Επιστρέφουν οι Μαγεμένες;

Δεν επιστρέφουν ακριβώς, βέβαια, αφού τα Μουσεία ανά τον κόσμο δεν έχουν καμιά διάθεση να επιστρέψουν στην Ελλάδα τους αρχαιολογικούς θησαυρούς που δικαιωματικά της ανήκουν, αλλά πιάνεται το νήμα από κει που το αφήσαμε όταν ο Μπουτάρης διεκδίκησε τα εκμαγεία των θεσσαλονικιώτικων Καρυάτιδων για να εκτεθούν στην πόλη, ενόψει του εορτασμού των 100 χρόνων από την απελευθέρωση της πόλης, το 2012. Το σχέδιο είχε “κολλήσει” αφού τελικά δεν είχε βρεθεί χρηματοδότηση για την κατασκευή και μεταφορά τους αλλά φαίνεται πως τελικά ευοδώνεται. Οι  “Μαγεμένες” επιστρέφουν μετά από 151 χρόνια στην πόλη όπου δέσποζαν από τον 2ο αιώνα μ.Χ. H πρωτοβουλία ανήκει στη ΔΕΘ-Helexpo (με αρωγούς το υπουργείο Πολιτισμού, τον Δήμο Θεσσαλονίκης, τον Οργανισμό Λιμένα Θεσσαλονίκης και την ΕΥΑΘ), στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων για τη συμπλήρωση 80 χρόνων από την ίδρυση της και το κόστος της κατασκευής τους είναι 150.000 ευρώ. Η προσπάθεια επιστροφής των αληθινών Μαγεμένων χρονολογείται εδώ και περισσότερα από 20 χρόνια. Η πρώτη είχε γίνει στη διάρκεια της διοργάνωσης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, το 1997.

Τα αντίγραφα των οκτώ αγαλμάτων (της Μαινάδας, του Διονύσου, της Αριάδνης, της Λήδας, του Γανυμήδη, ενός εκ των Διόσκουρων, της Αύρας και της Νίκης), που κοσμούσαν τη λεγόμενη στοά των Ειδώλων εκεί που σήμερα είναι η Αρχαία Αγορά, θα εκτεθούν στην επετειακή 80η ΔΕΘ, στο περίπτερο 3. Στη συνέχεια, σε συνεργασία με το Δήμο Θεσσαλονίκης, προγραμματίζεται να εκτεθούν μόνιμα σε κάποιο κεντρικό σημείο της πόλης, πιθανόν και στο σημείο που ήταν αρχικά τοποθετημένες.

Το μνημείο μας θυμιζει μια γκραβούρα ενός περιηγητή της πόλης και είναι από αυτά που έχασε η πόλη πολύ πριν την πυρκαγιά του 1917, που κατέστρεψε την περιοχή της Πλατείας.. Οι Μαγεμένες απομακρύνθηκαν βίαια από τη θέση τους για να κοσμήσουν ξένα μουσεία. Στην Αρχαία αγορά, λοιπόν, υπήρχε μια διπλή συστοιχία κιόνων. Στον επάνω όροφο της συστοιχίας οι κίονες ήταν τέσσερις και τετράγωνοι και ο καθένας είχε σκαλισμένα δυο ειδώλια, σύνολο οκτώ. Η Στοά των ειδώλων όπως αποκαλούνταν επίσης, βρισκόταν πίσω από το Μπέη Χαμάμ. Τα αγάλματα αυτά ήταν της Μαινάδας, του Διονύσου, της Αριάδνης, της Λήδας και του Γανυμήδη, του Διόσκουρου, της Αύρας και της Νίκης. Οι Έλληνες τις έλεγαν Είδωλα, οι Εβραίοι τις αποκάλεσαν Οι Μαγεμένες (las incantadas στα ισπανοεβραϊκά-σεφαραδίτικα) και οι Τούρκοι Suret Maleh (φιγούρες αγγέλων). Μετά την δημιουργία της συνοικίας εβραϊκής συνοικίας Ρόγκος, οι Μαγεμένες βρέθηκαν ενσωματωμένες στο σπίτι ενός πλουσίου Εβραίου υφασματέμπορα, του Λιάτσι Αρδίτη. Υπάρχει και ένας λαϊκός μύθος που τοποθετείται στον χώρο κοντά στα σημερινά ερείπια της αρχαίας αγοράς της Θεσσαλονίκης. Ο μύθος περιγράφει τις προσπάθειες της της γυναίκας του βασιλιά της Θράκης να αποπλανήσει τον Μ.Αλεξάνδρο που φιλοξενούνταν στο παλάτι που υπήρχε εκεί. Ο Θράκας βασιλιάς αντιλαμβάνεται το γεγονός και βάζει να κάνουν μάγια στον Αλέξανδρο.Ο Αλέξανδρος το πληροφορείται, και εκείνο το βράδυ δεν βγαίνει από το δωμάτιο του.Έτσι η βασίλισσα αποφασίζει να τον επισκεφθεί αυτή .Τα μάγια όμως την χτυπούν, και αυτή και την συνοδεία της, με αποτέλεσμα να «μαρμαρώσουν» .

Οι Μαγεμένες μεταφέρθηκαν στο μουσείο του Λούβρου το 1864 από τον Γάλλο παλαιογράφο Εμμανουέλ Μιλέρ, που τα αγόρασε από την τουρκική κυβέρνηση λες και ήταν ιδιωτική περιουσία. Η προσπάθεια του δήμου να επιστραφούν στην πόλη,τουλάχιστον τα εκμαγεία τους, δεν ευοδώθηκε. Με το ίδιο συγκρότημα ίσως σχετίζεται και η κρήνη που βρίσκεται σε χαμηλό βάθος ακριβώς μπροστά απ΄το Μπέη Χαμάμ στην άκρη της Εγνατίας.

Στο Μουσείο της Αρχαίας Αγοράς υπάρχει ένα ειδικό τμήμα που αφορά στην ιστορία τους.

*Η τελευταία φορά που οι “Μαγεμένες” εκτέθηκαν στο κοινό ήταν το 2011-2012 στο πλαίσιο της Έκθεσης “Η Αρχαία Μακεδονία και το βασίλειο του Μεγάλου Αλεξάνδρου”, που αποτέλεσε και αφορμή για τη συντήρηση των αγαλμάτων και την προβολή τους σε κεντρική θέση στο Μουσείο του Λούβρου.