Η αργή, δραματική κατάρρευση, ενός ιστορικού αρχοντικού στο Ντεπώ

Περπατώντας πάνω στην Βασιλίσσης Όλγας, η διαδρομή σου πλαισιώνεται από παλιά αρχοντικά της Συνοικίας των Εξοχών. Όσα έχουν απομείνει δημιουργούν μία αίσθηση για το πώς ήταν η ζωή εκεί μέχρι και την δεκαετία του 1900, όποτε και ξεκίνησαν οι κατεδαφίσεις για την ανέγερση πολυκατοικιών.

Σε αυτή την βόλτα, φαντάζεσαι οικογένειες να απολαμβάνουν την ησυχία της αυλής, καφενεία και ταβέρνες με σμυρνέικα φαγητά, να γεμίζουν τα πεζοδρόμια πλάι στους χωματόδρομους, παιδιά να τρέχουν στις αλάνες με γυμνά γόνατα. Γίνεσαι μάρτυρας της παλιάς Θεσσαλονίκης.

Όμως στο σήμερα, τα διώροφα αρχιτεκτονικά κομψοτεχνήματα, έπεσαν και στις θέσεις τους χτίστηκαν πολυώροφες πολυκατοικίες και όσα απέμειναν βούλιαξαν στην μοναξιά τους, μέχρι να βρεθεί κάποιος να τους ξαναδώσει ζωή, ή να θανατωθούν μέχρι τέλος, στο έλεος των καιρικών συνθηκών και της φθοράς του χρόνου.

Λίγο πιο κάτω από την εμβληματική Βίλα Αλλατίνη, στην Λεωφόρο Βασιλίσσης Όλγας και συγκεκριμένα στον αριθμό 237, η Οικία Λιχόβνικ, έχει περικυκλωθεί από πορτοκαλί “φράχτες” για ασφάλεια, τα χόρτα γύρω από το κτίσμα έχουν φάει τα σκαλιά και τα κουφώματα της, οι πρώτες πτώσεις από σοβάδες έχουν σημειωθεί στην αυλή της, τα σιδερένια μπαρόκ κάγκελα της σκούριασαν, τα κρυστάλλινα παράθυρα της έγιναν θρύψαλα, τα κλαδιά των δέντρων της αυλής γκρέμισαν την σκεπή και η ιστορία του αναμένεται να σβήσει τελείως μόλις και το τελευταίο κεραμίδι γκρεμίσει την ελπίδα του για αναγέννηση.

Ιστορία

Το αρχοντικό χτίστηκε  το 1901-1902 από τον Ζαν Λιχόβνικ.  Το 1906 ανήκε στην Μαρί Λιχόβνικ και στους γιους της, Ζαν και Αντουάν. Σε πράξη τακτοποίησης του 1932 ως ιδιοκτήτρια εμφανίζεται η Ματθίλδη Λιχόβνικ, γιαγιά του τελευταίου ένοικου, Ραφαήλ Μαριάνι. Σήμερα ανήκει στους κληρονόμους της οικογένειας, σύμφωνα με τους οποίους ο Ζαν Λιχόβνικ ήταν διευθυντής στις επιχειρήσεις Αλλατίνι και τα σχέδια του σπιτιού ανήκουν στον Ξενοφών Παιονίδη.

Ο Ξενοφών Παιονίδης, γεννήθηκε στη Φούρκα το 1863. Τα πρώτα του γράμματα τα έμαθε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Φούρκα. Γυμνασιακές σπουδές έκανε στη Θεσσαλονίκη, φοίτησε στο Πολυτεχνείο της Αθήνας, στην Αρχιτεκτονική Σχολή, και εν συνεχεία πήγε στο Μόναχο της Γερμανίας για ανώτερες σπουδές. Έχτισε σημαντικά κτίρια στην Φούρκα της Χαλκιδικής, ενώ εργάστηκε και για τον Μακεδονικό αγώνα ως τεχνικός σύμβουλος στο προξενείο της Θεσσαλονίκης.

Το 1987 χαρακτηρίστηκε διατηρητέο μαζί με το ισόγειο καφενείο που υπήρχε στον περίβολό του, το οποίο πρόσφερε μεζεδάκια και ήταν στέκι της γειτονιάς για πολλά χρόνια. Το καφενείο κατεδαφίστηκε το 2018 και έκτοτε το αρχοντικό ρημάζει καθώς δεν έχουν εμφανιστεί μέχρι σήμερα οι κληρονόμοι του. Στη Θεσσαλονίκη η επαγγελματική δραστηριότητα του ήταν μεγάλη. Μαζί με τον Βιταλιάνο Ποζέλλι ήταν οι δύο εξέχοντες αρχιτέκτονες στα τέλη του 19ου αι. και τις αρχές του 20ου. Οι Τούρκοι, οι Καθολικοί και οι Αρμένιοι προτιμούσαν τον Ιταλό αρχιτέκτονα, ενώ οι Έλληνες τον Παιονίδη. Η συμβολή του στη διαμόρφωση της μορφής της Θεσσαλονίκης σε μια κρίσιμη για την ιστορία μας εποχή ήταν πολύ μεγάλη. Η δραστηριότητα του δεν περιορίστηκε μόνο μέσα στην πόλη, αλλά επεκτάθηκε και στην ενδοχώρα.

Το 1894 αναλαμβάνει, την ανέγερση του Παπαφείου ορφανοτροφείου και την ολοκλήρωση του μητροπολιτικού ναού. Η ανέγερση του ορφανοτροφείου άρχισε το 1894 και ολοκληρώθηκε το 1903. Λίγο αργότερα, το 1906, σχεδιάζει και το περίφημο ξυλουργείο του Παπαφείου. Το 1895 σχεδιάζει το χάνι του Κατούνη στην οδό Φράγκων, καθώς και 12 καταστήματα στη βόρεια πλευρά του Αγίου Μηνά, που έγιναν γνωστά ως “γυαλάδικα”. Άλλα 4 καταστήματα κτίζονται το 1901-1902. Κάνει τα σχέδια της Τράπεζας Αθηνών και της Τράπεζας της Ανατολής που βρίσκονταν πάνω από τα καταστήματα της βόρειας πλευράς. Αργότερα, το 1909, πάλι με σχέδια του κτίζεται η γνωστή στοά του Αγίου Μηνά. Το 1908 ο Ξενοφών Παιονίδης σχεδιάζει την Κεντρική Αστική Σχολή που βρίσκονταν στην οδό Ιασωνίδου, καθώς και την Ιωαννίδειο Αστική Σχολή, το 1909-1910 κατασκευάζει μια πτέρυγα του παλαιού κτιρίου του Θεαγένειου νοσοκομείο.

Πλήθος από ιδιωτικά κτίρια, κατοικίες και επαύλεις σχεδίασε ο Παιονίδης. Μερικά από αυτά είναι: Η έπαυλη Χατζηλαζάρου (1899), η οικία του Πολωνού Ζαν Λιχόβνικ, η έπαυλη του Αλβανού Μπέη Χασάν Πριστίνα, η σημερινή Σχολή Τυφλών, η έπαυλη του υφασματέμπορου Χρήστου Γεωργιάδη στην οδό Ευζώνων (1902), η σημερινή πινακοθήκη του Δήμου Θεσσαλονίκης, στην οδό 25ης Μαρτίου, (1905), η βίλα του Εβραίου δικηγόρου Εμμανουήλ Ραφαήλ Σαλέμ, στην οδό Αρχαιολογικού Μουσείου, (1907) και η οικία του γιατρού Ιωάννη Νεδέλκου στην Εγνατία οδό, κοντά στην Καμάρα.

Τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του αρχοντικού 

Αποτελείται από ημιυπόγειο, ισόγειο και όροφο. Τετράγωνη κάτοψη και 4 όψεις, μια εκ των οποίων στην Βασ. Όλγας και μια στην Δελφών. Η όψη επί της Βασ. Όλγας είναι και η κύρια και η οργάνωσή της γίνεται με συμμετρικά τοποθετημένα ανοίγματα. Ο κεντρικός της άξονας τονίζεται με την κεντρική είσοδο, το προστώο που συνεχίζεται σε εξώστη και που καταλήγουν σε τριγωνικό αέτωμα. Πεσσοί με επίκρανα στηρίζουν τους εξώστες και κιγκλιδώματα με φυτικά μοτίβα τους κοσμούν. Η όψη της Δελφών είναι πιο λυτή, χωρισμένη σε 4 τμήματα, με τα κεντρικά να διαφοροποιούνται με μικρότερα ανοίγματα.

Σήμερα, το σπίτι έχει απομονωθεί με προστατευτικά και οι περαστικοί ρίχνουν κλεφτές ματιές στην σπουδαία αρχιτεκτονική του λίγο πριν καταρρεύσει εντελώς και αντικατασταθεί από μία πολυώροφη πολυκατοικία. Μέχρι πριν 3 δεκαετίες το κατάστημα μπροστά λειτουργούσε σαν καφενείο. Σπίτια αυτής της τυπολογίας υπάρχουν ακόμα τριγύρω, στην Αλεξανδρείας, τη Δελφών, τη Μαρτίου μέχρι χαμηλά τις παρυφές της Όλγας για να μας θυμίζουν το ένδοξο αρχιτεκτονικό παρελθόν μιας πόλης κομψής…

Με πληροφορίες από το βιβλίο “Η Θεσσαλονίκη εκτός των τειχών” του Βασίλη Κολώνα / efimeridakassandra.gr