Οι ζωές των άλλων: Το κρύο σηκώνει σαλέπι

Αγαπημένο ρόφημα για τις κρύες νύχτες του χειμώνα, συνάμα ευεργετικό για την υγεία, «το σαλέπι» αποτελεί μια συνήθεια των Θεσσαλονικιών και όχι μόνο. Μας ήρθε από τους Τούρκους που έμαθαν πώς φτιάχνεται από τους Άραβες. Ο Αλέξανδρος είναι κοντά 35 χρόνια στο επάγγελμα και είναι ο πιο γνωστός και αναγνωρίσιμος σαλεπιτζής που κέντρου. Μια από της πλέον αγαπητές φιγούρες, γνωρίζει ένα προς ένα όλα τα πρόσωπα του Φεστιβάλ κινηματογράφου και του Ολύμπιον. Σε κάθε Φεστιβάλ θέλουν όλοι να φωτογραφηθούν μαζί του. Θα τον βρεις κάθε μέρα Αριστοτέλους με Τσιμισκή δίπλα στον Τερκενλή.

Μίλησε μου για σένα

Γεννήθηκα στο Άβατο της Ξάνθης. Δεν γνώρισα πατέρα… πέθανε όταν ήμουν έξι μηνών, η μητέρα μου ξαναπαντρεύτηκε και είχαμε πατριό. Βάζαμε καπνά τότε, είχαμε και μερικά ζώα. Ο πατριός μου δεν με άφησε να πάω στο σχολείο. Με κάνανε τσομπανάκι, βοσκό δηλαδή, όταν ήμουν 10 χρονών, μέχρι να μεγαλώσω λίγο να πάω στα καράβια. Στα 15 έβγαλα ναυτικό φυλλάδιο με τηn υπογραφή της μητέρας μου. Μπαρκάρισα σε ένα επιβατικό πλοίο ως χυτροκαθαριστής στην κουζίνα. Μετά με τον καιρό μάθαινα και έγινα βοηθός και τρίτος μάγειρας. Η εταιρία μ΄ έστειλε σε μια σχολή να δώσω εξετάσεις και τiς πέρασα, πήρα δίπλωμα μαγειρικής και ξαναμπάρκαρα. Δεν έκανα πολύ καιρό γιατί ήρθε το χαρτί μου να παρουσιαστώ. Έκανα 22 μήνες στον στρατό. Ήμουν αρχιμάγειρας. Όταν απολύθηκα, η οικογένεια μου δεν ήταν καλά οικονομικά. Ο μεγάλος μου ο αδελφός μου έμαθε τότε το σαλέπι και μου έδειξε πώς να το φτιάχνω.

Πόσα χρόνια έχεις δηλαδή στο επάγγελμα;

Στο σαλέπι βγήκα πρώτη φορά το 1981 έχω παραπάνω από 30 χρόνια. Είχα έρθει Θεσσαλονίκη. Είχα μεράκι. Καθάριζα το καρότσι, ήμουν ντυμένος καλά, με τις ποδιές μου, με τα χέρια πάντα καθαρά και περιποιημένα, με τις χαρτοπετσέτες μου. Ήμουν ωραίος, μερακλής. Είναι ωραίο και το σαλέπι. Δοκίμασα, πειραματίστηκα πάνω σε διάφορα πράγματα. Κάποιοι μου είπαν βάλε μέλι, το έκανα. Τότε ήμουν στην γύρα συνέχεια, ήταν πολλά τα μαγαζιά, δεν μπορείς να φανταστείς τι γινόταν. Ξεκινούσα πολύ νωρίς πήγαινα στεκόμουν στην πύλη του Θεαγένειου μέχρι να έρθει η ώρα να ανοίξουν τα μαγαζιά και έδινα σαλέπι στους επισκέπτες, γιατρούς και νοσοκόμους. Μια μέρα κάποιος γιατρός, καθηγητής πανεπιστημίου, μου λέει «Έχεις ωραίο σαλέπι, αλλά βάζεις μέλι μέσα και σε άλλους κάνει καλό, άλλους τους πειράζει. Γι ΄ αυτό να δοκιμάσεις να βάζεις γλυκόριζα μέσα όχι μέλι ούτε πολύ ζάχαρη. Η γλυκόριζα μου λέει έχει πολλές θεραπευτικές ιδιότητες είναι και από μόνο του ευεργετικό το σαλέπι». Μου το εξήγησε και μου είπε πως πρέπει να γίνει.

Εσύ το κάνεις μόνος σου; Από τι είναι φτιαγμένο;

Ναι μόνος μου το φτιάχνω, είναι από ρίζα άγριας ορχιδέας. Το σαλέπι το βρίσκεις όταν είναι ανθισμένο γιατί όταν πέσει το λουλούδι του το χάνεις. Αυτοί που το μαζεύουν βάζουν σημάδια γιατί βγαίνει ανάμεσα στις πέτρες δεν έχει κορμό ένα μικρό κοτσανάκι είναι απλά και η ρίζα από την οποία βγαίνει το σαλέπι. Εγώ έχω πάντα μαζί μου για να το δείχνω να ξέρει ο κόσμος τι πίνει.

Εσύ μαζεύεις δηλαδή σαλέπι;

Όχι το αγοράζω από έναν φίλο αδελφικό, αυτός μου το φέρνει από την Κορυτσά της Αλβανίας , πολύ καλής ποιότητας γ΄ αυτό και βγαίνει τόσο ωραίο το σαλέπι. Εγώ μετά μόνος μου το αλέθω και το φτιάχνω.

Είναι χειμερινό ρόφημα;

Εδώ ο περισσότερος κόσμος θέλει να το πιει όταν έχει κρύο, ειδικά όταν χιονίζει είναι τρέλα. Αλλά γενικά το σαλέπι είναι ένα ρόφημα υγιεινό και τονωτικό και γ αυτό στις άλλες χώρες το πίνουν όλες τις εποχές του χρόνου.

Εσύ ποια εποχή δουλεύεις;

Μόλις πιάσουν λίγο τα κρύα , τα απογεύματα του Οκτωβρίου που έχει λίγο ψύχρα μέχρι τέλη Μαρτίου περίπου πίνεται. Ε μετά το καλοκαίρι λίγο καλαμπόκι ψητό και βραστό μέχρι να έρθει πάλι η εποχή για το σαλέπι. Γιατί τώρα δεν δουλεύω είμαι άνεργος. Παλιά δούλευα τα καλοκαίρι στην οικοδομή και έτσι είχα δουλειά.

Από πού μας ήρθε το σαλέπι;

Από τους Άραβες. Αυτοί το κάνανε πρώτη φορά. Στα αραβικά η ονομασία είναι Σαχλέπι. Σαχλέπ είναι ο χυμός από την ρίζα άγριας ορχιδέας. Την άγρια ορχιδέα οι παλιοί την λέγανε και βασιλικό πολτό η σερνικοβότανο γιατί βοηθάει στο σέξ. Το σαλέπι βέβαια βοηθάει και σε πολλά άλλα πράγματα, στο λαιμό, στα πνευμόνια και στο στομάχι. Αν έχεις κρυολογήσει, αν έχεις ξινίλες , καούρες αν πονάει το στομάχι το σαλέπι βοηθάει πάρα πολύ και σταματάει τον πόνο.

Σε εμάς τους Έλληνες από πού ήρθε το σαλέπι;

Οι έλληνες μάθαμε το σαλέπι από την Τουρκία. Από τους κατοίκους στης Κωνσταντινούπολης από τους πρόσφυγες αλλά΄ και τους Τούρκους που ζούσαν και ζουν εδώ στην Ελλάδα.

Ο κόσμος το γνωρίζει το αναζητάει; Οι νεότεροι;

Όσοι το ξέρουν θα έρθουν και θα πιουν. Οι νέοι το μαθαίνουν από τους γονείς και τους παππούδες τους, τους δίνουν να δοκιμάσουν και μετά αυτοί φέρνουν τους φίλους τους και έτσι γίνεται ένας κύκλος. Έχω πελάτες 20 και 30 χρόνια που παίρνουν μόνο από εμένα.

Πώς δούλευες παλιά;

Δεν καθόμουν σε ένα σημείο. Είχε πολλούς που πουλούσαν. Τότε ακόμα ήταν μια εποχή που φτιάχνανε δρόμους και σπίτια. Παντού σκάβανε και χτίζανε οικοδομές. Είχε παντού εργάτες και παίρνανε να πιούνε και σαλέπι. Οπότε εμείς περπατούσαμε κάναμε πολλά χιλιόμετρα και πουλούσαμε. Εγώ τότε έμενα Εύοσμο και πήγαινα λιμάνι, κέντρο , Τούμπα μιλάμε για πολλά χιλιόμετρα κάθε μέρα. Γυρνούσα όλη την πόλη. Μετά με ρωτούσαν διάφοροι «έχεις καλό σαλέπι που μπορούμε να σε βρούμε» και κράτησα αυτό το πόστο στην Αριστοτέλους με Τσιμισκή. Είμαι εδώ τα τελευταία 20 χρόνια. Το έκανα στέκι να μπορεί να με βρίσκει ο κόσμος.

Πόσο πάει το φυτό η άγρια ορχιδέα για να το αγοράσεις;

Είναι ακριβό, στην Θεσσαλονίκη είναι 120 ευρώ το κιλό στην Αθήνα φτάνει μέχρι 180 ευρώ.

Σε ποιες πόλεις πουλάνε σαλέπι;

Σε όλη την Ελλάδα. Αθήνα, Κοζάνη και ειδικά οι περιοχές που έχουν το φυτό στα βουνά τους και πάνε και το μαζεύουν. Ο Όλυμπος, Αμύνταιο , και άλλα που δεν ξέρω τα ονόματα τους, στη Λάρισα, τη Δράμα.

Η δουλειά είναι δύσκολη;

Όταν το μαθαίνεις είναι εύκολο αλλά έχει ορθοστασία και περπάτημα, έχει τις δυσκολίες του, είσαι έξω με κρύο με παγωνιά με χιόνι. Κοστίζει ακριβά και πρέπει να ξέρεις να το φτιάχνεις. Εμένα γ΄ αυτό οι πελάτες με προτιμούν και λένε θα πάρουμε από τον Αλέξανδρο. Βάζω την σωστή ποσότητα και ξέρω να φτιάχνω σωστό σαλέπι.

Τι έρχονται και σου λένε για το σαλέπι ;

Μου λένε συνήθως ότι είχαν προβλήματα με την υγεία τους και βρήκαν όφελος από το σαλέπι. Ο μπάρμπα Γιάννης θεόσχωρέστον είχε το κυλικείο στο μηχανοστάσιο του Δήμου που ήταν στο Καυτατζόγλειο τώρα έχει ένα πάρκο εκεί, το μεταφέρανε στον Φοίνικα. Αυτός είχε 15 χρόνια πρόβλημα με το στομάχι. Είχε δοκιμάσει τα πάντα ότι βότανα και συνταγές του είχαν δώσει. Ήμουν περαστικός μια μέρα, απ΄ έξω, δεν μ αφήνανε να μπαίνω, έδινα το σαλέπι στην πύλη ή από τα παράθυρα και με σταματάει και αγοράζει. Την επόμενη μέρα μ΄ έψαχνε και είπε στον φύλακα αν με βρει να τον ενημερώσει. Σε τρεις ημέρες είχε πάει στον διευθυντή και του είπε «είναι ένα παλικαράκι πουλάει σαλέπι γιατί δεν τον αφήνουμε να μπαίνει μέσα». Αν δεν έχεις πρόβλημα του λέει εσύ που έχεις το κυλικείο εμάς δεν μας πειράζει. Ο μπάρμπα Γιάννης μέσα σε μια εβδομάδα είχε γίνει καλά και σταμάτησε να έχει προβλήματα με το στομάχι του. Να είναι καλά που πήγε στο διευθυντή και μ΄ άφηναν πλέον να πουλάω.

Ποιο είναι το πρόγραμμα της ημέρας σου ;

Κάθε μέρα ξυπνάω 6 :30 φτιάχνω το σαλέπι. Θέλει δύο ώρες για να γίνει. Ετοιμάζομαι και έρχομαι εδώ. Έχω τον γαμπρό μου και τον ανιψιό μου και σερβίρουν. Εγώ πάω και ξεκουράζομαι και στης 3:00 βάζω πάλι σαλέπι να γίνεται να είναι φρέσκο και το φέρνω 5:00 η ώρα και κάθομαι μέχρι 11:00 και τα παρασκευοσάββατα 12: 00 1: 00. Mαζί μου είναι ο γαμπρός μου και ο ανιψιός μου. Ένα πόστο και ένας στην γύρα.

Τόσα χρόνια στο δρόμο θα είδες και θα άκουσες πολλά. Περνάνε συνέχεια άνθρωποι από μπροστά σου.

Έχω δει και έχω ακούσει πάρα πολλά και δεν τα μαρτυράω. Τελευταία βλέπω ανθρώπους να μιλάνε στο δρόμο, νομίζω ότι έχουν ακουστικά και μιλάνε στο κινητό και όταν πλησιάζουν βλέπω ότι δεν έχουν ακουστικά και μιλάνε μόνοι τους. Ε με τέτοια κρίση και προβλήματα να μην παραμιλάει ο κόσμος;

Τα παλιά χρόνια ήταν πιο ωραία δεν τα αλλάζω με τίποτα. Ο ένας είχε εμπιστοσύνη στον άλλο, όλοι δούλευαν, η αγορά δούλευε, ήμασταν πολύ καλά. Κάθε χρόνο και χειρότερα.

Την τέχνη την έχεις μάθει σε κάποιον άλλον θέλεις να συνεχίζουν τα παιδιά σου;

Θα ήθελα αν είναι να συνεχίσουν τα παιδιά μου να τα δείξω και να ανοίξουν μαγαζί να μην είναι έτσι στο δρόμο να τους δείξω τον τρόπο και να το πουλάνε κανονικά σε μαγαζί. Ο ανιψιός μου, της αδελφής μου ο γιος, φαίνεται να το θέλει πολύ να ασχοληθεί και δεν ξέρω και ο γαμπρός μου που τώρα ξεκίνησε να έρχεται.

Τι προσόντα θέλει ο καλός σαλεπιτζής;

Το πρώτο και το σημαντικότερο να κάνει καλό σαλέπι. Το σερβίρισμα παίζει επίσης το ρόλο του να το σερβίρεις σωστά. Μετά το πώς θα σε εκτιμήσει ο άλλος σαν άνθρωπο και σαν χαρακτήρα.

Σε αναγνωρίζουν στο δρόμο;

Ναι έχω κάνει φίλους μ΄ αγαπάει πολύ ο κόσμος. Έχουμε φιλικές σχέσεις με τους πελάτες πλέον μου λένε το πόνο τους. Καμιά φορά ρωτάνε «δεν χαμογελάς σήμερα τι έχεις;». Μ έχουν συνηθίσει με το χαμόγελο. Κάθε χρόνο στο φεστιβάλ κινηματογράφου Θεσσαλονίκης με ψάχνουν, ρωτάνε για μένα και μου ζητάνε να φωτογραφηθούμε. Με ξέρουν όλοι όσοι πάνε και βλέπουν ταινίες.

Τα σαλέπι πώς το βλέπεις θα επιβιώσει; θα αντέξει στο χρόνο;

Θα αντέξει. Περνάει από γενιά σε γενιά από τους γονείς στα παιδιά. Πάντα θα το αναζητούν και να πίνουν και αυτοί και τα παιδιά τους. Είναι ένα αγαπημένο ρόφημα. Δεν θα σταματήσει. Εμείς θα είμαστε εδώ και θα συνεχίσουμε κανονικά