Η μεγάλη κυρία της τζαζ έρχεται στην Χαλκιδική

Η Dianne Reeves γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Ντιτρόιτ του Μίσιγκαν μέσα σε μια πολυμουσική οικογένεια. Με θείο της τον μπασίστα Charles Burrell, και ξάδερφό της τον George Duke, η Dianne από πολύ μικρή ηλικία βρήκε τη μεγάλη της αγάπη στη μουσική της τζαζ. Ονόματα όπως η Sarah Vaughan, ο Clark Terry ο Sergio Mendes και ο Harry Belafonte στιγμάτισαν την πορεία της ζωής της και δίπλα τους ανακάλυψε την ελευθερία έκφρασης εαυτού και φωνής.

Η Dianne το 1987 ηχογράφησε στη Blue Note το πρώτο της αυθεντικό δίσκο ενώ ο δίσκος της αφιερωμένος στη Sarah Vaughan με τίτλο «The Calling» της χάρισε το πρώτο της Grammy. Εν όψη της έναρξης του Sani Festival στις 15 Ιουλίου, η Parallaxi βρέθηκε μαζί της σε μια μοναδική συνέντευξη στην οποία συζητήσαμε για τη μουσική της πορεία, τα ερεθίσματα της και την δύναμη που έχει η τζαζ στον 21ο αιώνα.

Πώς αισθάνεστε που ανοίγετε φέτος το Sani Festival; Τι σας ενθουσιάζει περισσότερο τώρα που θα είστε στην Ελλάδα και στο φεστιβάλ;

Αυτή θα είναι η δεύτερη επίσκεψή μου στην Ελλάδα μέσα σε δύο μήνες, ήμουν εκεί νωρίτερα αυτό το μήνα στην Αθήνα για να γιορτάσουμε την 20η επέτειο της Rolex. Ήταν πολύ συναρπαστικό γιατί εκεί βρίσκονταν καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο και μπόρεσα να δω κάποιους φίλους που είχα καιρό. Σε αυτό το event ανακοίνωσα και στους φίλους μου ότι θα έρθω στη Θεσσαλονίκη, είμαι πολύ ενθουσιασμένη και χαρούμενη! Νομίζω ότι είναι τόσο υπέροχο όλο αυτό, ανυπομονώ να φέρω την μπάντα μου, τους μουσικούς μου, να παίξουμε πολύ υπέροχη μουσική για όλους. Πιστεύω επίσης, πως αυτή η συνεύρεση θα είναι η αρχή για κάτι υπέροχο.

Στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής σας έχετε επηρεαστεί από τα μεγαλύτερα ονόματα της μουσικής βιομηχανίας και ειδικά στο είδος της τζαζ. Πιστεύετε ότι αν δεν είχατε επηρεαστεί από εκείνους, ο ήχος σας θα είχε διαμορφωθεί διαφορετικά; Ή πιστεύετε ότι αυτό το μονοπάτι ήταν κατά κάποιο τρόπο προκαθορισμένο;

Για να είμαι απόλυτα ειλικρινής μαζί σου, ήταν πολύ σημαντικοί όλοι τους στη διαμόρφωση της καριέρας μου, αλλά νομίζω ότι πρέπει πάντα να τονίζω στους ανθρώπους ότι το πιο σημαντικό πράγμα ήταν οι εποχές που μεγάλωσα. Στα τέλη της δεκαετίας του ’60, αρχές του ’70, υπήρχαν πολλά καταπληκτικά γκρουπ και υποκατηγορίες σε είδη μουσικής, εκείνη την εποχή για να καταλάβεις δεν χρησιμοποιούσαμε καν τη λέξη είδος ακόμα, όλα είχαν να κάνουν με τη μουσική που αγαπούσαμε και αισθανόμασταν. Τότε ήταν και όλοι οι σπουδαίοι καλλιτέχνες της Motown, όλοι αυτοί οι άνθρωποι όπως είπα από κάθε είδος.

Η μουσική λοιπόν ήταν ανοιχτή, δωρεάν, υπήρχαν τόσα πολλά να ακούσω και να αντλήσω έμπνευση και όλα αυτά τα ακούσματα επηρέασαν πραγματικά τη ζωή μου. Επίσης σίγουρα έπαιξε καθοριστικό ρόλο το γεγονός ότι μεγάλωσα σε ένα σπίτι πολλών γενεών. Είχα υπέροχες θείες, θείους και αδερφές, ακόμα και δέκα χρόνια μεγαλύτερες από εμένα και όλοι άκουγαν διαφορετικά είδη μουσικής. Στην οικογένειά μου υπήρχαν πολλοί μουσικοί. Υπήρχαν άτομα που για εκείνα η μουσική ήταν απόλαυση και για κάποια άλλα ήταν τρόπος ζωής. Όλα αυτά λοιπόν συνδυάστηκαν και θυμάμαι μεγαλώνοντας σκεπτόμενη πόσοι πολλοί τρόποι υπάρχουν για να ερμηνεύσεις τα πράγματα που συμβαίνουν μέσα από τη μουσική, αυτό που ακούει ο κόσμος από εμένα είναι από όλες τις φάσεις που μεγάλωσα. Η τζαζ όμως είναι το θεμέλιο μου, οπότε στην καθημερινότητα μου ακούω σπουδαίους τραγουδιστές και μουσικούς.

Και μετά είναι η άλλη πτυχή που αγαπώ και με έχει επηρεάσει πολύ είναι η παγκόσμια περιοδεία. Η τζαζ μου χάρισε ουσιαστικά τη πρώτη μου παγκόσμια εμπειρία με τη μουσική. Αυτό έγινε επειδή οι μουσικοί της τζαζ ταξίδευαν σε όλο τον κόσμο και μαζεύονταν με μουσικούς από διάφορες χώρες. Έτσι όταν βρέθηκα και εγώ μέσα σε αυτό ήταν κομβικό κομμάτι στο να γνωρίσω τον κόσμο και να δω όλα αυτά που είχε να προσφέρει, κάτι που δεν το είχα ξαναζήσει, ήταν μαγικό. Αυτές ήταν οι μεγαλύτερες επιρροές μου όπως επίσης, αργότερα, στις αρχές της δεκαετίας του ’80 που είχα την ευκαιρία να δουλέψω με τον σπουδαίο Harry Belafonte.

Είχε δουλέψει με πάρα πολλούς σημαντικούς καλλιτέχνες της μουσικής σκηνής και συνέχεια μου ανέφερε τους ανθρώπους με τους οποίους είχε συνεργαστεί. Η Νάνα Μούσχουρη ήταν μια από αυτούς τους ανθρώπους. Όταν βρέθηκα μαζί του ένιωθα σαν να βρίσκομαι στη θέση όλων αυτών των καλλιτεχνών παγκόσμιας κλάσης που είχαν μοιράστηκαν τη σκηνή με έναν τέτοιο θρύλο και ένιωθα σαν να πήγαινα σχολείο ξανά. Για να συνοψίσω η συνεργασία μας με τον Harry Belafonte ήταν αυτό που ονομάζω ζωντανό σχολείο, ήταν εξαιρετικές στιγμές τότε.

Έχετε πει σε πολλές συνεντεύξεις σας ότι οι στίχοι είναι το πιο σημαντικό κομμάτι ενός τραγουδιού και ότι βασίζεστε στην ιστορία που θα πείτε μέσα από αυτούς. Ποιο είναι αυτό που πραγματικά, εσωτερικά σας εμπνέει να γράψετε; Είναι ένα πρόσωπο, ένα συναίσθημα, ένα κίνημα ίσως; Και ποιος είναι ο στόχος που έχετε με τους στίχους σας; Ποια είναι η ανάγκη σας να επικοινωνείτε με τους ανθρώπους εκεί έξω;

Στον πυρήνα μου, προσπαθώ να εκφράσω τους ανθρώπους μέσα από μια ανυψωτική και θεραπευτική εμπειρία που θα τους προσφέρω. Επίσης πιστεύω πως είναι μια ευκαιρία να συμμετέχουν και εκείνοι σε αυτό που κάνουμε. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου ως διασκεδαστή, όσο και αν προσκαλώ το κοινό να είναι μέρος του.

Όσο αναφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σου, οι στίχοι που πραγματικά με ελκύουν είναι αυτοί που όταν τους διαβάζω νιώθω σαν να ξέρω ήδη την ιστορία ή γνωρίζω εν μέρη τι έχει γράψει ο καλλιτέχνης, αλλά βλέπω την ιστορία διαφορετικά. Για εμένα δεν έχει σημασία το είδος της μουσικής και από που θα έρθει αυτή η έμπνευση, γιατί όταν ένα τραγούδι είναι υπέροχο δεν έχει καμία σημασία το είδος. Επίσης ως τζαζ μουσικός προσπαθώ πάντα να σέβομαι τη μελωδία και τον στίχο και μετά να γράφω αρμονίες για να εκφράσω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις συναισθηματικές μου σκέψεις για το εκάστοτε τραγούδι.

Μιλώντας για στίχους και συναισθήματα, η τζαζ είναι ένα μουσικό είδος που γεννήθηκε μέσα από χαρισματικούς μαύρους ανθρώπους στις πιο καταπιεστικές και αντίξοες συνθήκες. Είναι η μουσική που διαμόρφωσε μια ολόκληρη γενιά και συγκεκριμένα μια γενιά που έζησε στα προάστια της Αμερικής τη δεκαετία του ‘20. Πως βλέπετε λοιπόν σήμερα τη τζαζ; Ποια πιστεύετε ότι είναι η θέση της στον 21ο αιώνα;

Αρχικά, το όνειρο των μεγάλων μουσικών της τζαζ ήταν να μεταφέρουν αυτή τη φωνή σε ολόκληρο τον κόσμο, κάτι που πέτυχαν με μεγάλη επιτυχία. Πολλοί από αυτούς που δεν είναι πια εδώ μαζί μας, θα ήταν τόσο ενθουσιασμένοι με το γεγονός ότι η τζαζ έχει τόσο παγκόσμια εμβέλεια πια. Νομίζω ότι το μεγαλύτερο μήνυμα που επικοινωνεί η τζαζ στους νέους είναι αυτή η ιδέα των ανθρώπων που μαζεύονται χωρίς όρους και όρια και μιλούν μια απλή, κοινή γλώσσα και αυτή είναι η γλώσσα της μουσικής. Τους δείχνει τι μπορεί να συμβεί όταν βγάζεις την αυθεντική φωνή σου και πόσο μακριά μπορείς να φτάσεις μέσα σου όταν είσαι μαζί με άλλους μουσικούς για να δημιουργήσετε ένα μαγικό αποτέλεσμα. Τους λέει ότι η μουσική είναι μια ζωντανή μορφή τέχνης που διαρκώς εξελίσσεται. Αυτό το βλέπω όλο και περισσότερο.

Νομίζω βέβαια ότι ένα από τα πράγματα που άλλαξαν από την εποχή που μεγάλωσα εγώ είναι το ζήτημα της προσβασιμότητας. Τότε υπήρχαν όλες οι μορφές κοινότητας και κουλτούρας των τζαζ sessions πολύ πιο ελεύθερα και το να μπορείς να βρίσκεσαι κοντά σε ανθρώπους που θαυμάζεις και εμπνέεσαι ήταν το πιο καθοριστικό.

Νομίζω πως οι νέοι μουσικοί το κάνουν αυτό σήμερα αλλά με ένα διαφορετικό τρόπο.

Το μεγαλύτερο κατόρθωμα είναι ότι μαθαίνουν τη μουσική στο σχολείο και το σχολείο μπορεί να σε καθοδηγήσει σε πολλά πράγματα αλλά ποτέ δεν θα σε φτάσει στον πυρήνα της μουσικής αυτής, εκεί θέλεις το συναίσθημα, την καρδιά. Αυτό τώρα πιστεύω ότι εξαρτάται από εμάς, τη γενιά μου, τη γενιά που έμαθε από τους μεγάλους δασκάλους να είναι σε θέση να βοηθούν τους ανθρώπους να εμπιστεύονται πραγματικά τον εαυτό τους και το ένστικτό τους και να τους δείξουν πως αυτή η μουσική είναι μια πολύ πνευματική διαδικασία που ξεπερνά τη θεωρία που μαθαίνεις στο σχολείο. Μετά από το σχολείο όταν έχεις όλα τα εργαλεία που χρειάζεσαι βγαίνεις στον κόσμο και επιτρέπεις στον εαυτό σου να παραβεί όλους αυτούς τους κανόνες επειδή η φωνή σου έχει την ανάγκη να λάμψει. Και αυτή τη στιγμή, νομίζω ότι πρέπει πολύ περισσότερο να είναι με αυτό το τρόπο η έκφραση της μουσικής.

Ζούμε σε έναν κόσμο που καθοδηγείται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου η μουσική παράγεται με γνώμονα την αναγνωρισιμότητα και τις κοινοποιήσεις. Ποια δύναμη λοιπόν έχει ένα κοινωνικοπολιτικό είδος μουσικής όπως η τζαζ σε αυτήν την ψηφιακή εποχή;

Το θετικό κομμάτι της τεχνολογίας είναι το γεγονός ότι απελευθερώνει τους ανθρώπους, οι νέοι έλκονται πραγματικά από τη μουσική και θέλουν να αναπτύξουν και να ακούσουν και να καταλάβουν τι είναι η τζαζ μουσική.

Η άλλη πλευρά είναι ότι λόγω της τεχνολογίας, μπορούμε να δημιουργήσουμε ολόκληρους δίσκους και παραγωγές χωρίς να χρειάζεται να βλέπουμε τους ανθρώπους με τους οποίους γράφουμε και συνθέτουμε. Μας στέλνουν το υλικό τους και εμείς προσθέτουμε σε αυτό. Όταν είμαστε όλοι μαζί σε ένα στούντιο και δουλεύουμε το συναίσθημα είναι διαφορετικό, πολλές φορές για αυτό που είχες αμφιβολία καταλήγει να είναι αυτό που ακριβώς χρειάζεται ένα τραγούδι. Αυτό συμβαίνει επειδή οι μουσικοί βρίσκονται όλοι μαζί και μπορούν να νιώσουν ο ένας τον άλλον και να συμβούν παράδοξα, συζητήσεις και σκέψεις που μπορούν να αλλάξουν ολόκληρη την πορεία του κομματιού.

Αυτό το συναίσθημα έχει αντικατασταθεί λίγο από την ενέργεια που παίρνεις πάνω στη σκηνή, αλλά προσωπικά το ένιωθα περισσότερο οικείο σε ένα στούντιο. Δεν πιστεύω ότι οι καλλιτέχνες δεν πηγαίνουν πια στο στούντιο, απλά από προσωπική μου εμπειρία έχω κάνει τόσα πολλά sessions όπου οι άνθρωποι απλώς συγχρονίστηκαν μαζί μου μέσα από το zoom που κάπως με έχει κουράσει.

Το άλλο κομμάτι που με απασχολεί σχετικά με τη νέα τεχνολογία είναι η αναγνώριση των εμπλεκόμενων σε ένα κομμάτι. Ένα από τα πράγματα που μου άρεσαν μεγαλώνοντας ήταν να διαβάζω το πίσω μέρος των δίσκων βλέποντας ποιος είχε συμμετάσχει για να υλοποιηθεί ένα project. Προσωπικά ακόμα προσπαθώ να τα αναρτώ όλα αυτά, θέλω ο κόσμος να γνωρίζει ποιος έχει ασχοληθεί, ποιος είναι μέρος αυτού που κάνω και τους λόγους που το έκανα. Αυτό είναι κάτι που μου λείπει πραγματικά, γιατί αυτό το κομμάτι είναι και η καρδιά της μουσικής. Ωστόσο, οι νέοι έχουν έναν διαφορετικό τρόπο να βρίσκουν ο ένας τον άλλον αναζητώντας αυτά τα σημεία συνάντησης στην εποχή που ζούμε και η μουσική πάντα θα είναι εκεί σε κάθε γενιά για να αντιπροσωπεύει της εμπειρίες που έχουν στη ζωή τους.

“Δεν σκέφτομαι πια για το σωστό τρόπο, αντιδρώ στο συναίσθημα, πρώτα έρχεται η αίσθηση για ένα συγκεκριμένο συμβάν και οι νότες ακολουθούν”

Φτάνοντας προς το τέλος, θα ήθελα να σας ρωτήσω για τα διαφορετικά είδη μουσικής που η τζαζ βοήθησε να διαμορφωθούν όλα αυτά τα χρόνια. Ποια είναι η γνώμη σας για τα νέα είδη που προέκυψαν στην πορεία και τον νέο τρόπο με τον οποίο εμφανίζεται η τζαζ σήμερα;

Είναι πραγματικά συναρπαστική αυτή η εξέλιξη γιατί οι δυνατότητες είναι ατελείωτες και οι καλλιτέχνες παίρνουν το ρίσκο για να εξερευνήσουν εκείνα τα μέρη που η μουσική δεν έχει ξανά βρεθεί. Βλέπω πολλούς νέους μουσικούς να επιλέγουν αυτό το ρίσκο γεγονός που με εμπνέει πάρα πολύ. Αυτό επίσης που με κάνει πραγματικά ενθουσιασμένη είναι οι συνομιλίες με μουσικούς μεγαλύτερους από εμένα, οι οποίοι εντυπωσιάζονται όταν επιλέγω να προσαρμόσω στα κομμάτια μου στοιχεία από άλλα μουσικά είδη και όταν επιλέγω να τραγουδάω με ένα τελείως διαφορετικό τρόπο. Αυτή η συναναστροφή μας με εμπνέει.

Επίσης έχει δοθεί μεγάλη ορατότητα στο πώς εξελίσσεται αυτή η μουσική ειδικά εδώ στις Ηνωμένες Πολιτείες. Βλέπω από πού προέρχονται πολλοί από αυτούς τους νέους μουσικούς, συνήθως από αυτό το τεράστιο είδος μουσικής της hip-hop , ή τον τρόπο ζωής που έχουν επιλέξει και την κουλτούρα τους.

Το θέμα με την hip-hop και την jazz είναι το γεγονός πως είναι τόσο στενά συνδεδεμένα είδη που για εμένα αυτή είναι απλώς η επόμενη έκφραση της μουσικής. Πιστεύω ότι οι νέοι μουσικοί παίρνουν αυτή την ελευθερία του λόγου στην οποία εμείς αυτοσχεδιάζαμε μελωδίες και τώρα εκείνοι αυτοσχεδιάζουν ροή και λέξεις. Μου αρέσει πολύ να το βλέπω αυτό και να βλέπω πώς η συγκεκριμένη γενιά μουσικών, επειδή πολύ απλά αυτό γνωρίζουν και αυτή είναι η κουλτούρα τους, έχουν κάνει ξεκάθαρη τη θέση τους ώστε η τζαζ να εξελίσσεται συνεχώς με έναν τρόπο που εξακολουθεί να είναι πολύ υψηλή μορφή τέχνης. Για εμένα αυτό είναι αρκετά συναρπαστικό και γεμάτο έμπνευση.

Τέλος θα ήθελα να σας ρωτήσω πώς θα σχεδιάζατε τον μουσικό σας χάρτη. Πώς βρίσκετε τις νότες για να πείτε μια ιστορία μέσα από τη μουσική σας; Σας εμπνέουν διαφορετικά είδη μουσικής και για τον δικό σας ήχο;

Όπως είπα ακούω τα πάντα και ότι εμπνέομαι από τόσα πολλά πράγματα γύρω μου. Όχι για να τα αντιγράψω, αλλά για να βρω τα στοιχεία μέσα μου στα οποία θα μιλήσουν και θα βιώσω τη μουσική ολοκληρωτικά. Αυτό συμβαίνει κάπως αυτόματα πια ώστε να εξελίσσομαι συνεχώς, γιατί είναι μια μουσική που βασίζεται στη διαρκή εξέλιξη και ανάπτυξη.

Με ρώτησες επίσης πως βρίσκω τις νότες, οι νότες είναι εκεί. Ξέρεις, όταν ξεκινάω ένα κομμάτι, συνδέομαι τόσο πολύ με τη συναισθηματική μου έκφραση και την ιστορία που προσπαθώ να προωθήσω μέσα από τη μουσική μου. Οι επιλογές μου προέρχονται πάνω στη στιγμή την ώρα της δημιουργίας. Αυτό είναι που μου αρέσει πιο πολύ από όλα, ότι είναι ένα συν-δημιουργικό είδος μουσική και ένα συγκεκριμένο συμβάν μπορεί να μου προκαλέσει ένα ιδιαίτερο συναίσθημα για ένα τραγούδι. Έτσι, ένα κομμάτι ποτέ δεν θα είναι το ίδιο όπως το άκουσες το προηγούμενο βράδυ. Εξαρτώμαι πολύ από αυτό το συναίσθημα και νιώθω εξαιρετικά σίγουρη με αυτό τον τρόπο, έτσι έχω μεγαλώσει μέσα από τη μουσική και νιώθω αυτοπεποίθηση στα πράγματα που επιλέγω. Δεν σκέφτομαι πια για το σωστό τρόπο, αντιδρώ στο συναίσθημα, πρώτα έρχεται η αίσθηση για ένα συγκεκριμένο συμβάν και οι νότες ακολουθούν.

*Η Dianne Reeves θα βρίσκεται στο Sani Festival στις 15 Ιουλίου 2023 σε μια μοναδική συναυλία. Κλείστε τα εισιτήρια σας εδώ