνικός σύμβουλος για 25 χρόνια. Αυτό, καθώς ήμουν και μαθητής του Ανατόλια, έδινε ασφαλώς την ευχαρίστηση ότι κάνω μια δουλειά, από την άλλη όμως με έτρωγε η πολύ μεγάλη ευθύνη ώστε αυτή η δουλειά να βγει καλή και όσο το δυνατόν πιο φθηνή.

Έχω μάθει για ένα ωραίο κτήριο παραστάσεων που έχετε κάνει εκεί

Υπήρξε μία εποχή στο Κολλέγιο όπου ό, τι καινούριο γινόταν ήταν κακοσχεδιασμένο. Αυτό λοιπόν, ήταν ένα παλιό κτήριο, αίθουσα διδασκαλίας με πολύ κακή δομή μέσα. Στο μεταξύ ζητούσαν να γίνει ένα κτήριο θεάτρου των 600 θέσεων. Τους εξήγησα λοιπόν πως δεν αξίζουν τόσα πολλά λεφτά που χρειαζόταν, για κάτι που θα χρησιμοποιηθεί ελάχιστες φορές μέσα στον χρόνο. Εκεί λοιπόν ήρθε η ιδέα να αξιοποιηθεί αυτό το κτήριο, με έξυπνες αλλαγές μέσα και έτσι έγινε. Μάλιστα είναι ένα έργο που δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα από έξω και τώρα μαθαίνω ότι σκέφτονται να το ολοκληρώσουν.

Η πρώτη μου συνεργασία ήταν για το κτήριο εκπαίδευσης. Στη συνέχεια έκανα και τη βιβλιοθήκη η οποία επίσης είναι ένα πολύ σημαντικό κτήριο.  Στη συνέχεια έκανα πολλά κτήρια κι εδώ και στην Αθήνα.

Τι είχε συμβεί με την Πολιτεία Αλλατίνη τότε;

Αυτή είναι μία θλιβερή ιστορία. Όταν λοιπόν τους πήρα στο δήμο και τους είπα τι επιθυμούμε να κάνουμε εκεί και ότι θέλουμε να καλύψουμε τις ανάγκες που υπάρχουν, με σκοπό μάλιστα να γίνει και ένα κτίριο μουσείο, να γίνει και σχολειό, δυστυχώς δεν πήραν την απόφαση και μας είπανε να προτείνουμε εμείς. Όταν προτείναμε, βάλανε τον φάκελο σε ένα συρτάρι και όταν ζήτησα να πάρω μία απάντηση κατάλαβα ότι δεν είχαν καμία διάθεση να πάρουν καμία απόφαση για να προχωρήσουν. Εν τω μεταξύ στο πέρασμα του χρόνου κηρύχθηκαν διατηρητέα όχι μόνο τα παλιά κτίρια αλλά και όλες οι λαμαρίνες που είχαν γίνει το ‘70. Κάποια στιγμή βγήκε και η τελική απόφαση του συμβουλίου επικρατείας που έλεγε ότι δεν μπορούμε να χτίσουμε και τότε ακυρώθηκαν τα πάντα. Έκτοτε έμειναν έτσι τα κτίρια. Σκεφτείτε ότι το ‘80 που ήμουν εδώ, τα κτίρια ήταν σε άψογη κατάσταση ενώ τώρα πια έτσι όπως έγιναν είναι κρίμα από το θεό. Βέβαια ήδη έγινε ένας διαγωνισμός και το έχουνε πάρει. Θα δούμε. Σκεφτείτε πως θα γινόταν τότε, μιλάμε για 27 στρέμματα στο κέντρο της πόλης και αυτό που θα γινόταν θα ήταν μοναδικό στην Ευρώπη. Είναι λοιπόν μία θλιβερή ιστορία και δείχνει πώς λειτουργεί το ελληνικό κράτος. Εγώ το έχω απέναντι από το γραφείο μου, το παρακολουθώ και το πονάω.

Διαβάστε παρακάτω την ιστορία της “Πολιτείας Αλλατίνη” που δεν έγινε ποτέ, όπως την είχε δημοσιεύσει η Parallaxi

Γνωρίζω πως έχετε ασχοληθεί πάρα πολύ με τα πράσινα κτίρια.

Από τότε που ξεκίνησα τη συνεργασία μου με τον Αλέξανδρο Τομπάζη ανακάλυψα την αξία που έχει η βιοκλιματική αρχιτεκτονική. Το πόση σημασία έχει από τις πρώτες γραμμές που θα βάλει κάποιος σε ένα σχέδιο για ένα κτίριο, να παίρνει υπόψη του τον προσανατολισμό, τα στοιχεία του περιβάλλοντος, της βλάστησης, να προσπαθεί να εξοικονομήσει ενέργεια, με ποιον τρόπο είναι εφικτό, την ηχορύπανση, όλα δηλαδή αυτά τα στοιχεία που καθορίζουν το επίπεδο μιας άνετης ζωής. Από τότε δουλεύουμε με στόχευση πάντοτε αυτό. Κατά συνέπεια ό, τι έργα έχουμε σχεδιάσει λίγο ή πολύ από εκείνο το σημείο και πέρα, είναι προς αυτή την κατεύθυνση.

Σε τι στάδιο είναι το Μουσείο του Ολοκαυτώματος;

Το Μουσείο του Ολοκαυτώματος το δουλεύουμε με τα γραφεία δύο ξένων συναδέλφων, ένα γερμανικό και ένα ισραηλιτικό. Στην αρχή η δουλειά είχε ανατεθεί από την Ισραηλιτική κοινότητα στο ισραηλιτικό γραφείο, που εκείνο με τη σειρά του πρότεινε να γίνει σε συνεργασία με το γερμανικό γραφείο με το οποίο συνεργάζομαι σε κάποια έργα που κάνουμε μαζί. Στη συνέχεια μας είχε επιλέξει ο Δήμος Θεσσαλονίκης και η Ισραηλιτική κοινότητα να είμαστε ο τεχνικός τους σύμβουλος και έτσι ήμασταν για τα πρώτα πέντε με έξι χρόνια. Επειδή όμως αναπτύξαμε εξαιρετική σχέση με τους συναδέλφους, ζήτησαν να είμαστε εμείς το τρίτο μέλος της ομάδας των αρχιτεκτόνων. Αυτή τη στιγμή λοιπόν σχεδιάζουμε το μουσείο και μπορώ να πω ότι προχωράει. Υπολογίζεται ότι στις αρχές του καινούργιου χρόνου θα ξεκινήσει ή έστω θα είναι σε εξέλιξη ο διαγωνισμός ανάθεσης του έργου σε εργολάβο. Ούτως ή άλλως είναι ένα έργο το οποίο ταλαιπώρησε πολύ τον κόσμο, πάρθηκαν λανθασμένες αποφάσεις αλλά τώρα αυτή τη στιγμή είναι σε έναν εξαιρετικό δρόμο, έχουν ξεκαθαρίσει όλα. Υπολογίζουμε πως τον Σεπτέμβριο να βγει η άδεια. Πολλά προβλήματα προέκυψαν και δε ξέρετε πόσο απίστευτα κακό υπέδαφος υπήρχε. Θα πρέπει όλα αυτά να φτιάξουν και να προχωρήσουμε. Αυτά ξέρετε, είναι προβλήματα που ο κόσμος δεν τα ξέρει και απλά αναρωτιέται γιατί καθυστερούν τα έργα.

Αλήθεια γενικά στη δουλειά σας είχατε τέτοιες γκρίνιες;

Δουλειά χωρίς γκρίνιες δεν υπάρχει. Όμως είναι πολύ δύσκολο να έχεις απαίτηση να καταλάβει ο άλλος κάτι που γνωρίζεις εσύ. Είναι λεπτομέρειες που αν τις εξηγήσεις τεχνικά σε κάποιον δεν μπορεί να τις καταλάβει. Εδώ καλά καλά, μπορεί να πας να τα εξηγήσεις σε αρχιτέκτονες και να μην τα κατανοήσουν. Δεν είμαστε όλοι ίδιοι.

Έχετε περάσει δύσκολες εποχές στο γραφείο;

Λόγω της μεγάλης κρίσης που υπήρξε το 2008, ήταν μία εποχή που κανένας δεν έχτιζε. Πολλά γραφεία τότε σχεδόν κλείσανε. Εμείς σερνόμασταν. Δηλαδή καλά που υπήρξαν κάτι μπαράκια που σχεδιάζαμε και επιβιώσαμε. Είχαμε μείνει στο γραφείο πέντε άτομα. Ευτυχώς το ξεπεράσαμε. Αλλά και πρόσφατα μέχρι πριν 6 χρόνια υπήρξε περίοδος που είχαμε αρκετή κάμψη. Εγώ γενικά είμαι πολύ οργανωτικός. Και από μικρός προσπαθούσα να κοιτάξω να φτιάξω έναν μηχανισμό όπου τεχνικά θα έβγαζε ένα άρτιο κτίριο, δεν με ένοιαζε ποτέ να είμαι ένας εξαιρετικός αρχιτέκτονας, brand name σταρ. Πάντα ήθελα να οργανωθώ ώστε να μην έχουμε να ζηλέψουμε τίποτα από τα ξένα γραφεία. Δηλαδή το 1985, εγώ ζήτησα από έναν φοιτητή μου που είχε πάει να σπουδάσει στην Αμερική και που έκανε μια αξιοθαύμαστη πορεία εκεί, το πρώτο καλοκαίρι που ήρθε στην Ελλάδα να μου φέρει υπολογιστή. Να μου φέρει αλλά και να μου διδάξει. Το πώς έμαθα υπολογιστές είναι αστείο. Τα μάθαινα εγώ το απόγευμα, καθόμουν το βράδυ να κάνω εξάσκηση και να τα διδάξω την επόμενη μέρα στα παιδιά του γραφείου. Τότε μάλιστα δεν υπήρχαν ούτε εταιρείες στήριξης στην Ελλάδα.

Τώρα πια, το γραφείο έχει περάσει στα παιδιά σας

Το γραφείο τώρα πια το έχω δώσει στα παιδιά μου. Την πλήρη διοίκηση τα τελευταία 12 χρόνια την έχουν εκείνα. Όπου ο Θόδωρος είναι πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος και έχει τη γενική διοίκηση της Αθήνας και η Ελεάνα έχει τη διοίκηση της Θεσσαλονίκης.

Πώς ήταν όταν μπήκαν τα παιδιά στο γραφείο;

Θα σας πω πρώτα πώς ξεκίνησαν για να σπουδάσουν. Ήρθε η Ελεάνα και μου λέει θα σπουδάσω αρχιτεκτονική. Δεδομένου ότι ήξερα τον κύκλο σπουδών της αρχιτεκτονικής, που είναι ούτως ή άλλως εξαιρετικά ενδιαφέρον και άρα σε γεμίζει γνώσεις και αρχιτεκτονικής, πολιτισμού, κοινωνιολογίας. Δεν είχα καμία αντίρρηση. Αλλά θεωρώντας ότι ενδεχομένως ο Θοδωρής θα πιστεύει ότι είναι υποχρέωση του να ακολουθήσει το επάγγελμα, έκανα ό, τι είναι δυνατόν να τον πείσω ότι «ξέρεις στο γραφείο χρειαζόμαστε και νομικό, χρειαζόμαστε και μηχανολόγο». Δεν με άκουσε. Μου λέει άκουσα ότι είχες να μου πεις, θα το σκεφτώ και θα σου απαντήσω. Όταν ήρθε κάποια στιγμή, όταν ήταν στην Πέμπτη γυμνασίου και μου είπε γράφτηκα στη σχολή του Παπιώτη. Ήταν για να μάθει σχέδιο δηλαδή. Αλλά δεδομένου ότι τα παιδιά ερχόταν στο γραφείο από φοιτητές, η είσοδος τους στο γραφείο δεν έγινε ουρανοκατέβατα. Δηλαδή δεν έγινε κάποια τομή. Τομή έγινε όταν μετά από κάποια χρόνια τους παρέδωσα τα κλειδιά.

Μπορείτε να κρατάτε αποστάσεις;

Δεν περνάει πια τίποτα από τα χέρια μου. Σίγουρα σε κρίσιμες συμβάσεις με συμβουλεύονται, ενώ παράλληλα δουλεύω και κάποια θέματα. Πάντα όμως σε συνεργασία μαζί τους. Ενημερώνει ο ένας τον άλλον και κουβεντιάζουμε για όλα. Ούτως ή άλλως η αρχιτεκτονική είναι μία ομαδική δουλειά. Ναι μεν βγαίνει κάποιος μπροστά, αλλά αν δεν υπάρξει όλο το «μελίσσι» ανθρώπων που ξέρουν περισσότερα, έως ελάχιστα πράγματα, αποτέλεσμα δεν βγαίνει. Ως γραφείο έχουμε μεγαλώσει πολύ πλέον και μεγαλώσαμε από τη στιγμή που ο Θόδωρος πήγε στην Αθήνα. Ήταν κάτι το οποίο και εγώ το ήθελα πολύ αλλά λόγω του ότι η οικογένεια ήταν εδώ δεν ήταν εύκολο να σηκωθώ να φύγω. Υπήρχαν και θέματα του ποιος θα τρέξει το γραφείο εδώ. Γιατί κάποια μεγάλα στελέχη που είχα και σκόπευαν να τους δώσω τη διοίκηση εντάχθηκαν ή στο δημόσιο ή στον Δήμο και κατά συνέπεια θα έπρεπε να είμαι εγώ εδώ. Ξεκινούσα βέβαια δουλειές στην Αθήνα αλλά έπρεπε να έχουν ένα τέλος. Μετά αν δεν έχεις κοινωνική σχέση στην Αθήνα, αν δεν βγαίνεις με παρέες, δεν είναι εύκολο να έχεις και επαφές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να πηγαίνω συχνά στην Αθήνα, να μένω μέχρι και οκτώ μήνες συνεχόμενους εκεί αλλά να πρέπει να γυρίσω κάποια στιγμή πίσω. Ο Θόδωρος όμως όταν πήρε την απόφαση με τη γυναίκα του και κατέβηκαν στην Αθήνα μαζί με τα παιδιά τους, ήταν αυτό που έκανε τη μεγάλη διαφορά. Βέβαια τα δύο γραφεία έχουν τα ίδια συστήματα λίγο πολύ, ανταλλάσσουμε παιδιά που δούλευαν εδώ πέρα και μετά έφυγαν στην Αθήνα ή και το αντίθετο (αν και νομίζω το αντίθετο δυστυχώς δεν έγινε ποτέ), αλλά δουλεύουν τα δύο γραφεία σαν να είναι ένας οργανισμός. Μάλιστα, θα σας πω ότι για να ενημερώνονται όλοι οι συνάδελφοι του γραφείου, έχουμε οργανώσει κάθε 15 μέρες διαλέξεις που τις παρακολουθούν όλοι και από τα δύο γραφεία. Διαλέξεις από στελέχη εταιρειών που μιλάνε για καθαρά τεχνικά θέματα, αλλά συχνά μιλάμε και εμείς οι μεγαλύτεροι, ώστε να τους δείξουμε τι σημαίνει φοιτητής και τι σημαίνει επαγγελματίας αρχιτέκτονας.

Είστε άνθρωπος που μένετε πολλές ώρες στη δουλειά;

Ήμουν αυτός που έμπαινε πρώτος και έβγαινε τελευταίος κάποτε. Βέβαια τώρα πια αυτό δεν ισχύει. Το οκτάωρο όμως την ημέρα σίγουρα το χτυπάω ακόμα. Ήμουν όμως ο άνθρωπος που ξεχνιόμουν στη δουλειά και αυτό ήταν πάντα πρόβλημα στις παρέες. Εγώ τελείωνα στις 11:00 το βράδυ και τέτοια ώρα άντε να βρεις παρέα να βγεις…

Είναι μία δουλειά που θέλει σε όλη σας την πορεία να διαβάζετε;

Διαβάζεις αναγκαστικά. Δεν είναι δυνατόν να ενημερωθείς πάνω στα καινούρια υλικά, στις νέες τάσεις της κατασκευής, στις νέες τάσεις της αρχιτεκτονικής εάν δεν ενημερώνεσαι συνεχώς. Και βέβαια, είναι ευτύχημα πια που υπάρχει το ιντερνετ. Είναι ευλογία που ακόμα ο κόσμος δεν έχει συνειδητοποιήσει απόλυτα. Δεδομένου ότι όταν εγώ τελείωσα αρχιτεκτονική, τα βιβλιοπωλεία είχαν ελάχιστα βιβλία αρχιτεκτονικής, κατά συνέπεια η πληροφορία ήταν τόση όση είχαν τα βιβλία φίλων. Για υλικά, έκανα αγώνα να παρακαλάω τις εταιρείες να φέρουν και ήταν τόσο ανόητη η νοοτροπία τότε που σου φέρνανε προδιαγραφές σε άλλες γλώσσες και βαριόταν να κάνουν μεταφράσεις. Κι έπρεπε να βρεις μόνος σου την άκρη. Είχαμε θυμάμαι τέσσερις φοριαμούς με κίτρινους φακέλους με χιλιάδες προσπέκτους μέσα. Τώρα πια όλα αυτά είναι εύκολα. Αρκεί να ξέρεις να ψάξεις και σου έρχονται όλα στο πιάτο. Θέλει συνέχεια λοιπόν ενημέρωση σε αυτή τη δουλειά με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Μόλις συνειδητοποιήσει ο πελάτης ότι δεν γνωρίζεις το αντικείμενο, μπορεί μία φορά να στο συγχωρήσει, αλλά μετά τον έχεις χάσει.

 Η Θεσσαλονίκη σε τι επίπεδο είναι αυτή τη στιγμή αρχιτεκτονικά;

Πολλοί σημαντικοί συνάδελφοι ανέβασαν σιγά σιγά το επίπεδο της αρχιτεκτονικής στην πόλη. Όλα αυτά τα γραφεία βοήθησαν ώστε να βελτιωθεί η εικόνα της πόλης και να καταξιωθούν οι αρχιτέκτονες. Είναι λοιπόν, σε ένα πολύ καλύτερο επίπεδο από παλιά.

Γνωρίζω ότι ασχολείστε πολύ με τα ξενοδοχεία αυτόν τον καιρό. Ποια είναι η κατάσταση σε αυτόν τον τομέα;

Έχουμε εστιάσει πολύ στο ξενοδοχειακό κομμάτι. Είναι απίστευτο πόσα ξενοδοχεία γίνονται στα νησιά αυτή τη στιγμή. Υπάρχει εξαιρετική ανάπτυξη σε αυτόν τον τομέα. Σχεδόν δεν υπάρχει νησί που να μην σχεδιάζεται κάτι. Εμείς ξεκινήσαμε από την Κρήτη, αλλά κάνοντας ένα έργο, μετά ξέρετε σε ακολουθεί μία φήμη. Κι όχι μόνο με πελάτες, αυτό συμβαίνει και με συνεργάτες. Οπότε, ένας συνεργάτης, όταν του τύχει μία δουλειά, θα σε σκεφτεί. Οπότε το πράγμα μπήκε σε μία πολύ καλή τροχιά. Αυτό βέβαια οφείλετε και στην ικανότητα του Θοδωρή και της Ελέανας να χειρίζονται θέματα, καταστάσεις, να είναι φιλικοί με τους πελάτες και τους συνεργάτες.

Τι σημαίνουν τα βραβεία στην πορεία σας;

Ένα βραβείο, είναι επιβράβευση. Αυτό όμως που είναι μεγαλύτερη επιβράβευση είναι το σχόλιο που ακούς από κάποιον που χρησιμοποιεί το κτήριο, για να σου πει το πόσο αναβαθμίστηκε η ζωή του από αυτό που σχεδίασες. Τα βραβεία βέβαια είναι ωραία και δίνουν και μία ώθηση, να τα λέμε και αυτά. Ξέρετε, είτε βγάλεις είτε δε βγάλεις χρήματα από ένα έργο, η ικανοποίηση του κόσμου είναι αυτή που σε γεμίζει. Αυτό είναι το καλό της αρχιτεκτονικής, ότι ναι μεν σου βγάζει την ψυχή αλλά σου δίνει τέτοιες ικανοποιήσεις.