14 πλατείες της Θεσσαλονίκης που κουβαλάνε τη ζωή μας

Λέξεις: Στέλλα Παϊσανίδη

Ένα σωρό υπέροχα μαγαζιά έχει η Θεσσαλονίκη απ’ άκρη σε άκρη και για όλα τα γούστα. Όμως – και σε αυτό πιθανότατα θα συμφωνήσουν πολλοί – η ομορφιά τούτης της πόλης δεν κρύβεται σε κάποιο κατάστημα, με εξαίρετο design και άψογες παροχές, αλλά εκεί έξω, στις μικρές ή μεγάλες πλατειούλες.

Τις πλατείες που κέρδισαν χωρίς δυσκολία μια θέση στην καρδιά μας όταν βρεθήκαμε για ώρες με φίλους ή και μόνοι μας στο χώρο τους. Εκείνα τα μέρη όπου σκίσαμε τα πόδια μας μικροί παίζοντας, δώσαμε το πρώτο μας φιλί ή χαθήκαμε για ώρες στις σκέψεις μας. Σε αυτές τις πλατείες είναι αφιερωμένες τούτες οι λέξεις και καθότι το παρελθόν τους είναι μακρύ, ορισμένες ιστορικές πληροφορίες που παρατίθενται παρακάτω είναι φύσει απαραίτητες για την κατανόηση της «ταυτότητάς» τους.

Ας «δούμε» λοιπόν μερικές από αυτές:

Πλατεία Αριστοτέλους

Η κεντρική πλατεία της Θεσσαλονίκης μέχρι και σήμερα κερδίζει εύκολα μια θέση στις γραμμές και τις σελίδες κάθε ηλεκτρονικού ή έντυπου μέσου, βιβλίου ή εγκυκλοπαίδειας και πάει λέγοντας. Και όχι άδικα.

Από τις μεγαλύτερες και εντυπωσιακότερες στην Ελλάδα,  παρότι πολύβουη όλες τις ώρες της ημέρας αυτό το μέρος έχει κάτι το ξεχωριστό. Αποτελεί ένα από τα λίγα μέρη του σχεδίου της επιτροπής Εμπράρ που εφαρμόστηκε μετά την πυρκαγιά του 1917, αν και η διαμόρφωσή της ολοκληρώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960.

Όλη η μαγεία της έγκειται θα έλεγε κανείς στην εξαιρετική θέα στον Θερμαϊκό κόλπο και τον ορεινό όγκο του Ολύμπου αλλά και στην απίστευτη μνημειακή αρχιτεκτονική.

Οι προσόψεις των κτιρίων, με κιονοστοιχίες, καμάρες και στοές συνδυάζουν στοιχεία από τη βυζαντινή παράδοση της πόλης με ευρωπαϊκά μοτίβα του μεσοπολέμου. Την πλατεία οριοθετούν δύο “δίδυμα” κοίλα κτίρια: Στη δυτική όψη το ξενοδοχείο “Ηλέκτρα Παλλάς”, τέλη δεκαετίας 1960, που κτίστηκε από αρχιτέκτονες του ΕΟΤ και στην ανατολική πλευρά το “Ολύμπιον”, που ανεγέρθηκε σταδιακά έως τα τέλη της δεκαετίας του 1950, σε σχέδια του Ζ. Μοσέ, και αποτελεί έδρα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

Πλατεία Αγίας Σοφίας

Η περιοχή οικοδομήθηκε αρχές της δεκαετίας του 20, όπως και τα περισσότερα κτίρια της οδού Αγίας Σοφίας, σύμφωνα με το ίδιο σχέδιο Εμπράρ, μετά την Πυρκαγιά του 1917. Από τα στολίδια που την κάνουν ακόμα πιο «λαμπερή» το πανέμορφο “Κόκκινο σπίτι” (Μέγαρο Λόγγου, 1926) που διασώζεται ακόμα. Το εξίσου εντυπωσιακό γωνιακό -με την Αγίας Σοφίας- κτίριο των αδελφών Γόδη δυστυχώς δεν διασώζεται.

Σήμερα, η πλατεία και κυρίως οι αποφάσεις αρμοδίων γι’ αυτήν σε συνδυασμό με τους νέους που συχνάζουν τελευταία στους «κόλπους» της διχάζουν τους Θεσσαλονικείς και όχι μόνο. Αλήθεια με την πεζοδρόμηση τι γίνεται τελικά;

Πλατεία Ναυαρίνου

Παραδοσιακά χώρος συγκέντρωσης των φοιτητών, ήταν, είναι και θα είναι μία από τις εναλλακτικές περιοχές της πόλης. Στην πλατεία, που αναπτύσσεται γύρω από το ανάκτορο του Γαλερίου αλλά και στους γύρω δρόμους (πεζόδρομος Γούναρη, Γονατά, Βύρωνος, Ισαύρων, Ι. Μιχαήλ, Θεοχάρη) υπάρχουν καφέ, ατμοσφαιρικά μπαρ, ταβέρνες και ουζερί, κινηματογραφικές αίθουσες, αλλά και συναυλιακοί χώροι.

Παράλληλα, στην περιοχή θα βρεις βιβλιοπωλεία και αξιοπρόσεχτα μαγαζιά που πωλούν δίσκους, αντίκες ρούχα κ.α Στο κέντρο της υπάρχει ένα ιδιαίτερο συντριβανάκι με το γλυπτό “Το παιδί που σφυρίζει” και μικρή παιδική χαρά. Παρατήρησε την προοπτική από την οδό Γούναρη προς την Καμάρα και τη Ροτόντα αλλά και προς την θάλασσα και κάνε μια επίσκεψη προς τη γειτονική εκκλησία της Νέας ή Μεγάλης Παναγίας, στη συμβολή των οδών Γούναρη και Μητροπόλεως, του 1727.

Δείτε επίσης: Το Ναβαρίνο στο χτες και στο σήμερα

Πλατεία Συντριβανίου – Ιστορικό Κέντρο

Πήρε το όνομά της από το μαρμάρινο συντριβάνι με τον χαρακτηριστικό οβελίσκο, που βρίσκεται στο κέντρο αυτού του πολυσύχναστου συγκοινωνιακού κόμβου. Κατασκευάστηκε το 1866 από τον σουλτάνο Χαμίτ ως δώρο στην πόλη και τότε βρισκόταν έξω από τα ανατολικά τείχη (Κασσανδρεωτική Πύλη). Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, μεγάλο μέρος της αποξηλώθηκε για τη διαπλάτυνση της οδού Εγνατίας, για να αποκατασταθεί στην αρχική της μορφή το 1977. Την επόμενη φορά που θα την προσπεράσεις βιαστικά, στάσου και ρίξε μια πιο προσεκτική ματιά. Σίγουρα αξίζει περισσότερη προσοχή.

Πλατεία Άθωνος 

Είναι φοβερό πώς η πλατεία αυτή σου αποκαλύπτει χωρίς καμία προσπάθεια το παλιό και νέο πρόσωπο της πόλης. Όταν ονομάστηκε η οδός Καρόλου Ντηλ το 1920, ο ίδιος ο Κάρολος Ντηλ παρευρέθηκε. Τότε, μια νέα εποχή ξεκινούσε για την πλατεία. Από τα χρόνια εκείνα, τα μικρά κτίσματα επιβίωσαν, αναμορφώθηκαν και σκεπάστηκαν με ένα παράξενο σκέπαστρο που έδωσε στην πλατεία μια καινούρια, αλλιώτικη όψη. Η έξοδος στην Ερμού, την Εγνατία ή την Αγίας Σοφίας δίνει μια πιο μοντέρνα εκδοχή της Θεσσαλονίκης. Μια πλατεία μικρή με μεγάλο μέλλον και με πολλούς και διαφορετικούς ανθρώπους.

Πλατεία Ελευθερίας 

Το πάρκινγκ αποτελεί πια παρελθόν και οι πρώτες εργασίες ανάπλασης αυτού του ιστορικού σημείου της Θεσσαλονίκης ξεκίνησαν (Απρίλιος 2019). Ωστόσο, σε πρόσφατη δημοσίευσή του στο Facebook ο νέος δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Ζέρβας, ανέφερε ότι υπάρχουν σημαντικές καθυστερήσεις στο χρονοδιάγραμμα υλοποίησής τους.

Να θυμίσουμε ότι στον δημόσιο ανοιχτό ηλεκτρονικό διαγωνισμό που προκήρυξε το 2018 ο δήμος Θεσσαλονίκης για τη Βιοκλιματική Αναβάθμιση της Πλατείας, έργο προϋπολογισμού 5.075.000 ευρώ που χρηματοδοτείται μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, νικήτρια αναδείχθηκε η πρόταση των αρχιτεκτόνων Κωνσταντίνου Χαραλαμπίδη και Θέμη Χατζηγιαννόπουλου. Δείτε ΕΔΩ πώς θα μεταμορφωθεί η πλατεία.

Πλατεία Φαναριωτών 

Η αποδέσμευση της Πλατείας Φαναριωτών από επίσης ένα ενοχλητικό πάρκινγκ αποτελεί ένα μεγάλο όνειρο για τους Θεσσαλονικείς. Η μελέτη της Makridis Associates Architects επιχειρεί να υπογραμμίσει την ιστορικότητα του χώρου και παράλληλα να ενισχύσει τη βιώσιμη αστική κινητικότητα και να αυξήσει το πράσινο στον σημερινό γκρίζο καμβά της κεντρικής αυτής «πιάτσας». Συνολικά, το τμήμα που θα αναπλαστεί περιλαμβάνει την Πλατεία Φαναριωτών και εμείς αναμένουμε πώς και πώς το τελικό αποτέλεσμα. Οι εργασίες βρίσκονται σε εξέλιξη.

Πλατεία Κολόμβου 

Στη συμβολή με την οδό Αντιγονιδών, τα μάτια σου θα δουν ένα πολύβουο σταυροδρόμι. Η πλατεία πήρε το όνομά της από τον Ιταλό Τζ. Κολόμπο, ο οποίος στις αρχές του 20ου αιώνα άνοιξε στην περιοχή ξενοδοχείο. Εδώ βρίσκεται και η στοά Κολόμβου, που σήμερα έχει εξελιχθεί σε χώρο διασκέδασης, καθώς στο εσωτερικό της λειτουργούν καφέ-μπαρ και εστιατόρια. Ίσως όχι η ομορφότερη πλατεία που θα συναντήσεις μπροστά σου στην πόλη, όμως εμάς μας αρέσει.

Πλατεία Διοικητηρίου – Ιστορικό Κέντρο

Η διεπίπεδη και μαρμάρινη- κάποτε- αυτή Πλατεία αποτέλεσε, για δεκαετίες, το νεανικό και αθλητικό κέντρο μιας μεγάλης γειτονιάς, που ξεκινούσε από την Παπαρρηγοπούλου και τα Δυτικά Τείχη και έφτανε ως τη Ρωμαϊκή Αγορά, έχοντας νότια και βόρεια, άτυπα σύνορα, την Εγνατία και την Ολυμπιάδος.

Σε αυτό το μέρος έκαναν την καλύτερη προπόνηση ποδοσφαιριστές όπως: ο Γιάννης Γιακουμής, ο Διονύσης Ψωμιάδης, ο Κώστας Παπαϊωάννου, ο Χρήστος Εμβολιάδης, ο Γιώργος Λυσαρίδης, ο Κώστας Λεπτοκαρύδης και ο Παναγιώτης Μηλιωρίτσας.

Αυτή η πλατεία ήταν για περίπου μισόν αιώνα Πλατεία της Θεσσαλονίκης, μαζί με την Αριστοτέλους, και μια από τις πιο λειτουργικές της Ελλάδας.

Σήμερα δεν μπορούμε παρά να μιλάμε για μία ανοιχτή πληγή στο αστικό σώμα της πόλης, με τα αρχαία ευρήματα να χορταριάζουν, τους επισκέπτες της να κάνουν φτερά και τα μάρμαρα να περιμένουν μάταια σ’ ένα οικόπεδο στη Νέα Ελβετία να αναστηλωθούν.

Πλατεία Δημοκρατίας (Βαρδάρι)

Από τους αρχαίους χρόνους είναι η σημαντικότερη είσοδος της Θεσσαλονίκης. Σχετικά υποβαθμισμένη περιοχή, αποτελεί συγκοινωνιακό κόμβο που συνδέει τα δυτικά και βορειοδυτικά προάστια με το κέντρο της πόλης, ενώ εδώ υπάρχουν αρκετά ξενοδοχεία, μικρά καταστήματα, ταβέρνες και καφενεία. Στο κέντρο της Πλατείας βρίσκεται το άγαλμα του βασιλιά Κωνσταντίνου (1868- 1923), που ήταν ο αρχιστράτηγος του ελληνικού στρατού κατά την είσοδό του στην πόλη τον Οκτώβριο του 1912. Επίσης, από την πλατεία αυτή υπολογίζονται οι οδικές χιλιομετρικές αποστάσεις με αφετηρία τη Θεσσαλονίκη.

ΔΕΙΤΕ: Αποκαλύφθηκε το “σημείο μηδέν” της Θεσσαλονίκης

Πλατεία Τερψιθέας-  Άνω (Παλιά) Πόλη

Από την οδό Πηλέως, με τα χαρακτηριστικά διατηρητέα και νεότερα σπίτια, φτάνεις στην εν λόγω πλατεία. Διαθέτει εξαιρετικά κτίρια και θαυμάσια θέα στην πόλη και το θαλάσσιο μέτωπο, ενώ στο μέσον υπάρχει παιδική χαρά και μικρό υπαίθριο θέατρο. Εδώ βρίσκεται επίσης και ο Τουρμπές (Τάφος) Μουσά Μπαμπά (1543), από τα οψιμόμετρα οθωμανικά μνημεία της Θεσσαλονίκης. Έχει οκταγωνικό σχήμα, με διακοσμητικά οξύκορφα πλαίσια στα παράθυραα, ενώ παλιότερα ο τρούλος του ήταν μολυβδοσκέπαστος.

Πλατεία Ρομφέη – Άνω (Παλιά) Πόλη

Κεντρική πλατεία της Άνω Πόλης, στην οποία φτάνεις μέσω της ενδιαφέρουσας οδού Θεοφίλου με το νεοκλασικό κτίριο που θα σε αφήσει άφωνο. Εδώ βρίσκεται και το βυζαντινό λουτρό Κουλέ Καφέ, ονομασία με την οποία επίσης είναι γνωστή η περιοχή. Στη ΒΑ πλευρά της πλατείας, στην Κρίσπου 7, παρατήρησε προσεκτικά το περίτεχνο νεοκλασικό του 19ου αι. που στεγάζει τη δημοτική βιβλιοθήκη της Άνω Πόλης. Κοντά στην πλατεία, στην οδό Θεοτοκοπούλου, βρίσκεται επίσης η βυζαντινή εκκλησία των Ταξιαρχών (14ου αι.) που αποτελούσε καθολικό μονής και υπέστη μεταγενέστερες μετασκευές.

Πλατεία Τσιτσάνη – Άνω (Παλιά) Πόλη

Μικρή πλατεία με ωραία, περιποιημένα σπίτια, ανάμεσα στον Όσιο Δαυίδ, απ΄όπου μπορείτε να φτάσετε μέσω των οδών Τιμοθέου με την οθωμανική κρήνη και Δημητρίου Πολιορκητού και τη Μονή Βλατάδων. Στο κέντρο, έχει τοποθετηθεί προτομή του κορυφαίου Έλληνα λαϊκού συνθέτη και τραγουδιστή Βασίλη Τσιτσάνη (1915-1984), που έζησε και εργάστηκε στην πόλη κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.

Πλατεία Καλλιθέας – Άνω (Παλιά) Πόλη

Από τις οδούς Ολυμπιάδος και Απ. Παύλου φτάνεις στη γραφική πλατεία Καλλιθέας της Άνω Πόλης, με μια μικρή παιδική χαρά) απ’ όπου ξεκινούν χαρακτηριστικοί δρόμοι της περιοχής, όπως οι Ηροδότου, Ανδοκίδου, και Γοργούς. Από την τελευταία μπορείς να βγεις ξανά έξω από τα τείχη, ενώ σε παραδοσιακό κτίριό της βρισκόταν ως το 2009 το ενδιαφέρον Παιδικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.

Πλατεία Παραμάνα – Θέρμη

Είναι η βραβευμένη το 2009 σε αρχιτεκτονικό σχεδιασμό κεντρική πλατεία της περιοχής, με εντυπωσιακή φουτουριστική διαμόρφωση. Εδώ βρίσκονται το κτίριο του Δημαρχείου της περιοχής, οι εκκλησίες του Αγίου Νικολάου (παλιότερη και νεότερη) και ξεκινά η βασική εμπορική οδός Καραολή- Δημητρίου, όπου λειτουργούν επίσης καφέ-μπαρ και εστιατόρια.

Κάπου εδώ- προς λύπη- διαπιστώνω πως οι υπέροχες πλατείες αυτής της πόλης είναι αναρίθμητες και πως οι γραμμές που χρειάζονται για να απαριθμηθούν όλες είναι μάλλον άπειρες.

Αλήθεια εσύ ποια πλατεία έχεις μέσα στην καρδιά σου; Εάν βρίσκεσαι στο ίδιο δίλημμα, άκου το σχετικό άσμα του αξέχαστου Κώστα Χατζή και τότε η απάντηση θα (σου) βγει αβίαστα…

*Με πληροφορίες από το βιβλίο Greece All Time Classic σε έκδοση από τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού