Θοδωρής Χονδρόγιαννος-Ερευνητική δημοσιογραφία: Η αντίληψη του φόβου και η αλληλεγγύη

Πολλές φορές έχουμε όλοι αναρωτηθεί «προς τα πού πάει η δημοσιογραφία» και «αν οι δημοσιογράφοι διαπλέκονται», βλέποντας θέματα του στυλ «τόπλες η πρώην του Κριστιάνο Ρονάλντο» ή συνειδητοποιώντας ότι λείπουν σημαντικές ειδήσεις από τα δελτία ειδήσεων των καναλιών και από τις πρώτες σελίδες των ειδησεογραφικών sites.

Συχνά όμως αναρωτιόμαστε και το εξής: Οι δημοσιογράφοι ερευνούν;

Προς τα πού πάει, αλήθεια, η δημοσιογραφία; Ποια η σχέση της με τα μεγάλα συμφέροντα; Έχει ήδη θυσιαστεί ως «Ιφιγένεια» στο… όνομα της οριακής επιβίωσης των μέσων;

Μήπως, όμως, τα ερωτήματα αυτά σχετίζονται με κάποιο τρόπο και με το πώς βλέπουμε κι εμείς οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι το έργο μας; Ή, για να το πάμε και λίγο παρακάτω, με το πώς βλέπουμε εμείς ως αναγνώστες και ως πολίτες την δημοσιογραφία;

Δηλαδή, στο πού στρέφουμε την προσοχή μας και τι αντίστοιχα αφήνουμε να περνά απαρατήρητο; Πού δίνουμε τα κλικς και ποια δημοσιογραφία επιβραβεύουμε; Eίμαστε άραγε διατεθειμένοι να πληρώσουμε μερικά ευρώ για να διαβάσουμε μια έρευνα ή ένα ποιοτικό άρθρο;

Αν σκεφτούμε ότι την πραγματική δύναμη (και) σε αυτή την περίπτωση την έχουμε οι αναγνώστες, μπορεί να υπάρχει και μια αχτίδα φωτός για το μέλλον της δημοσιογραφίας.

Αυτό κι άλλα πολλά καταλάβαμε συνομιλώντας με τρεις δημοσιογράφους που διακρίνονται στο ερευνητικό ρεπορτάζ και έχουν προχωρήσει σε σημαντικές αποκαλύψεις. Τον Θοδωρή Χονδρόγιαννο, τον Τάσο Τέλλογλου και τον Γιώργο Χρηστίδη.

Ακολουθεί το πρώτο μέρος και η συζήτηση με τον Θοδωρή Χονδρόγιαννο… 

Ο Θοδωρής Χονδρόγιαννος μίλησε στην Parallaxi για το αν η έρευνα και η αλήθεια νικούν τον φόβο και την ανασφάλεια, αλλά και αν η ερευνητική δημοσιογραφία μπορεί να συνεχίσει να ζει, μαζί με τους ρεπόρτερ της, χωρίς κάποιος να τους ακούει.

Η σχέση ιδιοκτήτη-κυβέρνησης

Μετά τις σπουδές του στη Νομική, κατάλαβε πως θέλει να γίνει δημοσιογράφος, έγραφε για το VICE, το inside story και συνεργαζόταν με ξένα ΜΜΕ. Από το 2020 αποτελεί μέλος της δημοσιογραφικής κοινότητας του Reporters United, που προχώρησε μεταξύ άλλων και σε σημαντικές αποκαλύψεις για την υπόθεση των υποκλοπών.

«Γενικότερα η κατάσταση με την ερευνητική δημοσιογραφία είναι δύσκολη. Τα media είναι μέρος μιας γενικότερης διαπλοκής συμφερόντων, υπό την έννοια ότι συνδέονται με τα υπόλοιπα συμφέροντα των ιδιοκτητών τους. Το τι θα γράψει ένα μέσο σχετίζεται με το τι γίνεται μεταξύ του ιδιοκτήτη του και της κυβέρνησης. Αν πάνε καλά οι δουλειές, το μέσο δεν πιέζει. Αν δεν πηγαίνουν, πιέζει. Η στάση μπορεί να αλλάξει σε μια νύχτα. Το είδαμε και με την υπόθεση υποκλοπών, στην οποία δημοσιογραφικοί Όμιλοι άλλαξαν στάση.

Σίγουρα όμως έχει να κάνει και με την οικονομική συρρίκνωση των media. Η διαφημιστική πίτα είναι μικρή, ενώ δεν έχει καλλιεργηθεί κλίμα συνδρομών. Δε θα πληρώσει ο κόσμος για την ενημέρωσή του και αυτό κάνει τα media να επηρεάζονται από το κρατικό χρήμα, το οποίο δεν δίνεται με τρόπο οριζόντιο, αλλά με βάση άλλες προτεραιότητες, όπως έγινε με τη λίστα Πέτσα. Αυτό δημιουργεί εξάρτηση με τους ιδιοκτήτες-επιχειρηματίες και δυσκολίες για τους δημοσιογράφους, γιατί εξαρτώνται οικονομικά από αυτούς και την επιβίωση του μέσου τους.

Φυσικά υπάρχουν κι άλλων ειδών δυσκολίες όπως οι αγωγές και οι παρακολουθήσεις δημοσιογράφων, οι οποίες αποτελούν μεγάλη απειλή για την ελευθερία του Τύπου. Αντιληφθείτε πως αν παρακολουθούν π.χ. τον Χάρη, παρακολουθούν και την πηγή του, η προστασία της οποίας είναι ιερή. Υπάρχουν απειλές, βία. Η μη εξιχνίαση των δολοφονιών του Γκιόλια και του Καραϊβάζ αφήνει στους δημοσιογράφους την υπόνοια ότι μπορεί να απειληθούν για όσα γράφουν και ότι πρέπει να φοβούνται για μπελάδες. Η αντίληψη του φόβου είναι ήδη μεγάλο μέγεθος στην αυτολογοκρισία.

SLAPP ΑΓΩΓΕΣ

«Προφανώς υπάρχει το δικαίωμα του πολίτη να προσφεύγει στα δικαστήρια. Όμως, η Ελλάδα δεν έχει ακόμη υιοθετήσει μία αντί-SLAPP νομοθεσία που θα ξεχωρίζει τις περιπτώσεις ανθρώπων που θέλουν να δικαιωθούν επειδή συκοφαντήθηκαν από όσες έχουν ως σκοπό τη φίμωση μέσω των λεγόμενων αγωγών SLAPP (Στρατηγικών Αγωγών Κατά της Συμμετοχής του Κοινού). Αυτές οι αγωγές θέλουν να στείλουν ένα μήνυμα σε αυτόν που έγραψε, αλλά και στον επόμενο που θα γράψει, ότι θα έχει την ίδια δικαστική μοίρα αν κάνει το ίδιο, με το χάσιμο χρόνου και χρημάτων που συνεπάγεται ένας δικαστικός αγώνας. Με αυτόν τον τρόπο, θέλουν να σε κάνουν να σταματήσεις να γράφεις, στο πλαίσιο του cooling effect.

Με εξαίρεση τις δύο αγωγές Δημητριάδη για το σκάνδαλο των υποκλοπών (που ακόμα εκκρεμούν), μου έχουν κάνει μια μήνυση, που μπήκε στο αρχείο, και μια αγωγή που κερδίσαμε στο 100%. Και στις δύο περιπτώσεις, δικαιωθήκαμε. Όμως, ο χρόνος και οι πόροι που δαπανήθηκαν για την προετοιμασία τους δεν ήταν καθόλου αμελητέα. Και δίκιο να έχεις, ταλαιπωρείσαι και χάνεις χρόνο από τα ρεπορτάζ. Τουλάχιστον τα ελληνικά δικαστήρια επιδικάζουν χαμηλά ποσά σε περίπτωση καταδίκης και αυτό πρέπει να το αναγνωρίσουμε. Εδώ πρέπει να πούμε ότι το δημοσιογραφικό απόρρητο προστατεύεται ικανοποιητικά και στην Ελλάδα, η νομολογία του ΕΔΔΑ έχει ενσωματωθεί».

ΤΡΙΑ ΕΙΔΗ ΦΟΒΩΝ

«Έχω νιώσει τρεις φόβους. Σε μια έρευνα το 2018 για τις κυνομαχίες και το οργανωμένο έγκλημα φοβήθηκα για τη σωματική μου ακεραιότητα μετά από απειλές. Έχω αισθανθεί τον κίνδυνο των αγωγών όταν γράφαμε για τις υποκλοπές, ωστόσο αυτό δεν με σταμάτησε από το να συνεχίσω. Σκέφτηκα πως αν βάλεις μια φορά νερό στο κρασί σου, μετά θα το κάνεις συνέχεια. Και υπάρχει και ο φόβος της απόλυσης, είχα φοβηθεί ότι θα με απολύσουν στο VICE για την έρευνα που αφορούσε την ΕΡΤ, τελικά όμως αυτό δεν έγινε. Έφυγα μόνος μου, αργότερα, παραιτήθηκα επειδή δεν μου δημοσίευσαν την έρευνα».

Η ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΛΛΑΖΕΙ, ΑΞΙΖΕΙ Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ

«Υπάρχουν συνάδελφοι στα μεγάλα media που προσπαθούν να γράψουν, αλλά δεν τους αφήνει ο εκδότης τους. Υπάρχει αύξηση αλληλεγγύης, θεωρώ για παράδειγμα ότι συνάδελφοι μας στήριξαν στις αγωγές για τις υποκλοπές. Η δημοσιογραφία αλλάζει και θέλει συνεργασία. Χτίζεται μια αλληλεγγύη. Είμαστε μικρές ομάδες. Το Reporters United κάνει κάτι που μπορεί να κάνει καλά, με ένα καλό ρεπορτάζ κάθε εβδομάδα. Τα μεγάλα μέσα χρειάζονται ώστε μέσα από τη συνεργασία, να δημοσιοποιούν αυτά τα ρεπορτάζ. Θέλει συνεργασία και όχι διχοτομήσεις. Ο κόσμος διψάει για ρεπορτάζ και ερευνητική δημοσιογραφία. Θέλει τα ρεπορτάζ για τους ισχυρούς, τους πολιτικούς, τους επιχειρηματίες, τις ελίτ, το βαθύ κράτος. Όμως πρέπει να τον πείσουμε στη λογική της συνδρομής και της πληρωμής, ώστε το μεγάλο μέρος των εσόδων μας να προέρχεται από αυτό. Το μεγάλο διακύβευμα είναι αυτό, αν αξίζει να χάσουμε, ας χάσουμε προσπαθώντας αυτό. Προτιμώ να το προσπαθήσουμε, παρά να μεμψιμοιρούμε».

Πηγές φωτογραφιών: unsplash