Αλσατία: Μία από τις ομορφότερες γωνιές της Ευρώπης
Όσα μπόρεσα να διακρίνω και να συγκρατήσω στις επτά ημέρες.
Λέξεις – εικόνες: Στέφανος Σταμέλλος
Αλσατία: μια ιδιαίτερη περιοχή με μακραίωνη ιστορία, παράδοση και πολιτισμό, με νερά, ποτάμια και κανάλια, παραμυθένια χωριά και πόλεις, πολύχρωμα σπίτια, ιστορικά κάστρα, ο “κήπος της Γαλλίας” με απέραντους αμπελώνες, από τις σημαντικότερες οινοπαραγωγικές περιοχές της Ευρώπης, υπέροχες γεύσεις… και καλά κρασιά. Είναι μία από τις 26 περιφέρειες της Γαλλίας στην περιοχή του Άνω Ρήνου στα ανατολικά σύνορα με την Γερμανία και την Ελβετία. Μια από τις ομορφότερες γωνιές της Ευρώπης λένε πολλοί. Οφείλει το όνομά της στον ποταμό Ιλλ(ILL), που στα Γερμανικά Elsass σημαίνει «περιοχή του Ιλλ».
Έχει μια πλούσια ιστορία πότε ως Γαλλική και πότε ως Γερμανική επαρχία. Για πολλούς αιώνες ήταν το «μήλο της έριδος» για τους λαούς της περιοχής. Διεκδικούμενο έδαφος κυρίως για τους Γάλλους και τους Γερμανούς. Από το 1870 έως το 1945 άλλαξε τέσσερις φορές εθνικότητα και επίσημη γλώσσα. Αυτό της έδωσε το προνόμιο της μοναδικότητας, έχοντας μια μείξη γαλλικής και αναγεννησιακής γερμανικής αρχιτεκτονικής.
Για μας (Στέφανος, Βάσω, Βαγγέλης, Σοφία) ήταν ένα ταξίδι 7 ημερών με αφορμή τη συμμετοχή στο Μαραθώνιο στους Αμπελώνες της Αλσατίας(“Marathon du Vignoble D’ Alsace”), «στους Δρόμους του Κρασιού». Φθάσαμε στο Στρασβούργο οδικώς από το Μπάντεν Μπάντεν της Γερμανίας, όπου ήρθε και μας πήρε η Μάρθα με το αυτοκίνητο, μετά από μια πτήση τριών ωρών από την Αθήνα. Είχαμε επισκεφθεί και παλιότερα την πόλη, μια χειμωνιάτικη μέρα του Δεκέμβρη, πριν 12 χρόνια, από το Φράιμπουργκ της Γερμανίας, όπου έκανε η Αύρα ERASMUS.
Για το Στρασβούργο
Το Στρασβούργο είναι η πρωτεύουσα και η κυριότερη πόλη της Αλσατίας, στη δυτική πλευρά του Ρήνου. Έχει πληθυσμό 275.000 κατοίκων, ίσα σχεδόν με την Πάτρα. Είναι μία από τις δύο έδρες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (η άλλη είναι οι Βρυξέλλες). Επίσης, στο Στρασβούργο εδρεύουν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και το Συμβούλιο της Ευρώπης.
Ο τοπικός πληθυσμός φαίνεται ότι διατηρεί ένα μείγμα γαλλικών και γερμανικών στοιχείων, ενώ η πόλη θεωρείται «γέφυρα» που ενώνει τη σύγχρονη Γαλλία και τη Γερμανία. Τρεις γέφυρες στο Ρήνο συνδέουν το Στρασβούργο με τη γερμανική κωμόπολη Κέλ (Kehl), την οποία μπορεί κανείς να επισκεφθεί με τα πόδια χωρίς περιορισμούς. Πολλοί κάτοικοι του Στρασβούργου πηγαίνουν στην αγορά του Κελ για ψώνια και αντίθετα. Έτσι κι εμείς πήγαμε με τα πόδια… Τόσα απλά.
Διατηρεί το ιστορικό του κέντρο, το ονομαζόμενο “Petite France” (Μικρή Γαλλία). Η ιδιαίτερα γραφική Petite France χαρακτηρίσθηκε ως «Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς» από την UNESCO το 1988. Σύμβολο της πόλης αποτελεί ο ύψους 143 μέτρων -όσο είναι και το υψόμετρο του Στρασβούργου- γοτθικός Καθεδρικός Ναός, ο οποίος κατασκευάστηκε το 1439 και ήταν το ψηλότερο κτήριο στον κόσμο για πάνω από δύο αιώνες. Σήμερα έχει κηρυχθεί σε κατάσταση ανάγκης από το Γαλλικό Κράτος, καθώς είναι κατασκευασμένος από ένα ασυνήθιστο είδος σκληρού πετρώματος, το οποίο, όμως, διαβρώνεται με την πάροδο του χρόνου. Οι εργασίες συντήρησης και αναστήλωσης συνεχίζονται. Μας θύμισε λίγο τη Sagrada Familia στη Βαρκελώνη.
Τα παλιά κτίρια έχουν μια επιβλητική λεπτοδουλεμένη αρχιτεκτονική, καλά συντηρημένα. Εντυπωσιάζουν τόσο με τον όγκο, όσο και με την εικόνα των προσόψεών τους.
Την πόλη διασχίζει ο ποταμός Ιλλ, ο παραπόταμος του Ρήνου. Ο Ιλλ είναι πλωτός στο μεγαλύτερο μέρος του, ενώ σχεδόν σε όλες τις περιοχές της πόλης υπάρχουν πλωτά κανάλια και πολλές εντυπωσιακές γέφυρες με λουλούδια και ψηλά δέντρα.
Έχει αρκετό πράσινο, δέντρα και πάρκα, με μεγαλύτερο και κυριότερο το πάρκο “Orangerie”, κοντά στα κτίρια του Ευρωκοινοβουλίου. Στο ψηλό πράσινο επικρατούν ο πλάτανος και η φλαμουριά. Μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση η περιποίηση και το κλάδεμα των δέντρων στους δρόμους, αλλά και η έκταση του ελεύθερου ζωτικού τους χώρου γύρω από τη ρίζα και τον κορμό.
Έχει ανοιχτούς δημοτικούς χώρους πρασίνου ανάμεσα στις πολυκατοικίες για καλλιέργεια, τους λεγόμενους αστικούς δημοτικούς κήπους. Καθιερώθηκε ως αναγκαιότητα, όπως φαίνεται, στις ευρωπαϊκές πόλεις αυτή η καλλιέργεια δημοτικών κοινόχρηστων χώρων, με πολλαπλά οφέλη για τους δημότες και για την πόλη. Τα οφέλη εκτός από διατροφικά, περιβαλλοντικά, κοινωνικά, οικονομικά και αισθητικά, είναι και οφέλη που αφορούν την βελτίωση της ψυχικής και της σωματικής υγείας των δημοτών.
Αναφέρομαι με έμφαση σ’ αυτό, γιατί αποτελεί μια θετική εμπειρία για τις δύσκολες καταστάσεις διαβίωσης των σύγχρονων τσιμεντουπόλεων. Είναι μια επαφή με το πράσινο και με τη γη, με το χώμα, και η ενασχόληση με αυτό. Χρήση του «κοινού χώρου» με κανόνες αυτοδιαχείρισης και άμεσης δημοκρατίας, με συμμετοχή και όρους αλληλεγγύης και συνεργασίας. Είναι μια κοινωνική δραστηριότητα που δυναμώνει την – επιθυμητή – παιδεία της καλύτερης δυνατής αξιοποίησης του αστικού πρασίνου για τον άνθρωπο. Σε μας στην Ελλάδα δαπανώνται αρκετά χρήματα για πάρκα, αναπλάθονται παραλίες και αρτηρίες, αρχαιολογικοί χώροι και ρέματα με στόχο κυρίως τον εντυπωσιασμό, χωρίς στο τέλος να συντηρούνται και χωρίς να αποδίδουν ανάλογα του μεγέθους της δαπάνης για τη δημιουργία τους.
Το Στρασβούργο είναι πόλη σχεδόν επίπεδη, με υψόμετρο 143 μέτρα και το κλίμα της είναι ηπειρωτικό, με μεγάλες διαφορές θερμοκρασίας μεταξύ θερινών και χειμερινών μηνών∙ πράγμα που διαπιστώσαμε κι εμείς αυτές τις 7 μέρες.
Διαβάστε επίσης: Guca: Στη μεγαλύτερη γιορτή πνευστών στα Βαλκάνια
Διαθέτει σιδηροδρομικό δίκτυο και συνδέεται με το Παρίσι και τις Βρυξέλλες, και ένα πυκνό οδικό δίκτυο. Η συγκοινωνία στην πόλη εξασφαλίζεται με λεωφορεία και έξι γραμμές τραμ, ενώ έχει ένα μεγάλο δίκτυο ειδικών ποδηλατόδρομων και απαιτείται να έχει κανείς ιδιαίτερη προσοχή στα ποδήλατα. Κοντά στην πόλη και σε απόσταση 12 χλμ. είναι το αεροδρόμιο Εντζάιμ (Entzheim). Με την Ελλάδα δεν εκτελούνται απευθείας πτήσεις, έχει μόνο η Aegean μια πτήση το μήνα από και προς την Αθήνα, η οποία συμπίπτει με τη συνεδρίαση του Ευρωκοινοβουλίου, για ευνόητους λόγους. Λόγω της επικοινωνίας του Ιλλ με τον Ρήνο, σημαντικές είναι επίσης οι ποτάμιες μεταφορές από και προς την πόλη, ενώ ο γύρος της πόλης με ποταμόπλοιο προσελκύει κάθε χρόνο πολλούς τουρίστες.
Όσα κρατάει η μνήμη, με τον φόβο να αδικήσω τα καλύτερα
Την πρώτη μέρα, όπως ήταν λογικό, είπαμε να γνωρίσουμε την πόλη με τα πόδια. Ξεκινήσαμε πρωί σχετικά από το σπίτι προς το κέντρο με πρώτη στάση στη λαϊκή αγορά. Την Παρασκευή η λαϊκή γίνεται στο δρόμο που οδηγεί στην Όπερα. Αυτή η λαϊκή θεωρείται ακριβή. Η πρώτη εντύπωση ήταν: ακριβές τιμές, αλλά με ποιότητα και τάξη. Ενώ η λαϊκή, που γίνεται κάθε Τρίτη στη γειτονιά, είχε καλύτερες τιμές και οι άνθρωποι που ψώνιζαν ήταν κυρίως μετανάστες και κάτοικοι της γειτονιάς.
Μετά την Όπερα κατευθυνθήκαμε στον Καθεδρικό Ναό, που θα είναι η πυξίδα μας και ο προσανατολισμός μας στην πόλη τις επόμενες μέρες, λόγω ύψους. Φαίνεται από παντού.
Κοντά στον Καθεδρικό Ναό είναι η πλατεία Γκούτεμπεργκ με το άγαλμα του εφευρέτη του τυπογραφείου. Το Στρασβούργο είναι η πόλη όπου έζησε και εργάστηκε ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος, που θεωρείται ο «πατέρας» της τυπογραφίας. Ο τόπος γέννησής του είναι το Μάιντς (Mainz) της Γερμανίας, αλλά περίπου στα 1430 εγκαταστάθηκε στο Στρασβο9ύργο και το 1450 ο Γουτεμβέργιος τυπώνει εκεί το πρώτο έντυπο βιβλίο.
Συντροφιά μας επίσης στην πόλη τις επόμενες μέρες θα είναι συνεχώς το ποτάμι, ο Ίλλ. Ο Ίλλ πηγάζει από την οροσειρά Ζυρά, κοντά στο χωριό Βινκέλ (Winkel) και κατευθύνεται βόρεια ρέοντας σχεδόν παράλληλα προς τον Ρήνο. Κατά τη διαδρομή του δέχεται τα νερά από αρκετούς παραποτάμους, που πηγάζουν από τα Βόσγια όρη (Vosges).
Τα Βόσγια όρη είναι μια σειρά από χαμηλά βουνά στην ανατολική Γαλλία, κοντά στα σύνορα με τη Γερμανία με ψηλότερη κορυφή το Grand Ballon (υπέροχο βουνό) στα 1.424 μ., 25 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Mulhouse.
Ψάχνοντας, διαβάζοντας και ρωτώντας μαθαίνεις πολλά και συγκρατείς λιγότερα. Ο Ίλλ περνάει από τις πόλεις Μυλούζ(Mulhouse), Κολμάρ(Colmar) και Σελεστά(Sélestat) και εκβάλλει στο Ρήνο αφού διασχίσει και το Στρασβούργο.
Ένα μέρος των παλιών οχυρώσεων της πόλης και η οριοθέτηση της Petite France οφείλονται στο ποτάμι. Υπάρχουν υδατοφράχτες και μικρές υδατοπτώσεις, που παλαιότερα χρησιμοποιούνταν για να κινούν ανεμόμυλους και να παρέχουν νερό και ενέργεια σε βυρσοδεψεία. Το συνολικό μήκος του ποταμού είναι 216,8 km, σχεδόν όσο είναι ο δικός μας Αχελώος. Το πυκνό δίκτυο καναλιών από και προς τον Ρήνο μέσω του Ιλλ κάνουν τον ποταμό σημαντικό συγκοινωνιακό δρόμο για ολόκληρη την Αλσατία.
Ο Ρήνος, με μήκος 1.320 χλμ, ξεκινάει από το ελβετικό Καντόνι του Graubunden στις νοτιοανατολικές Ελβετικές Άλπεις, περνάει τα σύνορα Ελβετίας-Λιχτενστάιν, τα Ελβετικά-Αυστριακά, τα Ελβετικά-Γερμανικά και στη συνέχεια τα Γαλλο-Γερμανικά σύνορα, και συνεχίζοντας διασχίζει τη γερμανική Ρηνανία και τις Κάτω Χώρες και εκβάλλει στη Βόρεια Θάλασσα.
Εντυπωσιακό στοιχείο για την περιοχή είναι το κανάλι Marne–Rhin (Μάρνη – Ρήνου). Είναι ένα κανάλι στη βορειοανατολική Γαλλία που συνδέει τον ποταμό Marne και το κανάλι μεταξύ Champagne (Καμπανία) και Bourgogne (Βουργουνδία) στο Vitry-le-Francois, με το λιμάνι του Στρασβούργου στο Ρήνο. Ο αρχικός στόχος του καναλιού ήταν να συνδέσει το Παρίσι και το βόρειο τμήμα της Γαλλίας με την Αλσατία και τη Λορένη, τον Ρήνο και τη Γερμανία. Το κανάλι είναι μήκους 313 χλμ. Ήταν το μεγαλύτερο στη Γαλλία όταν άνοιξε το 1853. Είναι για μικρές φορτηγίδες, με μέγιστο μήκος 38,50 μέτρα και πλάτος 5,05 μέτρα. Έχει 154 κλειδαριές.
Κλειδαριά είναι ο μηχανισμός που χρησιμοποιείται για την ανύψωση και το κατέβασμα σκαφών μεταξύ των διαστάσεων των υδάτων διαφόρων επιπέδων στις πλωτές οδούς ποταμών και καναλιών. Το διακριτικό χαρακτηριστικό μιας κλειδαριάς είναι ένας σταθερός θάλαμος στον οποίο η στάθμη του νερού μπορεί να μεταβάλλεται. Οι κλειδαριές χρησιμοποιούνται για να καταστήσουν έναν ποταμό ευκολότερα πλεύσιμο ή για να επιτρέψουν σε ένα κανάλι να διασχίσει μια περιοχή που δεν είναι επίπεδη.
Επισκεφθήκαμε το χωριό Lutzelburg από όπου περνάει και το Κανάλι Marne – Rhine. Λόγω του υψομέτρου και για να γίνει πλεύσιμο το κανάλι, στην περιοχή αυτή υπήρχαν πολλές κλειδαριές. Έτσι αναγκάστηκαν να κατασκευάσουν ένα είδος ασανσέρ, που ανεβάζει τα πλοία καταργώντας έτσι 17 κλειδαριές και μειώνοντας τις καθυστερήσεις.
Η επίσκεψη στην όμορφη περιοχή του Lutzelburg ήταν μια από τις καταπληκτικές ιδέες της Μάρθας, που ήθελε να δούμε στο σύντομο αυτό χρονικό διάστημα όλα τα αξιοθέατα και τα ιστορικά μνημεία της Αλσατίας. Καλά, τα πόσα της χρωστάμε δεν λέγονται…
Εντύπωση μας έκαναν οι πολλοί κυκλικοί κόμβοι. Κυκλικό κόμβο εννοούμε το πανευρωπαϊκά γνωστό «roundabout», που θεωρείται πολλαπλά πιο ασφαλής τύπος διασταύρωσης από αυτόν της συνάντησης των δρόμων υπό ορθή γωνία και τα φανάρια. Το 1984, η γαλλική κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Λοράν Φαμπιούς θέσπισε τον κανόνα παραχώρησης προτεραιότητας για τις διασταυρώσεις κυκλικής κυκλοφορίας στις εθνικές οδούς, που σημαίνει ότι η είσοδος της κυκλοφορίας έπρεπε να παραχωρήσει προτεραιότητα στον κύκλο, ακόμα κι αν ο εισαγόμενος δρόμος ήταν µια εθνική οδός.
Αυτό ήταν µια σημαντική μετατροπή στους γαλλικούς νόμους κυκλοφορίας στους αυτοκινητοδρόμους. Από τα μέσα του 1997 υπάρχουν στη Γαλλία περίπου 15.000 σύγχρονες διασταυρώσεις κυκλικής κυκλοφορίας. Εμείς εδώ στην Ελλάδα “πορευόμαστε” ακόμα με φανάρια και κακοσχεδιασμένες – λίαν επικίνδυνες – διαβάσεις. Κάθε φορά που βρίσκαμε στην Αλσατία κυκλικό κόμβο, λέγαμε: «να ο Φαμπιούς…»
Εντύπωση μας έκαναν επίσης και τα σαμαράκια για τη μείωση της ταχύτητας σε κατοικημένες περιοχές, κυρίως στα χωριά. «Ο ξαπλωμένος χωροφύλακας», έτσι τα λένε στη Γαλλία μας έλεγε η Μάρθα. Τα σαμαράκια είναι μέτρο ήπιας κυκλοφορίας και έχουν άμεση σχέση με τα απολύτως νόμιμα και αναγνωρισμένα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, Δικαιώματα των Πεζών. Τα δικαιώματα των πεζών βασίζονται στο γεγονός ότι όλοι οι άνθρωποι δικαιούνται να ζουν σε μια περιοχή ασφαλή και καθαρή, χωρίς να απειλείται, ανά πάσα στιγμή, η ζωή τους από την αυξημένη κυκλοφορία των μηχανοκίνητων μέσων. Το κρατάμε κι αυτό.
Στις γειτονιές συναντάει κανείς συγκροτήματα πολυκατοικιών, παλιές και καινούργιες πολυκατοικίες, με αρκετό κοινόχρηστο χώρο, πράσινο και πάρκα. Πολλές από αυτές κατασκευάστηκαν είτε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για να στεγάσουν τις οικογένειες μετά τις καταστροφές από τους βομβαρδισμούς, είτε ως εργατικές στα πλαίσια κοινωνικών προγραμμάτων στέγασης.
Σε όλη την Αλσατία υπάρχουν και είδαμε πολλούς πελαργούς. Το σύμβολο και το σήμα κατατεθέν της Αλσατίας είναι ο πελαργός, που γι’ αυτούς συμβολίζει την καλή τύχη. Αυτό λέει πολλά σε σχέση με την προστασία του συγκεκριμένου είδους.
Στο μεταξύ προσπάθησα να διακρίνω και να ερμηνεύσω, ως ένας ουδέτερος εξωτερικός παρατηρητής, τον τρόπο διαχείρισης των σκουπιδιών. Ειλικρινά δεν μπόρεσα να βγάλω πολλά συμπεράσματα. Το σημαντικό είναι ότι η πόλη ήταν καθαρή, τα χωριά ήταν καθαρά, ελάχιστες φορές είδαμε σκουπίδια «αδέσποτα» πεταμένα κάπου.
Κατάλαβα ότι έχουν δύο βασικούς κάδους: έναν για τα σύμμεικτα και έναν για τα οργανικά. Τα ανακυκλώσιμα τα βγάζουν τις καθορισμένες ώρες, που περνάει το απορριμματοφόρο σε σακούλες που μοιράζει ο δήμος και μετά από «διαλογή στην πηγή». Αυτό σημαίνει ότι στα σπίτια έχουν ξεχωριστούς κάδους για τα διάφορα ρεύματα. Είδαμε και ελάχιστους κάδους ανακύκλωσης χαρτιού και γυάλινων συσκευασιών σε δρόμους της πόλης. Κοντά στο Ρήνο και στη Βιομηχανική Περιοχή είδαμε τα εργοστάσια καύσης των επικίνδυνων αποβλήτων και παραγωγής ενέργειας από το βιοαέριο των οργανικών.
Διαβάζοντας σε ιστοσελίδες – με όλες τις σχετικές δυσκολίες για τα γαλλικά – βλέπουμε ότι η ευθύνη για τη συλλογή, την αποκομιδή και την επεξεργασία των αποβλήτων ανήκει σε Φορείς Διαχείρισης πολλών ΟΤΑ μαζί, οι οποίοι φαίνεται ότι λειτουργούν με τη μορφή συνδέσμου και όχι ΑΕ, όπως σε μας.
Η συλλογή γίνεται συγκεκριμένες ώρες και μέρες κατά κατηγορία∙ και υπάρχουν τρεις κάδοι για:
– γυαλί (μόνο γυάλινες συσκευασίες που περιείχαν προϊόντα διατροφής και τοποθετούνται χύμα στον κάδο)
– χαρτιά και χαρτόνια (εφημερίδες, περιοδικά, περιοδικά, κουτιά κ.λπ.)
– πλαστικά (πλαστικά μπουκάλια και φιάλες), δοχεία, κονσέρβες και άλλες συσκευασίες από αλουμίνιο, καθώς και κουτιά από χαρτόνι (κουτιά γάλακτος, χυμοί φρούτων κλπ.)
Η συλλογή χαρτιού και πλαστικού γίνεται πόρτα – πόρτα εφαρμόζοντας διαλογή στην πηγή και ευαισθητοποιώντας τους πολίτες σε αυτή την προσέγγιση. Φαίνεται ότι στόχος είναι η σταδιακή κατάργηση των κάδων στους δρόμους, η διαλογή στην πηγή με οικιακούς κάδους και η αποκομιδή σε συγκεκριμένες ώρες και μέρες κατά κατηγορία αποβλήτων/ρευμάτων. Οι Φορείς Διαχείρισης έχουν την ευθύνη να εποπτεύουν και τα κέντρα διάθεσης αποβλήτων στην περιοχή τους, τους ΧΥΤΑ με λίγα λόγια.
Η κουζίνα της Αλσατίας – τη γευτήκαμε κι εμείς πολλαπλά – είναι ιδιαίτερη, με χαρακτηριστικά τα τυριά, τις σαλάτες, το κρέας πατέ- κρεατόψωμο και με σπεσιαλιτέ την τάρτα φλαμπέ (tarte flambée), αλλά και το κουγκλόφ (kougelhopf)
Η tarte flambée είναι μια από τις πιο γνωστές σπεσιαλιτέ της. Αποτελείται από ζύμη ψωμιού που έχει ανοιχθεί σε πολύ λεπτό φύλλο σε σχήμα ορθογωνίου (παραδοσιακά) ή κύκλου, με φρέσκο τυρί, κρεμμύδι κομμένο σε φέτες και μπέικον. Ψήνεται σε φούρνο ξύλου. Μοιάζει με την πίτσα, μόνο που το ζυμάρι θυμίζει πιο πολύ Αραβική πίτα. Απολαύσαμε την εξαιρετική παραδοσιακή tarte flambée στη γιορτή των γενεθλίων της Συλβί στο χωριό. Τάρτα φλαμπέ και αλσατικό κρασί.
Το kougelhopf (κουγκλόφ) είναι κάτι σαν τσουρέκι με παραδοσιακή ζύμη, που μπορεί να καταναλωθεί για πρωινό, απεριτίφ ή επιδόρπιο. Μπορεί να είναι γλυκό, με σταφίδες εμποτισμένες σε ρούμι και αμύγδαλα ή αλμυρό με μπέικον και καρύδια. Μπορεί να είναι μια τούρτα γιορτής για πολλές περιπτώσεις: Χριστούγεννα, γάμος, γέννηση, φεστιβάλ χωριού κλπ και σε όλα τα μεγέθη με την ίδια όμως φόρμα.
Φαίνεται ότι η εικόνα των άστεγων και των ζητιάνων είναι πια συνηθισμένη σε όλες τις πόλεις του κόσμου. Κι εδώ δεν λείπουν. Άλλωστε αρκετοί είναι οι άνθρωποι που επιβιώνουν «στα όρια», ενώ είναι γνωστό ότι και στη Γαλλία υπάρχει ένα ποσοστό γύρω στο 18%, που είναι κάτω από το όριο της φτώχειας.
Έχουν αρκετά υψηλότερες αμοιβές από τις δικές μας, αλλά έχουν επίσης μεγάλη φορολογία, υψηλά ενοίκια και κόστος κατοικίας καθώς και πολλά κοινόχρηστα και δημοτικά τέλη. Ο ΕΝΦΙΑ ισχύει στη Γαλλία από πολλά χρόνια, για παράδειγμα, και είναι πιο «βαρύς» από τον δικό μας… Οι τιμές είναι λίγο πάνω από τις ελληνικές σε πολλά είδη, ενώ σε πολλά επίσης είναι πιο χαμηλές. Για παράδειγμα η βενζίνη είναι ελαφρώς πιο φθηνή από την Ελλάδα. Έχουν επίσης πολύ φθηνό ρεύμα λόγω της πυρηνικής ενέργειας.
Το νερό είναι κι εδώ «είδος πολυτελείας» και δεν σερβίρεται πουθενά. Τελικά μόνο στην Ελλάδα σε υποδέχονται με νερό. Οι τιμές του εμφιαλωμένου κυμαίνεται γύρω στο 1€ το 0,75l
Τη δεύτερη μέρα έπρεπε να πάμε να πάρουμε τις οδηγίες για τον Μαραθώνιο και τον αριθμό. Η Μάρθα, ανέλαβε να κάνει και το πρόγραμμα της ημέρας, όπως και κάθε μέρας άλλωστε. Είχαμε απόλυτη εμπιστοσύνη στις επιλογές της και της «επιτρέψαμε» να μας κάνει αυτή το ημερήσιο πρόγραμμα. Διαπιστώσαμε ότι θα μπορούσε κάλλιστα να κάνει την ξεναγό∙ και της το είπαμε…
Πρώτος μας σταθμός ήταν το Molsheim από όπου πήραμε τον φάκελο της συμμετοχής στον Μαραθώνιο. Συνεχίσαμε στο Σαβέρν(Saverne) με το δημαρχείο να δεσπόζει στο κέντρο της πόλης, με το Μουσείο, τον πεζόδρομο με τα καταστήματα, το χρώμα, τα λουλούδια παντού, τη νοικοκυροσύνη, την πέτρα, μια σκούρα καφέ πέτρα από τα βουνά της περιοχής.
Ήμασταν ήδη ανάμεσα στα εβδομήντα δύο και πλέον χωριά της Αλσατίας που προσδιορίζονται με τον όρο «στους Δρόμους του Κρασιού», ανάμεσα στους αμπελώνες και τις κατάφυτες πλαγιές∙ ήμασταν ανάμεσα στα πανέμορφα χωριά και τις κωμοπόλεις με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική των σπιτιών. Η αλήθεια είναι ότι εφαρμόζουν υποχρεωτικούς κανόνες δόμησης για τη διατήρηση του παλιού και του παραδοσιακού. Σπίτια περιποιημένα με πράσινο και λουλούδια, παραδοσιακά οινοποιία και μουσεία κρασιού, πάρκα και πλατείες, παλιές εκκλησίες, κάστρα και τείχη. Τα γραφικά πλακόστρωτα και τα σπίτια παραδοσιακής αρχιτεκτονικής είναι τα κύρια χαρακτηριστικά όλης της Αλσατίας.
Οι περισσότεροι κάτοικοι των χωριών εργάζονται στο Στρασβούργο και στις άλλες μικρότερες πόλεις σε υπηρεσίες ή εργοστάσια και προτιμούν να πηγαινοέρχονται μένοντας στα χωριά τους. Γι’ αυτό κάποιες ώρες το πρωί και το μεσημέρι οι δρόμοι έχουν ιδιαίτερη φόρτιση.
Η αγροτική παραγωγή, όπως μας έλεγε η Μάρθα, είναι σε λίγα χέρια. Αγρότες-επιχειρηματίες, που έχουν πάρει τη γη και κάνουν καλλιέργεια με μηχανικά κυρίως μέσα σύγχρονης τεχνολογίας, κρατούν σχεδόν όλες τις ποικιλίες των σταφυλιών και των κρασιών. Στην εποχή του τρύγου έρχονται εργάτες από διάφορες περιοχές, αλλά και ξένοι εργάτες. Φαίνεται ισχύει ακόμα εδώ το «θέρος, τρύγος, πόλεμος» που λέγαμε παλιά και στην Ελλάδα. Είπα στη Μάρθα να πάω να κάνω και εγώ τον εργάτη, νομίζω ότι θα μπορούσα να ανταπεξέλθω στις απαιτήσεις των Γάλλων γαιοκτημόνων και ίσως εκτιμήσουν την εμπειρία μου. Δεν ξέρω τα γαλλικά, αλλά με τη νοηματική θα τα βγάλω πέρα.
Οι περισσότεροι Αλσατοί είναι καθολικοί, ένα μεγάλο ποσοστό όμως είναι προτεστάντες. Αξιοσημείωτο είναι ότι κοντά σε κάθε αμπελώνα σχεδόν ή στις εισόδους των χωριών συναντάει κανείς ξυλόγλυπτους εσταυρωμένους. Στην Αλσατία δεν ισχύει, όπως στην υπόλοιπη Γαλλία, ο απόλυτος διαχωρισμός Κράτους και Εκκλησίας. Οι Αλσατοί προτεστάντες πάστορες και οι καθολικοί ιερείς μισθοδοτούνται από το γαλλικό δημόσιο. Αυτή είναι μια από τις ιδιαιτερότητες της Αλσατίας, που έχει τις αιτίες της στην πολυκύμαντη ιστορία της. Μια ακόμα ιδιαιτερότητα είναι, για παράδειγμα, οι δύο επιπλέον αργίες που έχουν: του Αγίου Στεφάνου στις 26 Δεκεμβρίου και την Μεγάλη Παρασκευή.
Μπορεί κανείς να πει ότι οι Αλσατοί είναι δίγλωσσοι. Οι παλιότεροι μιλάνε μεταξύ τους τα αλσατικά, κι όπως επίσης μας έλεγε η Μάρθα, υπάρχουν σημαντικές διαφορές (αρκετά εντυπωσιακές ως προς την προφορά) μεταξύ βόρειας (Κάτω Ρήνου) και νότιας (Άνω Ρήνου) αλσατικής διαλέκτου. Ουσιαστικά όλοι σχεδόν ξέρουν τα γαλλικά, τα αλσατικά και τα γερμανικά, λόγω της ιστορίας και της γεωγραφικής θέσης.
Ο Μαραθώνιος
Την τρίτη μέρα, την Κυριακή, ήταν ο Μαραθώνιος. Ένας ξεχωριστός Μαραθώνιος, εντυπωσιακός, διαφορετικός, ο διεθνής Μαραθώνιος στους αμπελώνες της Αλσατίας, “στους Δρόμους του Κρασιού”. Αρκετά δύσκολος, σε ένα ποικίλο τερέν: λίγη άσφαλτο, αγροτικοί δρόμοι, ποδηλατόδρομοι και μονοπάτια, με αρκετές ανηφόρες και αντίστοιχες κατηφόρες, ανάμεσα στους αμπελώνες και τα όμορφα χωριά της Αλσατίας με συνολική υψομετρική 510 m. Ένας περιφερειακός αγώνας πιστοποιημένος από τη Γαλλική Ομοσπονδία Αθλητισμού (FFA) με 782 συμμετοχές. Και η δική μου συμμετοχή από τη λίστα των αποτελεσμάτων: 379 STAMELLOS STEFANOS 04:46:35 LAMIA 1954 GRE V3 17 M 333.
Παντού επικρατούσε μια «διονυσιακή» ατμόσφαιρα, που εκφράζονταν με την διαφορετική διασκεδαστική ενδυματολογική εμφάνιση των αθλητών και το άφθονο κρασί σε κάθε σταθμό. Άψογη η διοργάνωση και, όπως άκουσα, αξιοποιήθηκαν πάνω από 1.100 εθελοντές. Η διαδρομή του αγώνα περνάει από δεκαεφτά χωριά, που ανήκουν στον πυρήνα των χωριών και των δρόμων του κρασιού. Οι άνθρωποι, στα χωριά και στους αμπελώνες, εκδήλωναν με θέρμη τα συναισθήματά τους με το γνωστό τρόπο, με χειροκροτήματα και φωνές. Στα περισσότερα υπήρχαν ορχήστρες και φιλαρμονικές, ενώ οι καμπάνες των εκκλησιών στο πέρασμα των δρομέων χτυπούσαν συνεχώς.
Ένα πραγματικό αθλητικό πανηγύρι και μια γιορτή… Ήμουνα ο μοναδικός Έλληνας τερματίζοντας σε χρόνο 4 ώρες,46 λεπτά και 35”, μέσα στο χρόνο/στόχο για τα δεδομένα του αγώνα (ο πρώτος νικητής τερμάτισε σε χρόνο 2 ώρες και 41λ). Είχα και την τιμητική ιδιαίτερη αναφορά στο όνομά μου και στον Αυθεντικό Μαραθώνιο της Αθήνας από τον εκφωνητή.
Η πρώτη σκέψη για τη συμμετοχή ήρθε σχεδόν πριν ένα χρόνο, μετά από πρόταση της Μάρθας. Η σκέψη ωρίμασε σιγά σιγά και προς το τέλος του χρόνου κάναμε το κλείσιμο των αεροπορικών εισιτηρίων και την εγγραφή στον αγώνα. Είναι η πρώτη φορά σε μαραθώνιο, και όχι μόνο, που μου ζητάνε να τους στείλω ιατρική βεβαίωση για την υγεία μου. Αυτό μου άρεσε, γιατί είναι στοιχείο της ποιότητας της διοργάνωσης.
Ακολούθησα μια ήπια προετοιμασία ενός κλασικού ερασιτέχνη δρομέα των 60+, χωρίς εξάρσεις και εξαντλητικά προγράμματα, αξιοποιώντας την πλούσια εμπειρία. Η άποψή μου άλλωστε είναι ότι από μια ηλικία και μετά ο στόχος σε ένα μαραθώνιο είναι ο τερματισμός∙ και όχι ο χρόνος του τερματισμού.
Η όλη διοργάνωση είχε κάτι το φανταχτερό και ταυτόχρονα μια ήρεμη ευχάριστη ατμόσφαιρα. Πέρα από τα χαρακτηριστικά ενός μαραθώνιου, αυτό που του έδινε ιδιαίτερο χαρακτήρα ήταν η ξεχωριστή φύση, τα ποτάμια και τα νερά, το πέρασμα μέσα από τους αμπελώνες, με τις ανηφόρες και τις κατηφόρες, και το κρασί στους σταθμούς, κυρίως στη διαδρομή του Ημιμαραθώνιου. Γιατί, λίγο μετά τον Μαραθώνιο δόθηκε η εκκίνηση και στον Ημιμαραθώνιο και σε ένα μεγάλο τμήμα της διαδρομής, προς το τέλος, οι δύο αγώνες συνέπεσαν. Οι δρομείς του Ημιμαραθώνιου ήταν κυρίως αυτοί που, μπορώ να πω, ότι έπιναν κρασί, κυρίως προς τους τελευταίους σταθμούς. Εμένα δεν μου πέρασε καθόλου από το μυαλό η ιδέα ότι θα μπορούσα να πιω κρασί…
Η χώρος της εκκίνησης ήταν στο μεγάλο πάρκο/πάρκινγκ CORA στην είσοδο του χωριού Dorlisheim, 25 χιλ περίπου από το Στρασβούργο, την πρωτεύουσα της Αλσατίας, και ο τερματισμός στο χωριό Molsheim, κοντά στο Dorlisheim. Η εκκίνηση δόθηκε στις 8πμ. Η ανατολή του ηλίου στο Στρασβούργο αυτή την εποχή είναι στις 5.30πμ τοπική ώρα. Πήγαμε με το αυτοκίνητο, με τη Μάρθα και τη Βάσω. Προηγήθηκε η πρώτη επαφή την προηγούμενη μέρα, όταν πήγαμε να πάρουμε τον αριθμό στο Molsheim και είδαμε και το CORA περνώντας με το αυτοκίνητο.
Να και οι δρομείς, άνθρωποι χαρούμενοι, χαμογελαστοί, πολύχρωμοι, με πρωτότυπες ιδέες στο ντύσιμο και στην εμφάνιση: ιππότες, καλόγριες, πάστορες, καίσαρες, χορεύτριες, ινδιάνοι, αστερίξ και οβελίξ, αρχαιοελληνικές εμφανίσεις και πρωτόγονοι. Ο καθένας είχε κάτι να προσθέσει στο ντύσιμο, ακόμα και να βάψει το πρόσωπο. Εγώ πέρα από την αμηχανία, προσπαθούσα να διασκεδάσω το δικό μου άγχος και τη νευρικότητα που με διακρίνει πριν από κάθε αγώνα. Και όπως λέει ο Gordon Pirie «Όποιος αθλητής λέει ότι δεν έχει φόβους, νευρικότητα ή άγχος πριν τους αγώνες του, ή είναι κακός αθλητής ή ψεύδεται» [από το www.onestepbeyond.gr]. Το βασικό είναι ότι δεν ξέρεις τι θα αντιμετωπίσεις σε έναν άγνωστο αγώνα και η περιέργεια και το άγχος ανεβαίνει στο ζενίθ.
Όλα ξεχάστηκαν με τις πρώτες εικόνες της σκιερής παραποτάμιας διαδρομής και του ποδηλατόδρομου, το ήσυχο μουρμουρητό του νερού, τα πλατάνια, τις ιτιές και τις τιλιές. Τα Αλσατικά χωριά μέσα στα λουλούδια, τα γεράνια, τις πετούνιες και τους πανσέδες, με τα χαρακτηριστικά παραδοσιακά αλσατικά σπίτια και τις γνωστές εκκλησίες. Οι εναλλαγές στο τερέν συχνές, που μπορώ να πω ότι αυτό με ξεκούραζε.
Οι πρώτες «γλυκές» ανηφόρες και η κόντρα του ήλιου ανέβασαν την αδρεναλίνη, τη ζέστη και τον ιδρώτα. Άρχισαν και τα πρώτα «καλημέρα» από τους συναθλητές, που έβλεπαν το “GRECE” στα γαλλικά στο T-shirt, αναγνωρίζοντας με ως έλληνα. Θα ήταν καμιά δεκαριά αυτοί που με χαιρέτησαν σε όλη τη διαδρομή. Ο Μιχάλης με σπαστά ελληνικά μου είπε ότι ο πατέρας του ήταν από την Αθήνα.
Τρέχοντας θαύμαζα, είναι αλήθεια, τις απέραντες εκτάσεις των αμπελιών από τα οποία παράγονται τα εξαιρετικά αλσατικά κρασιά. Όμορφες ατέλειωτες εικόνες με τις συνεχείς σειρές στις πλαγιές ανάμεσα στα χωριά, στα κανάλια και τα ποτάμια. Το 20ο χιλ το πέρασα με χρόνο 1.57’, λιγότερο από δύο ώρες, και μετά η απόδοση άρχισε να πέφτει. Γιατί άραγε;; να φταίγανε μόνο οι ανηφόρες;; Μετά το 30ο χιλ άρχισαν τα δύσκολα, όπως συνήθως.
Τελικά γίνεται κανόνας: μέχρι τα τριάντα χιλιόμετρα είμαι σίγουρος ότι μπορώ να τρέξω σε καλό χρόνο – για τα δικά μου δεδομένα πάντα – με 6’/km ή 10km/ώρα και μετά αρχίζουν τα δύσκολα. Νιώθω να μου τελειώνουν τα καύσιμα και με εκνευρίζουν τα πάντα. Τελικά επιστράτευσα όλη μου την εμπειρία, τις ψυχικές μου δυνάμεις και τις φωνές και κατάφερα να τερματίσω χαμένος στις γύρω εικόνες και στις σκέψεις μου, μετρώντας ασυναίσθητα τις αναπνοές, όπως κάνω πάντα.
Η ευχή και η προσδοκία του δρομέα είναι να έχει καλή υγεία: σωματική, ψυχική και πνευματική. Και αυτό είναι το τρέξιμο∙ είτε τρέχεις στις ανηφόρες της γειτονιάς, είτε είσαι ανάμεσα στους αμπελώνες της Αλσατίας, προσδοκάς περισσότερη διάθεση, περισσότερη αυτοπεποίθηση, καλύτερη υγεία, καλύτερη ζωή. Και όπως λέει ο Jeff Galloway:[«Το να τερματίσεις ένα Μαραθώνιο, σου αφήνει ένα συναίσθημα πρωταθλητή, αλλάζοντας θετικά τη ζωή σου». [από το www.onestepbeyond.gr]
Είναι τόσα πολλά που θα μπορούσε να αναφέρει κανείς σε ένα κείμενο για τον Μαραθώνιο στους Αμπελώνες της Αλσατίας «στους Δρόμους του Κρασιού». Η αλήθεια είναι ότι δεν χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια να επαναφέρω στη μνήμη μου λεπτομέρειες του αγώνα, γιατί το μυαλό «τρέχει» ακόμα εκεί. Όμως πρέπει να ξαναπάω, για να μπορέσω, με μεγαλύτερη άνεση, να τις αποτυπώσω καλύτερα και να γευτώ αυτή την εμπειρία. Γιατί την πρώτη φορά κυρίως όλα τα επισκιάζει το άγχος και η αβεβαιότητα…
Μετά τον Μαραθώνιο περπατήσαμε – για αποκατάσταση…- στο Avolsheim, δίπλα στο ποτάμι με τις χήνες και στο εντυπωσιακό παραποτάμιο πάρκο κάνοντας και πικνίκ. Το Avolsheim θεωρείται ο «παράδεισος» των χηνών.
