Οι γυναίκες δημιουργοί μέσα από τις φωνές τους – Ζορμπαλά και Παπαγεωργίου στην Parallaxi

Δύο μεγάλες ερμηνεύτριες διαφορετικών γενιών αλλά με συγγενική αισθητική και συνέπεια στη μουσική τους διαδρομή, έρχονται στη Θεσσαλονίκη και φτιάχνουν ένα ξεχωριστό πρόγραμμα για το Φεστιβάλ Επταπυργίου που θα το παρουσιάσουν στο κοινό της πόλης την Δευτέρα 22 και την Τρίτη 23 Ιουλίου.

Η Μαργαρίτα Ζορμπαλά και η Μαρία Παπαγεωργίου ενώνουν τις φωνές τους και δημιουργούν ένα παζλ τραγουδιών που έφτιαξαν γυναίκες δημιουργοί, υμνώντας τη γυναικεία φύση μέσα από ένα Φεστιβάλ που αυτή τη χρονιά φέρνει τη γυναίκα σε πρώτο πλάνο, στέλνοντας τα δικά του μηνύματα σε μία εποχή που η γυναικεία δημιουργία έχει ανάγκη από συμμάχους.

Η επικοινωνία μου και με τις δύο, λίγο πριν τις παραστάσεις στο επιβλητικό Επταπύργιο, μόνο χαρά μου δίνει. Η εκτίμηση μου για την Ζορμπαλά από παλιά αλλά ειδικά τα τελευταία χρόνια που επέστρεψε και την γνώρισα καλύτερα, όσο και ο θαυμασμός μου για την πορεία της Παπαγεωργίου, μας έφερε να μιλάμε τόσο για το πρόγραμμα που πρόκειται να παρουσιάσουν, όσο και για τη δική τους σχέση πλέον. Πώς γνωρίστηκαν, πώς δημιουργήθηκε το «…γυναίκες δημιουργοί» και πώς νιώθουν που δύο γενιές ενώνονται με έναν μαγικό τρόπο που μόνο, ίσως, η τέχνη μπορεί τόσο εύκολα να κάνει. Σε μία εποχή μάλιστα, που πολύ έντονα συζητάμε προβλήματα της κοινωνίας, όπως η πατριαρχία και οι γυναικοκτονίες.

«Ευτυχώς που άρχισε να γίνεται αυτή η συζήτηση, γιατί υπήρχαν όλα αυτά, απλώς τώρα βγήκαν παρά έξω και πλέον τα συζητάμε και αρχίσαμε να ασχολούμαστε σοβαρά και με αυτά τα θέματα. Υπήρχαν από πριν και μεγαλύτερες βαρβαρότητες απέναντι στις γυναίκες. Δεν είναι τυχαίο ότι εμείς σχεδόν ξεκινάμε το πρόγραμμα με την «Λίλιθ» της Νένας Βενετσάνου που λέει «ζούμε άχαρες, μικρές ζωές, ποια τα μάγια θα μας λύσει μες στα σπίτια ζούμε σιωπηλές, ποια τον φόβο θα νικήσει» και η Λίλιθ ήταν η πρώτη γυναίκα πάνω σε αυτή τη γη υποτίθεται. Το τραγούδι βάζει το ζήτημα της καταπίεσης της γυναίκας» μου λέει η Μαργαρίτα Ζορμπαλά ξεκινώντας τη συζήτηση μας.

Οπότε κάπως έτσι πάει το πρόγραμμα;

Μ.Ζ. : Υπάρχουν κάποια τέτοια τραγούδια μέσα στο πρόγραμμα, αλλά δεν ήταν σκοπός μου να το πάω με το λάβαρο στο χέρι. Δεν είμαι εγώ τέτοιος άνθρωπος, δεν είμαι επαναστάτρια.

Πώς ξεκίνησε όλη αυτή η ιδέα;

Μ. Π. : Είχαμε την ευτυχία να συμμετέχουμε στην Ταράτσα του Φοίβου Δεληβοριά και τότε είχα κάνει τον δίσκο με τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη εγώ. Κάπως έτσι το εμπνεύστηκε ο Φοίβος και μας κάλεσε μαζί άλλωστε. Εγώ είχα έναν θαυμασμό για τη Μαργαρίτα από παλιά, μάλιστα όταν έφτιαχνα τον δίσκο εκείνο πολλά από τα τραγούδια τα άκουσα από τη φωνή της τότε και είχα πει πως ίσως να ήταν η καλύτερη ερμηνεύτρια που είχε ο Θεοδωρακης. Το σημαντικό ήταν βέβαια ότι επικοινωνήσαμε σε ανθρώπινο επίπεδο. Επιδιώξαμε δηλαδή να συνευρεθούμε και μετά κάπως καλλιτεχνικά. Ήρθε όμως μετά η πανδημία και έμεινε πίσω όλο αυτό. Ήρθε όμως αυτή πρόταση με τις γυναίκες δημιουργούς και από τις πρώτες μας κιόλας συναντήσεις είδαμε τις κοινές βάσεις μας στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τη μουσική και τη ζωή κατ’ επέκταση. Τρομερά σπάνιο πια αυτό.

Μ.Ζ. : Η ιδέα, μου ήρθε μέσα στην πανδημία. Την περίοδο που σε πολλούς ανθρώπους ήρθαν καλές ιδέες. Άρχισα τότε να σημειώνω στα τετράδια μου κάποια τραγούδια, μου ήρθε η ιδέα για ένα πρόγραμμα για την γυναίκα, η γυναικεία ποίηση, γυναίκες στιχουργοί. Μετά σκέφτηκα γιατί μόνο στιχουργοί και μουσικοί. Ψαχνόμουν, το έκανα, το ξανάκανα. Ενδιάμεσα έκανα δύο άλλα προγράμματα. Όταν λοιπόν στο τέλος του ’22 μου ήρθε πρόταση από το Φεστιβάλ Επταπυργίου, από την κ. Μυκωνίου και τον κ Κολαλά, τους είπα πως έχω αυτή την ιδέα, τους άρεσε αλλά εγώ μάλλον τότε δεν ήμουν έτοιμη ούτε ψυχολογικά ούτε πρακτικά. Σε εμένα πρέπει πάντα κάτι να ωριμάσει. Να είναι ξεκάθαρος ο στόχος και αυτό που θέλω να κάνω. Φέτος όμως, είπα ναι, να το κάνουμε. Ήθελα να κάνω ένα πρόγραμμα με τραγούδια που μου αρέσουν. Ήθελα όμως και μία συνοδοιπόρο σε αυτό, να μην είμαι μόνη μου. Κι επειδή την Μαρία την αγαπώ πάρα πολύ εδώ και κάποια χρόνια και την θεωρώ πραγματική καλλιτέχνη και έχουμε κάποια κοινά στοιχεία και είπε ναι, πήρα παραπάνω δύναμη και το ξεκινήσαμε. Υπήρχε ένας πρώτος καμβάς από εμένα, συμπλήρωσε και η Μαρία κάποια πράγματα κι έτσι βγήκε αυτό το πρόγραμμα που θα ακούσετε.

Με εντυπωσιάζει πάντα Μαργαρίτα πόσο κοπιάζεις με κάθε τραγούδι που έχεις να πεις κάθε φορά

Μ.Ζ. : Πραγματικά κοπιάζω. Αυτή είναι η λέξη… Κι αυτό τώρα το πρόγραμμα που είναι σχεδόν το 80% καινούρια τραγούδια για μένα, αγχώνομαι. Ελπίζω όμως να αρέσει. Ξέρεις, αυτό το πρόγραμμα έχει απέραντη τρυφερότητα, αυτή την αίσθηση έχω εγώ. Έχει αγκαλιά. Που η γυναίκα είναι «αγκαλιά». Τα χέρια της γυναίκας, το πρώτο που κάνουν είναι να αγκαλιάζουν ένα παιδί. Αγκαλιάζουν τον άντρα. Επειδή όμως είμαστε και οι δύο αρκετά δυναμικές, βγαίνει και αυτή η δυναμική. Γιατί η γυναίκα δεν είναι μόνο ευαισθησία. Η γυναίκα στηρίζει, έχει δύναμη, έχει φως, έχει ενέργεια.

Πώς επιλέχτηκαν αυτά τα τραγούδια και αυτές οι δημιουργοί Μαρία;

Μ. Π. : Ουσιαστικά ανταλλάξαμε κάποιες αλληλογραφίες με την Μαργαρίτα με ιδέες. Αν και οι περισσότερες ήταν επιλογές δικές της. Σκεφτήκαμε και οι δύο τραγούδια που θα θέλαμε να ακούσουμε η μία με τη φωνή της άλλης. Ξέρεις, και οι δύο έχουμε το σύνδρομο της καλής μαθήτριας. Καθόμασταν με τα τετραδιάκια μας και σημειώναμε, φτιάχναμε τη ροή και προσπαθούσαμε κυρίως να σκεφτούμε ως ακροάτριες και να έχουμε μέσα μας ένα κομμάτι αλήθειας, με την έννοια πως επιλέξαμε τραγούδια που εμάς μας έχουν διαμορφώσει και μας έχουν αγγίξει και πως με αυτά θέλουμε να μεταδώσουμε ένα μήνυμα στο κοινό της Θεσσαλονίκης.

Ποιο θα μπορούσε λοιπόν να είναι αυτό το μήνυμα;

Μ. Π. : Δεν είναι ένα. Κάθε τραγούδι έχει μία δική του αξία ή μας έχει διαμορφώσει μέσα στην πορεία ή έχει αγαπηθεί με ένα πολύ ιδιαίτερο τρόπο και εμείς καταφέρνουμε να κάνουμε έναν διάλογο. Εγώ με αυτό το πρόγραμμα δε θέλω να υμνήσω τον γυναικείο ψυχισμό σε σχέση με τον αντρικό, ωστόσο ο γυναικείος ψυχισμός έχει άλλες υφές και άλλες ποιότητες. Κι όταν τις ακούς μέσα σε ένα πρόγραμμα, το ανώτερο συναίσθημα που βγαίνει είναι αλλιώτικο.

Είναι διαφορετική δηλαδή η ματιά μιας γυναίκας όταν γράφει ένα τραγούδι από τη ματιά ενός άντρα δημιουργού;

Μ.Ζ. : Εγώ πιστεύω πως ναι. Βγαίνει μία άλλη ματιά. Σίγουρα υπάρχουν τρυφερά τραγούδια που γράφτηκαν και από άντρες, όμως είναι αλλιώτικη η τρυφερότητα μίας γυναίκας. Είναι αλλιώτικο άπλωμα των χεριών και νομίζω πως μας ταιριάζει και πάρα πολύ με την Μαρία. Κι αυτό που θέλαμε ήταν να είμαστε πάνω στη σκηνή και οι δύο συνέχεια, από την αρχή μέχρι το τέλος. Είναι λοιπόν ένας μουσικός διάλογος των δύο αλλά γινόμαστε πολλές φορές και μία φωνή. Σαν να βρήκε το ένα μισό το άλλο μισό του. Διαπίστωσα πως οι φωνές μας ταιριάζουν πάρα πολύ, ακόμα από την πρώτη φορά που βρεθήκαμε σε σκηνή μαζί όταν μας «πάντρεψε» ο Φοίβος Δεληβοριάς στην Ταράτσα του. Τότε ήταν που είπα πως με αυτό το κορίτσι εγώ θα ξαναβρεθώ και θα κάνω πράγματα μαζί του.

Υπάρχει κάποια στιγμή από αυτό το πρόγραμμα που θα δούμε που να ξεχωρίζετε λίγο παραπάνω;

Μ.Ζ. : Τι να σου πρωτοπώ. Την «Μπαλάντα της Ιφιγένειας» της Χαρούλας, το «Βράδυ» της Πλάτωνος, το «Απ’ τα κουμπάκια ανάμεσα» της Λίνας και του Κυπουργού…

Μ. Π. : Είχαμε σκεφτεί να τραγουδήσει η Μαργαρίτα την «Μπαλάντα της Ιφιγένειας», που για μένα αυτό μαζί με το «Μεγάλωσα» είναι τα δύο σπουδαιότερα τραγούδια που έχει γράψει η Χαρούλα Αλεξίου. Ουσιαστικά αυτό το τραγούδι, μιλάει για τη σχέση της κόρης με την μάνα και πώς μεγαλώνοντας η κόρη χάνει τον αρχηγό της και το τελευταίο διάστημα, έτυχε η Μαργαρίτα να χάσει τη μητέρα της, οπότε βλέπεις ξαφνικά πως τα τραγούδια και η ζωή είναι ένα. Ζώντας αυτό λοιπόν με την Μαργαρίτα, καταλάβαμε πως όσο κι αν δουλέψουμε ένα πρόγραμμα, κοιτώντας η μία την άλλη και με τα τραγούδια γυμνά καταλαβαίνουμε η μία την άλλη.

Εσύ Μαργαρίτα έχεις τραγουδήσει γυναίκες στην καριέρα σου

Μ.Ζ. : Βέβαια! Η σχέση μου με την Λίνα Νικολακοπούλου. Είναι μακροχρόνια, έχουμε κάνει μαζί και έναν δίσκο. Την αγαπώ και με αγαπά. Και βέβαια και την Μαριανίνα μου που δεν την ξεχνώ και έχουμε κάνει τραγούδια παλιά…

Νομίζω Μαρία πως κι εσύ, όπως και ηΜαργαρίτα, με όσους δουλεύεις, αναζητάς τα κοινά σας

Μ. Π. : Δεν μπορώ να λειτουργήσω διαφορετικά εγώ. Γι’ αυτό και οι συνεργασίες μου είναι μετρημένες. Θεωρώ πως πρέπει να έχουν από πίσω μία πολύ συγκεκριμένη σύνδεση η οποία αντικειμενικά είναι σπάνια να συμβεί στον εγωιστικό μας χώρο. Και η αλήθεια είναι πως με γυναίκες της προηγούμενης γενιάς νιώθω μια όμορφη ταύτιση. Είτε με την Τάνια Τσανακλίδου, με την Μαργαρίτα Ζορμπαλά, με την κυρία Φαραντούρη, αλλά και με λίγο πιο νέες όπως η Μάρθα Φριντζήλα, η Σαβίνα Γιαννάτου, η Ελένη Τσαλιγοπούλου. Όλες αυτές οι γυναίκες έχουν μία πολύ στιβαρή προσωπικότητα και πολλή αγάπη και αποδοχή.

Πώς νιώθετε που ξεκινάτε κάτι από την Θεσσαλονίκη;

Μ. Π. : Εγώ στη Θεσσαλονίκη έχω μία ιδιαίτερη αγάπη και λόγω των Γρεβενών. Συνδέομαι αλλιώς με τους βόρειους ανθρώπους. Θεωρώ πως είμαστε αλλιώς. Κάθε φορά λοιπόν που έρχομαι Θεσσαλονίκη, είναι σαν να πηγαίνω να πω το ποίημα μου στο σχολείο, πόσο μάλλον τώρα που θα είναι με την Μαργαρίτα με ένα καινούριο project και σε ένα υπέροχο χώρο που δεν έχω πάει ποτέ και έχω δει μόνο από φωτογραφίες μέχρι τώρα. Ξέρετε, εγώ έχω πάντα ένα στρες όταν παρουσιάζω κάτι καινούριο, ωστόσο αυτή τη φορά δεν έχω αγχωθεί επειδή νιώθω προστατευμένη. Και από τη Μαργαρίτα και από τους μουσικούς και από το πρόγραμμα, αλλά κυρίως από την ίδια τη Θεσσαλονίκη. Νιώθω μία οικειότητα και ένα ήρεμο οικογενειακό περιβάλλον.

Μ.Ζ. : Είναι η πρώτη φορά που κάνω κάτι που ξεκινάει από τη Θεσσαλονίκη. Συνήθως τα παρουσίαζα στην Κύπρο που είναι και η βάση μου και καμιά φορά και στην Αθήνα. Για άλλη μια φορά φοβάμαι γιατί είναι σαν εξετάσεις αυτό που θα γίνει. Τις άλλες φορές ερχόμουν με προγράμματα που τα είχε ήδη εγκρίνει ο κόσμος κατά κάποιο τρόπο. Μιλάμε για μία εντελώς πρώτη παρουσίαση, με ένα καινούριο ρεπερτόριο, με τραγούδια που πριν έχουν πει και μεγάλες φωνές και εμείς θα πρέπει να βρούμε τον δικό μας τρόπο να τα πούμε. Ελπίζω να αρέσει…

Μαργαρίτα Ζορμπαλά – Μαρία Παπαγεωργίου: «…γυναίκες δημιουργοί» | Δευτέρα 22 & Τρίτη 23 Ιουλίου | Φεστιβάλ Επταπυργίου 2024 – Φρούριο Επταπυργίου | Ώρα έναρξης: 21:15 | ενορχηστρώσεις, ηλ.κιθάρα: Ζεμενίδης Ευριπίδης – τύμπανα : Μιχαηλίδης Θάνος – synths, bass : Θεοδωρόπουλος Γιώργος – βιολί : Βρέττας Μιχάλης – κοντραμπάσο : Τσεκούρας Δημήτρης