Ηράκλεια: Μία φωτογραφική περιήγηση στη «μικρή Πομπηία»

Λέξεις/Εικόνες: Γιώργος Μπουδαλής

Τριάντα λεπτά με το τρένο νότια της Νάπολης, στην ίδια γραμμή που σε πάει στην Πομπηία, βρίσκεται η αρχαία Ηράκλεια, το Herculaneum των Ρωμαίων, ή το σημερινό Ercolano που είχε τύχη ανάλογη της Πομπηίας, θάφτηκε κάτω από τόνους ηφαιστειακής τέφρας κατά την έκρηξη του Βεζούβιου τον Οκτώβριο του 79 μ.Χ.

Όταν έγινε η έκρηξη το Ercolaneum ήταν ένα αριστοκρατικό θέρετρο ακριβώς επάνω στην θάλασσα, μετά την έκρηξη θάφτηκε κάτω από περίπου 20 μέτρα τέφρας και βρέθηκε 500 μέτρα μακριά από την ακτή.

Σε αυτό βρέθηκαν οι πρώτες αρχαιότητες στις αρχές του 18ου αιώνα, αρκετά χρόνια πριν ανακαλυφθεί η Πομπηία, πυροδοτώντας το κίνημα του νεοκλασικισμού.

Σε αντίθεση με την Πομπηία μόνο ένα πολύ μικρό τμήμα του Ercolano έχει ανασκαφεί, το μεγαλύτερο μέρος του παραμένει είτε εντελώς αχαρτογράφητο, είτε ανασκαμμένο υπογείως όπως η περίφημη Βίλλα των Παπύρων, μια από τις εντυπωσιακότερες Ρωμαϊκές κατοικίες που έχουν βρεθεί και που πιθανώς να ανήκε στον πεθερό του Ιούλιου Καίσαρα.

Η βίλλα ανακαλύφθηκε κατά τύχη στα 1750 σκάβοντας τούνελ και παραμένει ακόμα κάτω από το έδαφος με χιλιάδες τετραγωνικά ακόμα μη ανασκαμμένα.

Τα απίστευτα σε ποσότητα και ποιότητα γλυπτά και έργα τέχνης που βρέθηκαν εκεί σήμερα εκτίθενται σε ειδική αίθουσα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης μαζί με αρκετά από τα εκπληκτικά μαρμαροθετημένα δάπεδά της, τα οποία αποκολλήθηκαν και μεταφέρθηκαν και για τα οποία πρέπει κανείς να φορέσει καλύμματα μια χρήσης για τα παπούτσια ώστε να περπατήσει πάνω τους καθώς περιηγείται στην συλλογή με την κεραμική του μουσείου. Η βίλλα ονομάστηκε έτσι από την ουσιαστικά μοναδική περίπτωση μια αρχαίας βιβλιοθήκης που ‘σώθηκε’ στο σύνολό της, έστω και απανθρακωμένη.

Η προσπάθεια να ξετυλιχτούν και να διαβαστούν οι απανθρακωμένοι παπύρινοι κύλινδροι της βιβλιοθήκης αυτής δεν έχει σταματήσει ουσιαστικά ποτέ από τότε που ανακαλύφθηκαν γύρω στα 1750 και αποτελεί από μόνη της μια συναρπαστική ιστορία φιλολογίας, τεχνολογίας και ακόρεστης περιέργειας. Τη βίλλα αυτή αντιγράφει η περίφημη βίλλα Getty στο Λος Άντζελες που σήμερα στεγάζει τις συλλογές αρχαίας τέχνης του μουσείου J. P. Getty.

Λόγω του τρόπου με τον οποίο η ηφαιστειακή τέφρα κάλυψε το Ercolano, σώθηκαν σε αυτό πολύ καλύτερα τα σπίτια και οι οικοσκευή τους και γεγονός ιδιαίτερα σπάνιο, ξύλινα αντικείμενα, έπιπλα, βάρκες, επενδύσεις τοίχων, δοκάρια και άλλα δομικά στοιχεία. Για τον ίδιο λόγο διατηρήθηκαν και οι σκελετοί αρκετών ανθρώπων που προσπάθησαν να διαφύγουν και βρέθηκαν στοιβαγμένοι σχεδόν στους υπόστεγους χώρους όπου φυλάσσονταν οι βάρκες μπροστά την θάλασσα. Αντίθετα στην Πομπηία σχεδόν οτιδήποτε οργανικό υλικό καταστράφηκε ολοκληρωτικά.

Σήμερα το Ercolano δέχεται περίπου 300 χιλιάδες επισκέπτες τον χρόνο σε αντίθεση με τα 3.5. εκατομμύρια επισκέπτες τον χρόνο που δέχεται η Πομπηία.

Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την αρτιότερη διατήρηση των κτισμάτων και την μικρότερη έκταση του επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου το καθιστούν πολύ ελκυστικό για τον επισκέπτη.

Η πόλη διατηρεί πολλά σπίτια σχεδόν ακέραια, έχει αρκετά Thermopolium, τα ταχυφαγεία της ρωμαϊκής αρχαιότητας και βέβαια βλέπεις και ένα εντυπωσιακό τμήμα της κεντρικής αρτηρίας της πόλης, του Decumanus Μaximus, του αντίστοιχου δηλαδή δρόμου που βρήκαμε κάτω από την σημερινή Εγνατία στο ύψος της Βενιζέλου και κάναμε κομματάκια αντί να τον διατηρήσουμε και να τον αναδείξουμε.

Πήγα σχετικά πρωί, γύρω στις 11, και ο κόσμος ήταν λίγος, η πρόσβαση εύκολη από τον σταθμό του τραίνου με τα πόδια, ο χώρος καθαρός. Μέσα στον αρχαιολογικό χώρο υπάρχει ένα εντυπωσιακά μικρό μουσείο αν αναλογιστεί κανείς τον όγκο και την σημασία των ευρημάτων.

Πολύ κοντά στο Ercolano είναι μια ακόμα εντυπωσιακή βίλλα, η γνωστή ως Βίλλα της Ποππέα, στην Αρχαία Oplontis, με ορισμένες από τις καλύτερες τοιχογραφίες που έχουν σωθεί.

Την βίλλα αυτή επισκέπτονται ακόμα λιγότεροι επισκέπτες απ’ ο,τι το Ercolano. Ενώ η Πομπηία μπορεί να σε εξουθενώσει με την έκτασή της το Ercolano και η βίλλα της Poppea είναι πολύ πιο δαιχειρίσιμες από τον επισκέπτη.

Μπορεί και πρέπει να κόψει κανείς εισιτήρια από πριν και για τον αρχαιολογικό χώρο αλλά για την μετακίνηση του γιατί στον σταθμό της Νάπολη όπως είναι αναμενόμενο υπάρχει μια λαοθάλασσα από τουρίστες που κατευθύνονται κυρίως προς την Πομπηία.

*Ο Γιώργος Μπουνταλής είναι συντηρητής έργων τέχνης