Κοζάνη Vol.1: Ανακαλύπτοντας την πόλη με την κρυμμένη μοναδικότητα

Παραφράζοντας την Αχμάτοβα, εκείνο που οι άνθρωποι άνοιξη ονομάζουν, εγώ το λέω Κοζάνη. Αυτή η παραλλαγμένη ποιητική ρήση τριγυρνά στο μυαλό μου, μία εβδομάδα μετά το ταξίδι που έκανα στην πόλη που απέχει μόλις μιάμιση ώρα από τη Θεσσαλονίκη και επιφυλάσσει στους επισκέπτες της εκπλήξεις που παίρνουν τις διαστάσεις απρόσμενων αποκαλυπτηρίων.

Κι αυτό, όχι επειδή άλλαξε κάτι δραματικά που να γίνεται άμεσα αντιληπτό σε μια πρώτη επιφανειακή ανάγνωση, αλλά κυρίως επειδή η Κοζάνη τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχει μια δυνατή δημοτική ομάδα στο τιμόνι της, η οποία κατευθύνει τη διαδρομή της σε δημιουργική και εναλλακτική κατεύθυνση.

Δεν είναι η πρώτη φορά που στρέφουμε την προσοχή μας στην ομάδα της Δημοτικής Κίνησης Κοζάνης – Τόπος για να ζεις. Βρεθήκαμε εκεί μήνες πριν, στο μέρος που μια γενναία παρέα σαραντάρηδων με επικεφαλής τον Δήμαρχο Κοζάνης, Λευτέρη Ιωαννίδη, κατάφερε να ανανεώσει δραστικά το κλίμα και την συνολική ατμόσφαιρα της πόλης που χαρακτηρίζεται από μια κρυμμένη μοναδικότητα, ορατή σε όσους έχουν ειλικρινώς την επιθυμία να την ανακαλύψουν και να τη βιώσουν από κοντά (διαβάστε σχετικά: Μια παρέα σαραντάρηδων αλλάζει την Κοζάνη).

Με το νέο κτίριο – στολίδι που στεγάζει πλέον την ιστορική Κοβεντάρειο Δημοτική Βιβλιοθήκη να έχει πρόσφατα εγκαινιαστεί (δείτε σχετικά: Το νέο στολίδι της Κοζάνης) και την καινούργια παράσταση του ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης «Romeo+Ιουλιέτα», σε σκηνοθεσία Λευτέρη Γιοβανίδη και σε συνέργεια με το Εθνικό Θέατρο της Κροατίας, να έχει κάνει πρεμιέρα μέσα στο Νοέμβριο, οι στάσεις μας στην Κοζάνη αυτή τη φορά βούτηξαν βαθιά μέσα στον πολιτισμό, στο κεφάλαιο που αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα της πόλης, σύμφωνα με τον Δήμαρχό της.

Το συνολικό αφιέρωμα, λοιπόν, στην Κοζάνη θα είναι τριπλό, προκειμένου να γίνει εκτενής αναφορά σε όλα τα τρέχοντα «θαύματα» της γειτονικής μας περιοχής. Στο παρόν πρώτο μέρος, ξετυλίγοντας το νήμα από τον Λευτέρη Ιωαννίδη, που ηγείται της προσπάθειας για εξωστρέφεια και ανανέωση από τη θέση του Δημάρχου, καταγράφουμε τον μίνι απολογισμό του μέσα από τις απαντήσεις που μας έδωσε, ενόψει του ερχομού της νέας χρονιάς αλλά και των αυτοδιοικητικών εκλογών τον προσεχή Μάιο, στις οποίες θα είναι εκ νέου υποψήφιος.

Οι μέχρι τώρα δυσκολίες και οι αντιστάσεις του κόσμου

«Γενικά, όλα είναι εύκολα και όλα είναι δύσκολα ταυτόχρονα. Είναι εύκολα όταν είσαι αποφασισμένος να κάνεις αυτό που έχεις στο μυαλό σου, γιατί αυτό σε ενδιαφέρει και αυτό θέλεις να κάνεις. Είναι κάτι που έχεις λύσει με τον εαυτό σου και προχωράς με τους συνεργάτες σου μαζί εφόσον υπάρχει η κοινή κατεύθυνση και στόχευση. Είναι δύσκολο γιατί ναι, σε πολλά πράγματα υπάρχουν αντιστάσεις και η μεγαλύτερη από αυτές είναι η αδυναμία των ανθρώπων να αλλάξουν. Δε γίνεται κακοπροαίρετα πάντα, δε γίνεται γιατί θίγονται συμφέροντα, είναι επειδή οι άνθρωποι, έχοντας μάθει πολλά χρόνια να δουλεύουν με έναν τρόπο, είναι δύσκολο να αποδεχτούν κάτι διαφορετικό. Εμείς έχουμε τολμήσει πολλά πράγματα αυτά τα χρόνια και η κοινωνία νομίζω ότι έχει ανταποκριθεί θετικά. Από απλά πράγματα. όπως είναι η εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου, οι απόψεις μας για διάφορα κρίσιμα ζητήματα π.χ. στο ενεργειακό, στο μακεδονικό που δεν ταυτιζόμαστε με την πλειοψηφούσα στάση. Παρ’ όλα αυτά νιώθουμε ότι ο κόσμος αποδέχεται ενίοτε αυτό που λες όταν έχει την αίσθηση ότι του λες την αλήθεια, ότι είσαι αυθεντικός. Αυτό κάνει τα πράγματα πιο εύκολα. Σαφώς όμως η καθημερινή διαδικασία να πετύχεις κάποια πράγματα χτίζεται αργά και με πολύ κόπο και θέλει δουλειά καθημερινή. Δεν πιστεύω στις ραγδαίες αλλαγές, αλλά στις διαδικασίες που γίνονται σταδιακά».

Η κατεύθυνση προς την οποία άλλαξε η Κοζάνη

«Δεν μπορώ να ισχυριστώ ότι έχουν αλλάξει πράγματα που έχουν εδραιωθεί μέσα σε δεκαετίες. Παρ’ όλα αυτά, νομίζω ότι έχει βελτιωθεί πάρα πολύ το κλίμα στο εσωτερικό κομμάτι του Δήμου, έχουν αναβαθμιστεί πάρα πολύ οι παρεχόμενες υπηρεσίες, έχει αποκτήσει ο Δήμος ως οντότητα καλύτερη έξωθεν μαρτυρία από ότι πριν, έχει κερδίσει ένα κομμάτι της αξιοπιστίας του σε σχέση με την αγορά και τους πολίτες. Έχουμε προσπαθήσει να δούμε ζητήματα καθημερινότητας, αλλού τα πήγαμε καλά, αλλού όχι τόσο. Κυρίως θέλαμε να εστιάσουμε στις μικρές τοπικές κοινότητες. Μπορεί συχνά να μιλάμε για τα μεγάλα και τα οραματικά, αλλά τους πολίτες ενδιαφέρει η καθημερινότητα, το πολύ απλό πράγμα που τους ταλαιπωρεί και στο μέτρο του εφικτού καταφέραμε πολύ να διορθώσουμε αυτή την εικόνα. Επίσης, επενδύσαμε πολύ στην εξωστρέφεια του Δήμου και σε σχέση πια με το 2014 βελτιώσαμε την εικόνα του, χωρίς να λέω ότι πριν ήταν κακή. Το κρίσιμο διακύβευμα είναι το στίγμα της Κοζάνης στον κόσμο. Όσο πιο ισχυρό γίνει, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες έχει αυτός ο τόπος να επιβιώσει και να βγει κερδισμένος. Επενδύσαμε στον πολιτισμό, το πιστεύαμε απόλυτα και κυρίως θέσαμε ζητήματα στον δημόσιο διάλογο που σε έναν βαθμό ήταν ταμπού, όπως είναι τα ενεργειακά, η άλλη οπτική γύρω από αυτά. Εγώ προέρχομαι από τον οικολογικό χώρο, πάντα είχαμε μια αιρετική άποψη γύρω από αυτό και νομίζω αρχίζει και γίνεται αποδεκτή από την ευρύτερη τοπική κοινωνία. Αυτό νομίζω είναι μια κατάκτηση δική μας».

Όσα δεν κατάφεραν να γίνουν

«Ίσως να είχαμε υπερεκτιμήσει τη δυνατότητα να συμβεί αυτό: δεν καταφέραμε τη συμμετοχή των πολιτών. Θα θέλαμε περισσότερη συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και στα ζητήματα της διαβούλευσης. Αυτό προϋποθέτει καλύτερη προσέγγιση από άποψη τεχνογνωσίας και πιο ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας. Κάναμε κάποια βήματα, και ηλεκτρονικά και μέσω συζητήσεων και συγκεντρώσεων, αλλά νομίζω ότι αν είμαστε ξανά εδώ την επόμενη θητεία, έχοντας εμείς και μεγαλύτερη εμπειρία, θα είναι από τα πράγματα που θέλουμε να κάνουμε».

Η υποδοχή προσφύγων στην Κοζάνη το 2016 και η κατάσταση σήμερα*

*Πριν από δύο χρόνια, το παράδειγμα της Κοζάνης έκανε τον γύρο των ΜΜΕ πανελλαδικά: μέσα σε λίγες ώρες η τοπική κοινωνία οργανώθηκε και υποδέχτηκε υποδειγματικά τρία λεωφορεία με πρόσφυγες από τη Συρία 

«Κάποιοι άνθρωποι από εκείνους έμειναν στην Κοζάνη για κάποιο διάστημα και απέκτησαν καλές σχέσεις με την τοπική κοινωνία. Οι περισσότεροι έχουν φύγει στην Ευρώπη πλέον, αλλά αν ήθελαν να μείνουν εδώ, είχε διαμορφωθεί μια τέτοια σχέση που φαντάζομαι ότι θα μπορούσε να συμβεί. Εκείνη την περίοδο, στα νησιά έρχονταν πολλοί άνθρωποι. Τον αριθμό των ανθρώπων που διαχειριστήκαμε σε τρεις μήνες, κάποιοι είχαν να τον υποδεχτούν σε μια μέρα. Πέρα από αυτό, το σημαντικό που έγινε στην Κοζάνη ήταν να δοθεί ένα μήνυμα για το πώς οι τοπικές κοινωνίες μπορούν να διαχειριστούν χωρίς φόβο και με αυτοπεποίθηση και με ανοιχτές αγκάλες το ζήτημα του προσφυγικού. Η Κοζάνη έδειξε πολύ φιλόξενη και ανταποκρίθηκε πολύ άμεσα. Σήμερα, έχουμε ένα κομμάτι προσφύγων στην Αιανή, 35 ασυνόδευτα παιδιά και εκεί, παρ’ όλα τα εύλογα προβλήματα, βρίσκονται τα πράγματα σε καλό σημείο».

Η μεταλιγνιτική εποχή: το μεγάλο στοίχημα

«Πρέπει να το δούμε από το όλον για να φτάσουμε στο ειδικότερο. Το όλον, λοιπόν, είναι ότι υπάρχει μια παγκόσμια συζήτηση γύρω από την κλιματική αλλαγή, η οποία γίνεται από το 1992. Από τότε άρχισαν να φαίνεται πως οι κοινωνίες που στηρίζονται πάρα πολύ στον λιγνίτη, τον άνθρακα και στα ορυκτά καύσιμα, θα έχουν μπροστά τους μια τεράστια πρόκληση. Και θα αρχίσει ο λιγνίτης, στον οποίο στηρίζεται πάρα πολύ η τοπική μας οικονομία και κοινωνία, να απαξιώνεται σταδιακά. Αυτό κάποιοι το είχαμε προβλέψει έγκαιρα, παρ’ όλα αυτά η εδραιωμένη πεποίθηση ήταν ότι θα πρέπει να στηρίξουμε τον λιγνίτη με πάθος και πάση θυσία. Αυτή τη στιγμή που οι εξελίξεις είναι καταιγιστικές σε παγκόσμιο επίπεδο και η κλιματική αλλαγή κάνει πιο άμεση την ανάγκη να ληφθούν μέτρα και η ΕΕ προσπαθεί να πρωτοστατήσει σε αυτό, αρχίζουμε και ζούμε σταδιακά μια περίοδο δραματικής μείωσης της λιγνιτικής δραστηριότητας. Αυτό έχει σαν συνέπεια ένα μεγάλο κομμάτι της παραγωγικής δομής του τόπου να καταρρέει και να αφήνει πίσω του πάρα πολύ σημαντικά κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά αποτυπώματα. Άρα ζούμε μια οικολογική κρίση, επειδή ακριβώς έχει τρεις διαστάσεις. Δεύτερον, είναι ιστορικής σημασίας η διαδικασία της μετάβασης, δεν είναι κάτι μικρό. Δεν είναι ένα έργο ή δύο έργα, είναι το πώς αλλάζει παραγωγικό μοντέλο μια ολόκληρη περιφέρεια. Τρίτον, αυτό δεν αφορά μόνο τη Δυτική Μακεδονία. Αφορά άλλες 41 περιφέρειες σε όλη την Ευρώπη και η ΕΕ έχει ξεκινήσει μια πρωτοβουλία για να τις στηρίξει. Και γίνεται παράλληλα μια συζήτηση για το πώς το επόμενο ΕΣΠΑ θα ενισχύσει ιδιαίτερα αυτές τις περιφέρειες. Η Δυτική Μακεδονία κατάφερε να γίνει περιφέρεια – πιλότος στην πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, να συμμετέχουμε ενεργά στη συζήτηση, και έχει ξεκινήσει ένας ανοιχτός δημόσιος διάλογος. Και το κρίσιμο κατά την άποψή μου είναι ότι καταφέραμε να φέρουμε στο τραπέζι του διαλόγου οικολόγους και εργαζόμενους, αυτό είναι μια τεράστια κατάκτηση. Για την επόμενη μέρα, λοιπόν, πρέπει να υπάρχουν παρεμβάσεις σε τρία επίπεδα: σε ευρωπαϊκό, σε εθνικό και σε τοπικό επίπεδο. Δεν μπορώ να σας πω ότι και στα τρία έχουν γίνει αυτά που πρέπει, υπολειπόμαστε κατά πολύ, αλλά τουλάχιστον έχει ξεκινήσει η κουβέντα. Απλά αυτό που επισημαίνω είναι ότι ο χρόνος τελειώνει επικίνδυνα και πρέπει οι πρωτοβουλίες να γίνουν πιο άμεσες και εμείς για αυτό δουλέψαμε τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Μιλάμε για μια αντικατάσταση στο τοπικό ΑΕΠ ενός μέρους του λιγνίτη από άλλες παραγωγικές δραστηριότητες: πρέπει να είναι η στήριξη στον πρωτογενή τομέα, η στήριξη της επιχειρηματικότητας – δεν μπορεί να υπάρξει αλλαγή χωρίς τη συμμετοχή ιδιωτικών επενδύσεων μαζί με τους κρατικούς πόρους -, η αξιοποίηση και επαναχρησιμοποίηση των εδαφών των ορυχείων – η ΔΕΗ έχει στην περιοχή πάνω από 160.000 στρέμματα – , η αξιοποίηση της βιομηχανικής κληρονομιάς – πρωτοβουλίες ώστε ενδεχομένως να μπει το αφήγημα γύρω από τα ορυχεία στη λίστα της UNESCO ως κομμάτια παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Δεν υπάρχει μια μαγική λύση, αλλά πολλές μικρές που θα λύσουν το πρόβλημα. Και υπάρχει ο κίνδυνος να βγει η χώρα από την κρίση αλλά η περιοχή μας όχι, διότι η δική μας περιφέρεια ήταν πρώτη στην ανεργία και πριν το 2010. Νομίζω αυτό θα είναι το διακύβευμα των επόμενων εκλογών».

Μπορεί ο Δήμος να συμβάλει στη μείωση της ανεργίας;

«Θα σας έλεγα ψέμματα αν εξήγγειλα ότι μπορούμε να μειώσουμε την ανεργία από το 30% στο 10%. Από την άλλη όμως, ο καθένας μας στον βαθμό που μπορεί πρέπει να αναλάβει τις ανάλογες πρωτοβουλίες, ενίοτε και έξω από τα όρια των στενών αρμοδιοτήτων του. Να σας φέρω ένα παράδειγμα: ξεκίνησε μια πρωτοβουλία πριν από δύο χρόνια να αξιοποιήσουμε το αεροδρόμιο της Κοζάνης, το οποίο έχει τη χαμηλότερη επιβατική κίνηση σε όλη την Ελλάδα. Με μαθηματική ακρίβεια θα απαξιωθεί, θα κλείσει. Ξεκινήσαμε λοιπόν για να το κάνουμε ένα αεροδρόμιο Γενικής Αεροπορίας, δηλαδή για άλλες χρήσεις: την εκπαίδευση πιλότων και μηχανικών, τον αεροπορικό τουρισμό και αυτή τη στιγμή έχει εγκατασταθεί στην περιοχή μας η Egnatia Aviation, μια εταιρεία από την Καβάλα που εκπαιδεύει πιλότους από όλο τον κόσμο. Αυτή τη στιγμή, 55 πιλότοι εκπαιδεύονται στην περιοχή από την Iraqi Airways και θα έρθουν τον επόμενο μήνα άλλοι 25. Αυτό είναι μια πρωτοβουλία του Δήμου Κοζάνης, που κατάφερε να κινητοποιήσει μια ιδιωτική επιχείρηση και να ανοίξει μια προοπτική αξιοποίησης δημόσιας υποδομής προς όφελος της τοπικής κοινωνίας. Επίσης, είναι σε εξέλιξη να λυθεί το πρόβλημα της βιομηχανικής περιοχής της Κοζάνης. Η πόλη είχε βιομηχανική περιοχή επί χρόνια ανενεργή, το προχωράμε να ξεκινήσει ώστε να μπορέσει να υπάρξει ένας οργανωμένος χώρος υποδοχής των επενδύσεων. Τρίτον, στηρίξαμε και θα στηρίζουμε τον πρωτογενή τομέα, είτε προωθώντας τα τοπικά μας προϊόντα – συμμετείχα σε ταξίδι στην Κίνα με τον συνεταιρισμό του Κρόκου για την προώθησή του – είτε κάνοντας μια σειρά αρδευτικών έργων ώστε να προωθήσουμε τη στροφή των ανθρώπων στον πρωτογενή τομέα. Ναι, δεν μπορούμε να λύσουμε το σύνθετο ζήτημα της ανεργίας, αλλά ο καθένας μέσα στα όρια των αρμοδιοτήτων του και λίγο έξω από αυτές, όχι έξω από το νόμο, μπορεί να αναλάβει πρωτοβουλίες για να βελτιώσει την κατάσταση».

Η Κοζάνη στον χάρτη του τουρισμού σήμερα

«Όχι, η Κοζάνη δεν αποτελεί σύγχρονο τουριστικό προορισμό. Μπορεί να αποτελέσει; Αυτό είναι το κρίσιμο ερώτημα, και σε ποιον βαθμό; Εμείς έχουμε αναλάβει πρωτοβουλίες να αναδείξουμε την Κοζάνη σαν μια πόλη που έχει στοιχεία ενδιαφέροντα. Επενδύουμε πάρα πολύ στον πολιτισμό. Θέλουμε να ενδυναμώσουμε το στίγμα της Κοζάνης ευρύτερα και ο πολιτισμός είναι για εμάς ένα ισχυρό εργαλείο, όπως η νέα Βιβλιοθήκη, όχι μόνο το κτίριο αλλά η δομή της και ό, τι αυτή μπορεί να προσφέρει συνολικά αλλά και η παραδοσιακή και η σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία των ανθρώπων της Κοζάνης. Νομίζω αυτό είναι το συγκριτικό μας πλεονέκτημα. Υπάρχουν γύρω από την Κοζάνη τουριστικά αξιοθέατα, το Μουσείο της Αιανής, η γειτνίαση με τη λίμνη Πολυφύτου, οι ορεινοί όγκοι αλλά και η ευρύτερη περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας που μπορεί ενιαία να αποτελέσει έναν τουριστικό προορισμό, στον οποίο σημαντικό κομμάτι θα είναι η Κοζάνη. Αυτό που ίσως μας λείπει είναι μια ολοκληρωμένη περιφερειακή στρατηγική, αλλά εμείς συμμετέχουμε σε εκθέσεις, έχει εκπονηθεί από την προηγούμενη δημοτική αρχή ένα στρατηγικό marketing και branding για την πόλη που προσπαθούμε να το υλοποιήσουμε και έχουμε επενδύσει και χρήματα, αλλά θέλει χρόνο».

Ο νέος δρόμος που ανοίγεται για την Κοζάνη

«Η Κοζάνη έχει το Πανεπιστήμιο και το ΤΕΙ και γίνεται μια συζήτηση για τη συγχώνευση των ιδρυμάτων. Χτίζεται μια νέα Πανεπιστημιούπολη αλλά παρ’ όλα αυτά υπάρχει μια αβεβαιότητα για το μέλλον της Τριτοβάθμιας στην περιφέρεια. Σε συνάρτηση με όσα είπαμε προηγουμένως, νομίζω ότι η ενίσχυση της Τριτοβάθμιας στην περιοχή και όχι μόνο με αριθμητικά δεδομένα αλλά με ποιοτικά χαρακτηριστικά αποτελεί κρίσιμο στοιχείο και θεωρώ ότι μπορεί να διαδραματίσει κυρίαρχο ρόλο στα ζητήματα της καινοτομίας, της τεχνολογίας και της έρευνας. Ένα σημείο αιχμής που θα μπορούσε να προωθηθεί στην περιοχή μέσα από αυτό είναι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας».

Κοζάνη, Τόπος για να Ζεις και στην κυριολεξία

«Η Κοζάνη είναι ένας τόπος που θέλω να ζω γιατί την αγαπάω, δεν το λέω επικοινωνιακά. Μπορεί να μην είναι ο απόλυτος τουριστικός προορισμός αλλά νομίζω ότι έχει αυτή την αίσθηση της οικειότητας. Έχει τους φιλόξενους ανθρώπους, θα βγεις να περπατήσεις και τους ξέρεις όλους. Είναι μια πόλη αγκαλιάζει το ξένο στοιχείο. Συνυπάρχουν πολλά διαφορετικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Υπάρχουν οι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, οι ντόπιοι, ο καθένας κουβαλά τον δικό του πολιτισμικό πλούτο και δημιουργείται ένα μοναδικό μωσαϊκό. Η Κοζάνη έχει μια κρυμμένη μοναδικότητα».

*Την επόμενη εβδομάδα, ακολουθεί το αναλυτικό αφιέρωμα στην Κοβεντάρειο Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης, στους θησαυρούς και το νέο της κτίριο