Ένα βραβείο που μας κάνει περήφανους

Η Θεσσαλονίκη μπορεί να διαθέτει πληθώρα μνημείων και αρχαιολογικών χώρων έτοιμων να ικανοποιήσουν τα αυξανόμενα κύματα τουριστών που κατακλύζουν ειδικά τον τελευταίο καιρό την πόλη, όμως δυστυχώς λίγοι από αυτούς έχουν προνοήσει για την προσβασιμότητα μιας σημαντικής ομάδας επισκεπτών, των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Το κενό αυτό ήρθε να καλύψει η Ερευνητική Ομάδα Συστημάτων Μεταφοράς του Α.Π.Θ., που στα πλαίσια του ερευνητικού έργου του Α.Π.Θ. «PROSPELASIS» πραγματοποίησε παρεμβάσεις βελτίωσης της φυσικής και αντιληπτικής προσβασιμότητας από Άτομα με Αναπηρίες σε κάποια από τα κύρια μνημεία της πόλης, αποσπώντας διεθνή διάκριση στο Διαγωνισμό της Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) «Friendly Spaces».

Η τιμητική διάκριση δόθηκε στον Επικεφαλής της Ομάδας, Καθηγητή του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ., Αριστοτέλη Νανιόπουλο και στα μέλη της Ομάδας, Αρχιτεκτόνισσες Σάντρα Καλλιάγρα και Ελένη Παπανικολάου και αφορούσε τις σημαντικές παρεμβάσεις που υλοποιήθηκαν από την Ερευνητική Ομάδα Συστημάτων Μεταφοράς του Α.Π.Θ. στο μνημείο της Ροτόντας. Καθώς το μνημείο παρουσίαζε αρκετές δυσκολίες προσβασιμότητας για άτομα με αναπηρίες, στα πλαίσια του προγράμματος σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε μια πεζογέφυρα, μήκους περίπου 15,5μ., σύνδεσης του πεζοδρομίου με τη λεγόμενη «Αυτοκρατορική» είσοδο, η οποία ουσιαστικά είναι προέκταση του άξονα που ξεκινά από το Γαλεριανό συγκρότημα της πλατείας Ναυαρίνου, περνά από την Καμάρα και καταλήγει στη Ροτόντα. Ακόμη, ολοκληρώθηκε ένα νέο κλιμακοστάσιο εντός του μνημείου και εγκαταστάθηκε εσωτερικό αναβατόριο, παρέχοντας μια σημαντική διευκόλυνση για άτομα με κινητικά προβλήματα.

Εκτός όμως από τις παρεμβάσεις αυτής της φύσης, στην Ροτόντα εγκαταστάθηκε σύστημα WiFi που παρέχει πληροφόρηση για το Μνημείο σε μορφή κειμένου και ακουστική, με την επιλογή τριών γλωσσών, τα ελληνικά, τα αγγλικά και τα ρώσικα, αλλά και στην ελληνική και διεθνή νοηματική γλώσσα, διευκολύνοντας ιδιαίτερα τα άτομα με προβλήματα ακοής. Οι επισκέπτες μπορούν έτσι να πάρουν τις σχετικές πληροφορίες μέσω του τρίτης γενιάς κινητού τους ή μέσω tablet που σε μικρό αριθμό διατίθενται από το προσωπικό του μνημείου, μαζί με οδηγίες χρήσης του συστήματος.

Οι χρήσιμες παρεμβάσεις επεκτείνονται επίσης σε επισκέπτες με προβλήματα όρασης με μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και καινοτόμα προσθήκη. Αυτό καθώς στα πλαίσια του προγράμματος δημιουργήθηκε ψηφιακό μοντέλο της Ροτόντας και στη συνέχεια, σε κατάλληλη κλίμακα, ένα μεταλλικό απτικό μοντέλο με κατάλληλο υλικό για διευκόλυνση της αφής και εγκαταστάθηκε στην είσοδο της νέας πρόσβασης. Οι επισκέπτες λοιπόν που δεν έχουν την δυνατότητα να δουν το μνημείο μπορούν με την ψηλάφηση του μοντέλου και μέσω ειδικά σχεδιασμένης ηχητικής «περιήγησης δακτύλου», προσπελάσιμης μέσω του WiFi του μνημείου, να αποκτήσει μια σαφή εικόνα του.

Εκτός της πρόνοιας για τα άτομα με τους συγκεκριμένους περιορισμούς, δημιουργήθηκε επιπλέον μια ειδική διαδρομή που συνδέει τη Ροτόντα με την Αχειροποίητο και την Αγία Σοφία, με σκοπό την διευκόλυνση των ατόμων με νοητική υστέρηση που παρουσιάζουν πρόβλημα με τον προσανατολισμό. Ειδικά αυτοκόλλητα τοποθετήθηκαν στους δρόμους που οδηγούν από το ένα μνημείο στο άλλο, υποδεικνύοντας την διαδρομή που πρέπει να ακολουθηθεί, ενώ στην πορεία της τοποθετήθηκαν και ειδικά σημεία ξεκούρασης των περιηγητών. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Νανιόπουλος «Εκτός από τα άτομα με κινητικά προβλήματα, θέλαμε να αναγνωρίσουμε και τα άτομα με νοητική υστέρηση, μια ομάδα που παραμελείται, να δείξουμε συμβολικά ότι υπάρχουν. Η συγκεκριμένη παρέμβαση είναι βέβαια πιο πρόσκαιρη καθώς οι σημάνσεις φθείρονται στον χρόνο και είναι στην ευχέρεια του Δήμου Θεσσαλονίκης να διατηρήσει την διαδρομή».

Στο πλαίσιο του έργου «PROSPELASIS» υλοποιήθηκαν επίσης παρεμβάσεις βελτίωσης της προσβασιμότητας και σε άλλα μνημεία της Θεσσαλονίκης, σε διαφορετική έκταση, στο Επταπύργιο, την Αγία Σοφία, την Αχειροποίητο, τον Άγιο Νικόλαο Ορφανό και τον Άγιο Δημήτριο. Στο Επταπύργιο χαρακτηριστικά, όπως έγινε και στη Ροτόντα, τοποθετήθηκε πεζογέφυρα αλλά και απτικό μοντέλο του μνημείου, ενώ στον Άγιο Δημήτριο τοποθετήθηκε ράμπα και, λόγω του μεγάλου αριθμού επισκεπτών, προσβάσιμη τουαλέτα. Στην Αχειροποίητο προστέθηκε ένα εξωτερικό αναβατόριο, ενώ όλοι οι χώροι διαθέτουν σύστημα WiFi που παρέχει πληροφόρηση για τον εκάστοτε χώρο.

Στον σχεδιασμό των παρεμβάσεων που έγιναν, συμμετείχαν δυο καλλιτέχνες της ελληνικής Διασποράς, καθώς ο Cris Gianakos συμμετείχε στο σχεδιασμό της γέφυρας στη Ροτόντα και ο Constantin Xenakis στις παρεμβάσεις της σήμανσης που συνδέουν τη Ροτόντα με την Αχειροποίητο και την Αγία Σοφία. Η υλοποίηση του έργου έγινε σε συνεργασία με την 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και χρηματοδοτήθηκε κατά 50% από εθνικούς πόρους, το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, και κατά 50% από πόρους του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, κυρίως από την Νορβηγία, ενώ ενεργή ήταν η συμμετοχή, καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου, τοπικών συλλόγων ατόμων με αισθητηριακές και κινητικές αναπηρίες.

Οι παρεμβάσεις που έχουν υλοποιηθεί μέχρι τώρα αποτελούν ένα μεγάλο βήμα για την βελτίωση της προσβασιμότητας των μνημείων και των αρχαιολογικών χώρων της πόλης, ενώ πρόκληση είναι η εφαρμογή αντίστοιχων παρεμβάσεων και σε όσο δυνατόν περισσότερους τέτοιους χώρους. Τώρα λοιπόν έρχεται η σειρά των φορέων της πόλης αλλά και της χώρας να επιδιώξουν την πλήρη προσβασιμότητα των μνημείων, ενώ εκτός από το προφανές όφελος της ευκολότερης πρόσβασης για τα ΑΜΕΑ στα μνημεία της πόλης, υπάρχει η προοπτική της ανάπτυξης του προσβάσιμου τουρισμού.