Αυξάνονται οι άστεγοι στη Θεσσαλονίκη; – Οδοιπορικό στις γειτονιές όπου συναντιούνται οι «αόρατοι» άνθρωποι

Το φως που πέφτει στο πάρκο της οδού Μελενίκου, λευκό αλλά αχνό. Ίσα – ίσα που φέγγει, μα πρόσωπα δεν μπορείς να αναγνωρίσεις.

Από τις 19.30 κι έπειτα διάφορες φιγούρες αρχίζουν να ξεπηδούν από το μισοσκόταδο. Γυρτές από την κούραση. Οι μισοί κρατούν χάρτινες σακούλες, άλλοι σέρνουν μαζί τους ξεχαρβαλωμένα καρότσια λαϊκής για να μπορέσουν να στριμώξουν τα λίγα αλλά πολύ σημαντικά τρόφιμα που θα παραλάβουν. Τρόφιμα που θα τους βοηθήσουν να παλέψουν τη μέρα.

Συγκεντρώνονται στα παγκάκια του πάρκου. Γνωρίζονται. Πιάνουν κουβέντα, δημιουργούν πηγαδάκια με πολλά και διαφορετικά θέματα. Η καθημερινότητα, πως τα καταφέρνουν να τα βγάλουν πέρα, άλλοι με την πενιχρή σύνταξη, άλλοι με όσα καταφέρνουν να συγκεντρώσουν από τα συσσίτια της Εθελοντικής Διακονίας Αστέγων (ΕΔΑ) που δέκα χρόνια τώρα κάθε Τρίτη, Πέμπτη και Κυριακή περίπου στις 20.00 ξεκινά από την Άνω Πόλη και μοιράζει τρόφιμα σε άστεγους σε πέντε κεντρικά σημεία της πόλης.

«Σαφέστατα υπάρχει αύξηση των αστέγων, όχι μόνο φέτος αλλά τα τελευταία … πολλά χρόνια» λέει στην parallaxi η πρόεδρος της ΕΔΑ, Κυριακή Φράγκου, η οποία μαζί με τους εθελοντές της, μαγειρεύει τα γεύματα κι στη συνέχεια με ένα βανάκι που κατάφερε να εξασφαλίσει πρόσφατα από δωρεά να τα διανέμει σε πάνω από 70 ανθρώπους που την περιμένουν πιστά σε κάθε ένα από τα πέντε σημεία (Άνω Πόλη, Μελενίκου, Λευκός Πύργος, Άγαλμα Μεγάλου Αλεξάνδρου, Μοναστηρίου). Την ακολουθήσαμε σε δύο από αυτά και καταγράψαμε τις μαρτυρίες, που δέχθηκαν με χαρά να μας μιλήσουν.

«Εδώ και χρόνια η χώρα μαστίζεται από κρίσεις. Πρώτα η οικονομική, μετά η πανδημία, τώρα η ακρίβεια, η ανεργία. Και δεν είναι μόνο οι άστεγοι που αυξάνονται, μα και οι άποροι. Άστεγος δεν είναι μόνος αυτός που δεν έχει ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι του. Είναι και αυτός που δεν έχει τίποτα. Δεν έχει ρεύμα, δεν έχει νερό, δεν έχει τα βασικά. Δίνουμε τρόφιμα και σε οικογένειες που βιοπορίζονται πολύ δύσκολα. Και αυτές έχουν πολλαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια. Προσπαθούμε όσο μπορούμε να τους ανακουφίσουμε δίνοντας ένα πλήρες γεύμα ζεστό, σαλάτα, σάντουιτς, φρούτα, γαλακτοκομικά, με οτιδήποτε μπορούμε να εξασφαλίσουμε είτε από δωρεές, είτε από ανθρώπους που θέλουν να προσφέρουν ένα γεύμα προς ανάπαυση ψυχών και περί υγείας που στοιχίζει περίπου 2 ευρώ το άτομο», αναφέρει χαρακτηριστικά η κα. Φράγκου.

«Το πιο φρόνιμο θα ήταν να γίνει μια καταγραφή όλων σε κάθε δήμο της πόλης. Διότι η αστεγία δεν είναι μόνο στο κέντρο της πόλης. Δεν έχει να κάνει μόνο με το υπνωτήριο του δήμου. Άστεγοι υπάρχουν σε όλοι την πόλη και κάποιοι για τους φορείς είναι “αόρατοι”. Και επειδή θέλω να προλάβω και την ερώτηση σας, σχετικά με το αν οι άστεγοι θέλουν να πάνε στο υπνωτήριο ή όχι. Θα σας πω το εξής: Οι περισσότεροι θέλουν. Όμως δεν είναι όλοι οι άστεγοι στο κέντρο και εδώ δυστυχώς θα πρέπει να πούμε ότι το υπνωτήριο δεν χωράει περισσότερους από 65. Και αυτό σημαίνει ότι κάποιοι θέλουν, αλλά δεν μπορούν να πάνε, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και κάποιοι άλλοι που για δικούς τους λόγους δεν θέλουν. Όμως αυτοί αποτελούν περίπου το 2%».

Σύμμαχοι οι εθελοντές

Στο πλάι της Αγγελικής Φράγκου, πιστοί της σύμμαχοι εδώ και πολλά χρόνια οι εθελοντές της. Όπως ο Γιάννης που είναι από τους ανθρώπους που ετοιμάζουν τα γεύματα, όντας μάγειρας. «Ξεκίνησα πριν από 9 περίπου χρόνια στο Δημοτικό Βρεφοκομίο Άγιος Στυλιανός όπου και εργάζομαι μέχρι σημερα. Εκείνη την περίοδο στο ίδρυμα αντιμετωπίζαμε πολλά προβλήματα με τα τρόφιμα. Είδα το έργο της και ενθουσιάστηκα με αυτή την προσφορά και θέλησα κι εγώ να συνεισφέρω να βοηθήσω τους συνανθρώπους μου. Και με τα χρόνια νιώθω πια ότι μαγειρεύω για την “οικογένειά μου” αναφέρει χαρακτηριστικά.

«Είναι πια ένα κομμάτι από τον ίδιο μας τον εαυτό. Χαιρόμαστε κάθε φορά που τους βλέπουμε και τους αισθανόμαστε δικούς μας ανθρώπους. Όταν κάποιος λείπει τον αναζητούμε, όταν διαπιστώνουμε ότι επέστρεψε χαιρόμαστε που είναι καλά και τον ξαναβλέπουμε», συμπληρώνει η Αγγελική, «δυστυχώς οι συνθήκες δυσκολεύουν ολοένα και περισσότερο όσο περνούν τα χρόνια και αυτό φέρνει κοντά στη δράση μας ολοένα και περισσότερους ανθρώπους» προσθέτει ο Χαράλαμπος την ώρα που το βανάκι μας μεταφέρει στο δεύτερο σημείο προκειμένου να συλλέξουμε τις μαρτυρίες των ίδιων των ανθρώπων που έρχονται αντιμέτωποι με το πρόβλημα της αστεγίας.

«Δεν μπορώ να πάω σπίτι, φοβάμαι μην κάνω κακό στη μητέρα μου»

Η πρώτη κουβέντα που κάναμε σε αυτό το μίνι οδοιπορικό ήταν με τον κ. Χρήστο όπως ο ίδιος μας συστήθηκε. Ο τελευταίος έχει καταλύσει στο δημαρχείο Θεσσαλονίκης και προσπαθεί με δυσκολία να τα φέρει βόλτα. «Δεν έχω κανέναν σε αυτή τη ζωή. Δεν μου έμεινε κανένας. Εδώ και χρόνια προσπαθούσα να βρω την πραγματική μου μητέρα, την οποία και αναζήτησα παντού, χωρίς όμως να τα καταφέρω. Στη συνέχεια είχα κι ένα εργατικό ατύχημα, δεν μπόρεσα να εργαστώ. Παίρνω μόνο ένα μικρό επίδομα, το οποίο για να το εξασφαλίσω περνάω κάθε δύο χρόνια από μια επιτροπή. Με βοήθησε πολύ και ο Γιάννης ο Μπουτάρης. Αλλά κατέληξα να μείνω μόνος. Ζω από μικρή ηλικία στους δρόμους και προσπαθώ πάντα να τα καταφέρω. Ευτυχώς έχουμε και την κ. Αγγελική (σ.σ. Φράγκου) εδώ που μας προσφέρει ένα πιάτο φαγητό. Χωρίς αυτό δεν ξέρω πώς θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε. Η ζωή είναι πολύ δύσκολη, δουλειές δεν υπάρχουν, ο κόσμος βογγάει από τα προβλήματα, δυσκολεύεται ακόμη και με τη θέρμανση» υπογραμμίζει.

Ο κ. Δημήτρης είναι πρώην αστυνομικός. Παίρνει σύνταξη μόλις 662 ευρώ όμως το πρόβλημα σχιζοφρένειας και διπολικής διαταραχής που αντιμετωπίζει δεν του επιτρέπει να πηγαίνει στο σπίτι του. Αναγκάζεται κάθε μέρα να κοιμάται εκτός. «Νοσηλεύομαι σε διάφορα ψυχιατρικά ιδρύματα, όπως αυτό της Σταυρούπολης, αλλά και το νοσοκομείο Παπανικολάου. Άλλες φορές κοιμάμαι εκεί, άλλες φορές έξω στον δρόμο. Δεν μπορώ να πάω στο σπίτι μου, εξαιτίας του προβλήματος που αντιμετωπίζω. Φοβάμαι μην κάνω κακό στη μητέρα μου, αναγκάζομαι να μένω έξω από το σπίτι. Να είναι καλά η κα. Αγγελική που όποτε μπορεί μου δίνει και δύο σακούλες. Εγώ πάντοτε την ευγνωμονούσα και θα συνεχίσω να την ευγνωμονώ γι’ αυτό που κάνει» τονίζει χαρακτηριστικά.

Λευκός Πύργος: Άστεγοι θύματα κλοπών από συμμορίες ανηλίκων

Αφήνουμε το πάρκο της Μελενίκου και με το βανάκι της ΕΔΑ και φτάνουμε στο δεύτερο σημείο συνάντησης,  στην Πλατεία Τσιρογιάννη. Εδώ το φως είναι πιο έντονο και το μέρος σαφώς πιο πολύβουο, καθώς απέναντι στο θέατρο Αριστοτέλειον, ο κόσμος περιμένει στην ουρά για να μπει στη θεατρική παράσταση. Εκεί συναντάμε περίπου άλλα δέκα άτομα. Ένας από αυτούς διαμαρτύρεται για τις καθημερινές κλοπές που αντιμετωπίζουν οι άστεγοι της περιοχής, από συμμορίες ανηλίκων.

«Έχουν γίνει καταγγελίες στην αστυνομία, αλλά δυστυχώς δεν υπάρχει καμιά κινητοποίηση. Σχεδόν καθημερινά πέφτουμε θύματα κλοπών από παιδιά που έρχονται και ψάχνουν χρήματα στις τσέπες μας. Αν αντισταθείς σε χτυπούν» αναφέρει ο κ. Χρήστος, ο οποίος έχει για μοναδική συντροφιά το μπουζούκι του. «Κι αυτό μη νομίζεις πήγαν να μου το κλέψουν τις προάλλες. Τους πρόλαβα, τους έπιασα στο φιλότιμο και μου το άφησαν. Μου πήραν μόνο ένα ψευτοκινητό που είχα. Δυστυχώς είναι καθημερινό φαινόμενο και δυστυχώς κανείς δεν κάνει τίποτα» συμπληρώνει.

Στην ίδια συζήτηση μετέχει και ο Ρίτσαρντ. Θύμα επίσης της ίδιας συμμορίας. Σχετικά νέος σε ηλικία βρέθηκε εντελώς τυχαία στην Ελλάδα. Γεννημένος στη Γερμανία από Βρετανό πατέρα και μητέρα από τη Βασκονία της Ισπανίας, ο Ρίτσαρντ εξιστορεί στην parallaxi το πώς βρέθηκε στην Ελλάδα με δύο βαλίτσες τις οποίες δένει καθημερινά με αλυσίδα για να μην του τις κλέψουν κι αυτές.

«Είμαι της άποψης ότι δεν χρειάζονται πολλά για να ζήσεις. Βρέθηκα στην Ελλάδα με ένα αεροπλάνο και δεν θέλω να φύγω.Έξασφαλίζω λίγο φαγητό, έχω και λίγα χρήματα. Δεν χρειάζονται πολλά για να τα καταφέρεις. Ευτυχώς όπως διαπιστώνετε κι εσείς δεν χρειάζεται να πληρώνω ρεύμα» αναφέρει με νόημα.

Χατζηθεόκλητος: Η πλειοψηφία είναι επαγγελματίες επαίτες

Ανάλογο ερώτημα σχετικά με την αύξηση ή όχι των αστέγων, απευθύναμε και στον αντιδήμαρχο Κοινωνικής Πολιτικής, Αλληλεγγύης και Πρόνοιας, Ευθύμιο Χατζηθεόκλητο ο οποίος διέψευσε τις πληροφορίες.

«Επισήμως ούτε η κοινωνική υπηρεσία, ούτε η προϊσταμένη του γραφείου ισότητας των δύο φύλων, ούτε ο διευθυντής με έχουν ενημερώσει για αυξημένους αριθμούς αστέγων, ειδικότερα το τελευταίο διάστημα. Έχει σίγουρα στο κέντρο της πόλης, για παράδειγμα Αριστοτέλους με Τσιμισκή γωνία όμως εκεί δεν μιλάμε για άστεγους, αλλά για επαγγελματίες επαίτες. Εκεί κάθεται συνήθως μια ηλικιωμένη που δεν έχει τίποτα αλλά παριστάνει ότι έχει, καθώς μεταβαίνει στον χώρο κάθε μέρα με ταξί δίνοντας 40 ευρώ. Την έχουμε απομακρύνει πολλές φορές από το συγκεκριμένο σημείο γιατί σίγουρα δεν είναι άστεγη, ενώ ο καθετήρας που χρησιμοποιεί είναι ψεύτικος, όπως και τα φάρμακα. Δυστυχώς δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα που θα οδηγούσε ενδεχομένως στη σύλληψή της, παρά τις συνεχείς οχλήσεις που γίνονται από την Δημοτική Αστυνομία.

Επίσης, υπάρχουν και εισαγώμενοι από τους Βόρειους γειτονές μας, οι οποίοι συγκεντρώνονται κατά κύριο λόγο στην πλατεία Αριστοτέλους σε στοές εκεί όπου παλιά βρισκόταν η Αστυνομία. Συνέχεια κάνουμε παρεμβάσεις, αλλά επί της ουσίας δεν μπορούμε να αλλάξουμε και πολλά πράγματα. Ξέρετε στις γειτονικές χώρες δεν είναι εύκολη η επαιτεία, οι νόμοι και η συμπεριφορά του κράτους πιθανόν να είναι πιο αύστηρή από τη δική μας. Και δυστυχώς η πλειοψηφία των αστέγων αυτή τη στιγμή στην πόλη είναι τέτοιοι άνθρωποι» .

Συνεργασία Δήμου με τον ΕΟΠΑΕ για την αντιμετώπιση του προβλήματος

Σε ερώτηση για αν πράγματι η πλειοψηφία των αστέγων στην πόλη είναι ταυτόχρονα και επαίτες, ο κ. Χατζηθεόκλητος συμπληρώνει: «Κάποιοι δεν επαιτούν, αλλά οι περισσότεροι το κάνουν. Μάλλον αποτελεί μια επιλογή. Είναι γνωστοί, ένας – ένας με το όνομα, αλλά δεν είναι μόνο ο Δήμος που έχει τις δικές του δομές. Μας βοηθάει πάρα πολύ η κοινωνία των πολιτών, ο Ερυθρός Σταυρός, οι Γιατροί του Κόσμου, ο ΕΟΠΑΕ.

Χθες για παράδειγμα ήμουν με τον πρόεδρο του Εθνικού Οργανισμού Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων (ΕΟΠΑΕ), διότι έχουν και αυτοί ένα υπνωτήριο με 35 κρεβάτια, καθώς επίσης και δύο εξαιρετική Κέντρα Ημέρας. Όπως αποφασίσαμε θα βρεθούμε ξανά την ερχόμενη Τετάρτη ώστε να μπορέσουμε να συντονίσουμε τις προσπάθειες, να γίνει μια πλήρης καταγραφή με μικτά συνεργεία και μετά να δούμε πως θα συνδυάσουμε τις δράσεις μας και πώς θα συγχρονίσουμε τις δομές μας. Νομίζω ότι αυτή θα είναι μια πολύ καλή ενέργεια.

Κάτι ανάλογο υπάρχει και στην Αθήνα και θα κάνουμε μια ανάλογη δράση σε συνεργασία με το υπουργείο Υγείας, ώστε να υπάρχουν κρεβάτια σε δημόσια νοσοκομεία προκειμένου να φιλοξενούμε περισσότερους άστεγους, καθώς η είσοδος σε ένα υπνωτήριο, θέλει μια διαδικασία τουλάχιστον μιας ή δύο ημερών, εξετάσεις από γιατρούς δηλαδή που είναι υποχρεωτικές από το νόμο.

Τέλος, αναφορικά με τη συγκέντρωση αστέγων σε κεντρικά σημεία της πόλης, καθώς επίσης κι έξω από θέατρα και κινηματογράφους της πόλης, ο κ. Χατζηθεόκλητος σημείωσε πως «Προσπαθούμε συνεχώς και αδιαλείπτως να τους πείσουμε να χρησιμοποιήσουν το υπνωτήριο που έχει δύο – τρία κρεβάτια ελεύθερα, αλλά δεν θέλουν με τίποτα να πάνε εκεί. Αυτή τη στιγμή το υπνωτήριο φιλοξενεί 67 άτομα τα οποία μπορούν να μείνουν για ένα διάστημα έξι μηνών, αλλά ποτέ δεν πετάμε ανθρώπους στον δρόμο.

Αυτή η δομή εργάζεται με έντονους ρυθμούς καθημερινά. Όλοι οι ωφελούμενοι, φεύγουν 9 το πρωί, πηγαίνουν στο Κέντρο Ημέρας που βρίσκεται στη Μοναστηρίου 62 και παραμένουν εκεί μέχρι τις 5 το απόγευμα. Στο διάστημα αυτό μπορούν να προμηθευτούν ένα σνακ ή να γευματίσουν από τα συσσίτια που μοιράζουμε, να πιούν έναν καφέ, ένα τσάι, να πλυθούν, να χρησιμοποιήσουν το πλυντήριο αν θέλουν, να περάσουν την ημέρα τους με τηλεόραση ή οτιδήποτε άλλο και στη συνέχεια ξαναγυρνούν στο υπνωτήριο. Από το Κέντρο Ημέρας συνήθως περνούν τουλάχιστον 100 με 150 άτομα σε καθημερινή βάση».

Άρσις: 75 νοικοκυριά έχουν εξυπηρετηθεί από προγραμματα

Σε μια προσπάθεια να καταγράψουμε έστω και κατά προσέγγιση τον πραγματικό αριθμό των αστέγων που βρίσκουν καταφύγιο στους δρόμους της Θεσσαλονίκης, επικοινωνήσαμε και με την Κλειώ Σαββάκη, συντονίστρια Κοινωνικής Υπηρεσίας της Άρσις.

Αφού μας εξήγησε με ευγενικό τρόπο ότι οποιαδήποτε προσέγγιση καταγραφής αριθμού αστέγων θα ήταν το λιγότερο παρακινδυνευμένη αν όχι ανακριβής, καθώς δεν υπάρχει και αρμόδια υπηρεσία που καταγράφει αυτούς τους ανθρώπους, μας μίλησε για τον τρίτο κύκλο του προγράμματος “Στέγαση και Εργασία για τους αστέγους” ο οποίος υλοποιείται αυτή τη στιγμή.

«Το πρόγραμμα επιδοτεί τους ωφελούμενους από το ενοίκιο για διάστημα δύο ετών, καθώς επίσης και τους λογαριασμούς κοινής ωφέλειας, κάποια ποσά για την αγορά της οικοσυσκευής. Το πιο σημαντικό όμως από όλα είναι η παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης που λαμβάνουν οι άνθρωποι προκειμένου να διαχειριστούν όλα τα θέματα που αντιμετωπίζουν, προσωπικά ή επαγγελματικά» λέει χαρακτηριστικά.

Πόσες οικογένειες έχουν ωφεληθεί μέχρι τώρα τόσο από τον κύκλο που διανύουμε αυτή τη στιγμή, όσο και από τους δύο προηγούμενους; «Στον προηγούμενο κύκλο στο σχέδιο που υλοποιούμε με τον Δήμο Θεσσαλονίκης εξυπηρετήθηκαν περίπου 20 νοικοκυριά, ενώ άλλα 25 εξυπηρετήθηκαν σε συνεργασία με το διαδημοτικό δυτικό σχήμα. Στον τρίτο κύκλο έχουμε τρία σχέδια. Συνεχίζουμε τη συνεργασία με τον Δήμο Θεσσαλονίκης και την Πράξις που είναι ο δεύτερος φορέας διαχείρισης του συγκεκριμένου σχεδίου. Οπότε η Άρσις μέχρι στιγμής έχει εξυπηρετήσει 22 νοικοκυριά και ισάριθμα οι Πράξις, ήτοι 44 νοικοικυριά στον Δήμο Θεσσαλονίκης και άλλα 33 στο δυτικό σχήμα. Σε αυτόν τον κύκλο του προγράμματος δημιουργήσαμε κι ένα τρίτο σχήμα διαδημοτικό σχήμα στο οποίο περιλαμβάνονται ο δήμος Λαγκαδά, Θερμαϊκού, Καλαμαριάς, Παιονίας όπου έχουμε εξυπηρετήσει σχεδόν άλλα 20 νοικοκυριά. Σαν Άρσις δηλαδή μέχρι που αυτόν τον κύκλο που διανύουμε διαχειριζόμαστε περίπου 75 νοικοκυριά. Όπου νοικοκυριά αναφερόμαστε είτε σε κάποιες λίγες οικογένειες, είτε σε μεμονωμένα άτομα που ήταν άστεγοι και πλέον έχουν βρει στέγη και σε πολλές περιπτώσεις και εργασία».

Οι άνθρωποι που χάνονται στις σκιές

Η διανομή τροφίμων με το βανάκι της Εθελοντικής Διακονίκας Αστέγων έχει πια ολοκληρωθεί στον τελευταίο σταθμό, στην οδό Μοναστηρίου, εκεί όπου ένας εκ των “αόρατων” ανθρώπων, με καταγωγή από τον Καναδά και επαγγελματική προϋπηρεσία ως καθηγητής Πανεπιστημίου στη χώρα του, θα κουρευτεί από τα χέρια της Αγγελικής Φράγκου.

Όπως σε κάθε σημείο, έτσι κι εκεί οι άνθρωποι θα βγουν από τη μοναξιά, θα ξαναβρεθούν για λίγο όλοι μαζί, θα τα πουν όπως – όπως στα όρθια μέχρι να παραλάβουν την πολυπόθητη σακούλα με τα απολύτως απαραίτητα για να επιβιώσουν κι έπειτα θα χαθούν στις σκιές για να εμφανιστούν ξανά την ερχόμενη Κυριακή. Περίπου στις 20.00 το βράδυ.