O Θέμης Μουμουλίδης στην Parallaxi: «Ο Ροϊλός ως Άμλετ ήταν μια αυτονόητη επιλογή για εμένα»

Ο Άμλετ, ο ήρωας της διάσημης ομώνυμης τραγωδίας του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, ίσως να έχει συζητηθεί περισσότερο από κάθε άλλο χαρακτήρα του σπουδαίου θεατρικού συγγραφέα, όπου θέτει καίρια ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης, ειδικά με τον περίφημο μονόλογό του «Να ζει κανείς ή να μη ζει, ιδού η απορία».

Ο βασιλιάς πεθαίνει. Η γυναίκα του, παντρεύεται τον αδελφό του, Κλαύδιο. Εκείνος στέφεται νέος βασιλιάς. Το φάντασμα του νεκρού βασιλιά εμφανίζεται στον γιο του, τον πρίγκιπα Άμλετ, και ζητά εκδίκηση για το δόλιο φόνο του… Με φόντο τη βασιλική Αυλή της Δανίας, έναν κόσμο που κυλιέται στη διαφθορά, τη δουλοπρέπεια, τον πνευματικό αφανισμό, έναν ολοκληρωτικό κόσμο όπου όλοι και όλα τελούν υπό παρακολούθηση, η μορφή του Άμλετ προβάλλει μοναχική, ερημική, απροσπέλαστη.

Ένας χαρακτήρας και μία ιστορία που έχει αγαπηθεί όσο λίγες, η ιστορία του “Άμλετ” σε όποιο σκηνοθετικό σύμπαν και αν τοποθετήθηκε, κατάφερε να εντυπωσιάσει το κοινό – κάθε φορά και υπό όποια μέσα – συλλέγοντας από κάθε σκηνοθέτη τη μοναδικότητα του αλλά προσφέροντας πάντα και τα βαθιά, σπουδαία νοήματα του Σαίξπηρ.

Φέτος το καλοκαίρι, ο “Άμλετ” ζωντανεύει από τον σπουδαίο σκηνοθέτη Θέμη Μουμουλίδη, με τον Αναστάση Ροϊλό στον πρωταγωνιστικό ρόλο, σε μία μεγάλη περιοδεία σε όλη την Ελλάδα, φτιαγμένος πολύτιμα με καινούρια και διαχρονικά υλικά.

Με αφορμή τις παραστάσεις του “Άμλετ” στη Θεσσαλονίκη, την Δευτέρα 22 και την Τρίτη 23 Ιουλίου στο Θέατρο Δάσους, ο Θέμης Μουμουλίδης μιλάει για την επιλογή του να ανεβάσει το διάσημο έργο του Σαίξπηρ, για την διαχρονικότητα του, τις περιοδείες και τους ηθοποιούς που επέλεξε σε αυτή την παράσταση.

“Σ’ έναν κόσμο σκοτεινό, αδίστακτο, όπου η φιλία αλλά και οι σχέσεις αίματος δεν σημαίνουν τίποτε, ο Άμλετ στοχάζεται. Η άρνηση για δράση καθρεφτίζει τη σύλληψη της εικόνας ενός κόσμου, πού όσο κι αν αλλάζει, τα ερείπια στέκουν εκεί- απαράλλαχτα”

Για ποιον λόγο επιλέξατε φέτος να κάνετε Σαίξπηρ και ειδικά «Άμλετ»;

O Σαίξπηρ είναι ένας εκ των κορυφαίων δημιουργών όλων των εποχών. Ο Άμλετ, είναι η «Μόνα Λίζα της παγκόσμιας λογοτεχνίας». Ένα έργο διαχρονικό. Ισχύει σε κάθε εποχή. Και δυστυχώς, θα ισχύει εις το διηνεκές. Η ετοιμόρροπη εποχή μας μοιάζει πολύ με την εποχή και τη συνθήκη του βασιλείου της Δανίας. Ένας Φορτεμπράς παραμονεύει πάντα. Η Δανία «πέφτει». Όμως στην πραγματικότητα συντρίβεται και οδηγείται στην παρακμή και την αποσύνθεση πολύ πριν την πτώση.  Αυτό το «πολύ πριν» ερευνά το έργο. Και, δυστυχώς, η εποχή μας εμπεριέχει όλα τα στοιχεία που συνθέτουν το υλικό του Σαίξπηρ.

Ο Σαίξπηρ περιγράφει έναν «ετοιμόρροπο» κόσμο σκοπιμοτήτων και ιδιοτέλειας και σκέφτομαι τελικά τι έχει αλλάξει από τότε; Γιατί επί της ουσίας δεν έχουμε λύσει καθόλου τα θέματα των ανθρώπινων συμπεριφορών μεταξύ μας;

Δυστυχώς ελάχιστα έχουν αλλάξει. Όσα οι ανθρώπινες κοινωνίες κατάφεραν να επιτύχουν και να αλλάξουν, με αίμα και πόνο, με μεγάλες επαναστάσεις, προδόθηκαν από την ανθρώπινη ανεπάρκεια. Υπάρχει πάντα κάτι που μετατοπίζει το συναίσθημα και το μετατρέπει σε ύλη ή… εξουσία. Ο Σαίξπηρ, με τον Άμλετ του, μας αποκαλύπτει το λάθος πλάσμα στην φύση. Κι αυτό δεν είναι άλλο από τον άνθρωπο. Η φύση τον προίκισε με διάνοια , που όμως την χρησιμοποιεί  για την παραγωγή ενός λανθασμένου υποδείγματος.

Ποια χαρακτηριστικά του Άμλετ τον έχουν κρατήσει εξαιρετικά αγαπητό και δημοφιλή στο πέρασμα των χρόνων αλλά και σε πολύ διαφορετικές κοινωνίες;

Ο Άμλετ, είναι ίσως ο μοναδικός πραγματικός επαναστάτης. Δεν πιστεύει πως ο κόσμος μπορεί να γίνει καλύτερος [«καμμιά χρήση του κόσμου δεν είναι καλή… Να βουλιάξει… »] . Καμμιά βελτίωση δεν μπορεί να επιτύχουν τα σύνολα, εάν δεν βελτιωθούν οι μονάδες. Ο Άμλετ συνειδητοποιεί την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Και ό Σαίξπηρ [Αμλετ] αιώνες πριν τον Γκαίτε [Φάουστ] συνειδητοποιεί ότι ο άνθρωπος «ποτέ δεν θα γίνει πλάσμα τέλειο»!

Μπορεί σήμερα ο επαναστάτης να έχει θέση στη κοινωνία ή με κάποιον τρόπο τον κάνουν στην άκρη, ακόμα και ως γραφικό;

Κάθε εποχή έχει τους επαναστάτες της. Εκείνους που δεν αφομοιώνονται από ένα σύστημα εξουσίας και ιδιοτέλειας. Υπάρχουν επαναστάτες σιωπηλοί, και άλλοι που δίνουν το αίμα τους για να αλλάξει έστω κάτι ελάχιστο. Σε άλλες εποχές, οι κοινωνίες ακολουθούσαν τους επαναστάτες. Σήμερα, ο άνθρωπος είναι εξαρτημένος από μια σειρά υποχρεώσεων , υλικής φύσης. Αισθάνομαι ότι διανύουμε την εποχή του τέλους των ιδεών και κυρίως των αξιών. Σήμερα στον δυτικό κόσμο , ο άνθρωπος Ο είναι μια καταναλωτική μηχανή.  Χρωστάει από τη μέρα που γεννιέται. Άλλοτε την ελευθερία του, κι άλλοτε μέλλον του στο σ’ ένα αδυσώπητο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, που δανείζει χρήμα και εισπράττει το υποθηκευμένο μέλλον των ανθρώπων. Αναρωτιέμαι γιατί υπάρχει ανοχή από τος πολιτικό προσωπικό απέναντι στην χυδαιότητα των τραπεζών. Ο Άμλετ, ως πραγματικός επαναστάτης- διανοούμενος, αντιλαμβάνεται ότι εάν υπάρξει περίπτωση να προκύψει ένα νέος καλύτερος κόσμος, αυτός δεν μπορεί παρά να χτιστεί πάνω στα ερείπια του παλιού κόσμου. Εύχομαι αυτό κάποτε θα συμβεί.

Αυτή ακριβώς την εποχή – αλλά νομίζω και κάθε καλοκαίρι – μπαίνει στο τραπέζι το θέμα της διασκευής και της αποδόμησης των κλασσικών και αρχαίων κειμένων διάφορα επιχειρήματα και από τις δύο πλευρές. Η δική σας άποψη ποια είναι για την ολική διασκευή των έργων αυτών; Υπάρχει κόκκινη γραμμή;

Τα μεγάλα κείμενα, είναι αφορμή για να «ταξιδέψεις» … να πας παρά πέρα τη σκέψη σου. Κάθε προσέγγιση είναι νόμιμη και η αποδοχή του αποτελέσματος είναι υποκειμενική. Στην έκφραση δεν υπάρχουν κόκκινες γραμμές. Υπάρχει ανησυχία, υπάρχει αγωνία και αναζήτηση την ώρα που γεννιέται μια ιδέα.  Μεγάλα κλασσικά κείμενα, έχουν περιοχές τους, που δεν μπορεί να γίνουν κατανοητές σήμερα. Ή ίσως δεν ισχύουν. Εκεί, η διασκευή είναι απαραίτητη σήμερα. ΄Άλλωστε καμιά μετάφραση δεν αποδίδει ακριβώς τις προθέσεις του συγγραφέα. Τα μεγάλα κείμενα φτάνουν σ’ εμάς μέσα από μια μεγάλη εξεργασία που έχουν υποστεί από μελετητές των συγγραφέων. Αυτό το γνωρίζουμε εξ αρχής.

Πώς προέκυψε ο Αναστάσης Ροϊλός στον ρόλο του Άμλετ στην παράσταση σας;

Ο Αναστάσης Ροιλός, είναι μια αυτονόητη επιλογή . Είναι , κατά τη γνώμη μου, ο κορυφαίος ηθοποιός της γενιάς του. Διαθέτει πνευματικότητα, αντιλαμβάνεται το ποιητικό κείμενο όσο ελάχιστοι. Διαθέτει μια καλά ασκημένη έκφραση σε σώμα και λόγο. Είναι ακάματος και επίμονος και εξαιρετικά συνεπής. Μια συγκροτημένη προσωπικότητα. Έχει όλα τα χαρακτηριστικά του πρωταθλητή. Είμαι βέβαιος, ότι θα μας εκπλήξει ευχάριστα πολλές φορές στο μέλλον. Ωστόσο, τόσο ο Αναστάσης Ροιλός, όσο και οι υπόλοιποι ηθοποιοί, είναι η ευτυχής συνάντηση της παράστασής μας. Και τους οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ. Όπως και σε όλους τους συνεργάτες αυτής της μεγάλης παραγωγής.

Αφήνετε καθόλου «στην τύχη» τα πράγματα ή σε άλλους καμιά φορά ή πρέπει να περάσουν όλα από το χέρι σας ή να έχετε γνώση για όλα, ώστε να νιώθετε ασφαλής σε κάθε παράσταση που κάνετε;

Το θέατρο είναι πληθυντική υπόθεση. Οφείλεις να είσαι «ανοιχτός» στις προτάσεις, με την προϋπόθεση όμως, να έχεις μελετήσει με κάθε λεπτομέρεια και σε βάθος το υλικό που επιχειρείς να συνθέσεις. Το ζήτημα είναι να δημιουργήσεις ένα αυστηρό πλαίσιο έκφρασης, που όμως θα αφήνει σε όλους [ηθοποιούς και συντελεστές] μεγάλα περιθώρια δημιουργικής ελευθερίας. Μπορεί αυτό να ακούγεται αντιφατικό, ωστόσο οφείλει να είναι ο κυρίαρχος στόχος για κάθε σκηνοθέτη.

Τι είναι αυτό που σας αρέσει στις περιοδείες των παραστάσεων σας και τι όχι;

Τολμώ να πω, ότι είμαι ο μόνος έλληνας δημιουργός που έχει επιλέξει για περισσότερα από είκοσι χρόνια, να περιοδεύει με παραστάσεις του. Η δική μου παρουσία τα τελευταία χρόνια εντοπίζεται περισσότερο σε καλοκαιρινές παραστάσεις προορισμένες να συναντηθούν με το κοινό της ελληνικής περιφέρειας. Είναι μια συνειδητή επιλογή. Για μένα είναι και τρόπος ζωής. Με τον καιρό κατάκτησα έναν διαφορετικό κώδικα δημιουργίας. Μια παράσταση το καλοκαίρι έχει δικούς της κανόνες. Στον Άμλετ, ο θεατής μπορεί εύκολα να διαπιστώσει, πως όσες φορές κι αν δει την παράσταση σε όποιον χώρο, η παράσταση διατηρεί όλα τα στοιχεία της και «αναπνέει» χωρίς αισθητικές εκπτώσεις. Βεβαίως οι χώροι παίζουν σημαντικό ρόλο. Με γοητεύει όλο αυτό το ταξίδι στην ελληνική περιφέρεια, την τόσο αδικημένη. Την διαχρονικά απαξιωμένη από την κεντρική διοίκηση. Κι όμως, αν υπήρχε πολιτική βούληση, και δεν αναφέρομαι στη σημερινή κυβέρνηση μόνο, θα μπορούσαν να συμβούν μικρά θαύματα, αν η αποκέντρωση ήταν ειλικρινής πολιτική επιλογή.

Τι θα θέλατε να πάρουν οι θεατές φεύγοντας από τον «Άμλετ» σας;

Την αίσθηση, ότι τίποτε δεν διαρκεί πολύ κι ότι δεν είμαστε αιώνιοι. Ότι ο κόσμος που ζούμε πρέπει να αλλάξει. Ότι ήρθαμε σ’ αυτό τον κόσμο μόνο για να τον βελτιώσουμε και να τον παραδώσουμε καλύτερο σε όσους θα μας διαδεχτούν στον πλανήτη. Κι αυτή η επιλογή, είναι μια πράξη βαθιάς ενσυναίσθησης.

*Το θεατρικό έργο “Άμλετ”, το κορυφαίο έργο του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, παρουσιάζει η 5η Εποχή το καλοκαίρι του 2024 | Θεσσαλονίκη | Δευτέρα 22 και Τρίτη 23 Ιουλίου 2024 | Θέατρο Δάσους | Μετάφραση: Γιώργος Χειμώνας | Σκηνοθεσία: Θέμης Μουμουλίδης | Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος | Σκηνικό: Μικαέλα Λιακατα | Κοστούμια: Βασιλική Συρμα 

Παίζουν: Αναστάσης Ροϊλός – Ιωάννα Παππά- Μιχάλης Συριόπουλος – Θοδωρής Σκυφτούλης – Θανάσης Δόβρης – Μαρούσκα Παναγιωτοπούλου – Τζένη Καζάκου – Άρης Νινίκας – Δημήτρης Αποστολόπουλος