Η σπάνια απεικόνιση της Δευτέρας Παρουσίας στην «κόκκινη εκκλησία» της Θεσσαλονίκης
Σπάνια σύνθεση και μια από τις πληρέστερες διατηρημένες αυτού του εικονογραφικού θέματος
Εικόνες: Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης
Η «Δευτέρα Παρουσία» αποτελεί θεμελιώδες δόγμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας κατά το οποίο μετά την πρώτη επί γης ενανθρώπηση της μιας μορφής της Αγίας Τριαδικής Θεότητας, του Ιησού Χριστού, θα ακολουθήσει η «δευτέρα παρουσία» Του προκειμένου να κρίνει «ζώντας και νεκρούς».
Ο χρόνος που θα πραγματοποιηθεί αυτή παραμένει άγνωστος όπου κατά το Ευαγγέλιο «ουδέ οι άγγελοι των ουρανών γνωρίζουν».
Κατά τα ιερά κείμενα, την προσέγγισή της θα αναγγείλουν στους «εκλεκτούς» ορισμένα γεγονότα, λεγόμενα και «σημεία των καιρών», όπως πόλεμοι, πολιτικές και κοινωνικές αναστατώσεις, θλίψη μεγάλη επί της Γης, παράδοξα φυσικά φαινόμενα, ηθική χαλάρωση και αύξηση της αδικίας και αμαρτίας «καὶ διὰ τὸ πληθυνθῆναι τὴν ἀνομίαν ψυγήσεται ἡ ἀγάπη τῶν πολλῶν» (κι επειδή θά πληθυνθεί η ανομία, θα ψυχρανθεί η αγάπη των πολλών). Τέλος το Ευαγγέλιο θα κηρυχθεί «πάση τη κτίσει», ενώ ψευδοπροφήτες θα εμφανισθούν με αποκορύφωμα την εμφάνιση του ενσαρκωμένου την αμαρτία και την άρνηση του «Αντίχριστου».
Η «Δευτέρα Παρουσία» του Χριστού, κατά το Ευαγγέλιο και την Χριστιανική παράδοση θα είναι αιφνίδια, αντιληπτή στους πάντες και μη επιδεχόμενη παρερμηνείας ή αμφισβήτησης «ως η αστραπή η οποία φαίνεται από Ανατολών έως Δυσμών».
Στη βεβαιότητα επανόδου του Ιησού Χριστού φέρονται να συμφωνούν οι Ευαγγελιστές Ματθαίος και Ιωάννης, ο Απόστολος Πέτρος και ο ισαπόστολος Παύλος. Η βεβαιότητα αυτή αποτελεί σήμερα το ισχυρότερο κίνητρο της χριστιανικής ζωής.
Η Δευτέρα Παρουσία απεικονίζεται στο νάρθηκα του Ναού της Παναγίας των Χαλκέων στη Θεσσαλονίκη.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης μέσα από τις «Ιστορίες της πόλης» μιας διαδικτυακής δράσης μέσω της επίσημης σελίδας της στο Facebook, περιγράφει τα όσα αναπτύσσονται στο νάρθηκα της εκκλησίας που χτίστηκε στην πόλη το 1028 από τον Χριστόφορο Πρωτοσπαθάριο και Κατεπάνω Λαγουβαρδίας, μαζί με τη σύζυγό του Μαρία και τα παιδιά του Νικηφόρο, Άννα και Κατακαλή.
Όπως σημειώνει η Εφορεία Αρχαιοτήτων, η παράσταση αποτελεί μια από τις πληρέστερες διατηρημένες αυτού του εικονογραφικού θέματος, ως σύνθεση είναι σπάνια και απαντά σε μνημεία της Καππαδοκίας και στον νάρθηκα του Αγίου Στεφάνου της Καστοριάς.
Στο ανατολικό ήμισυ της καμάρας, απεικονίζεται στο μέσο ο Χριστός καθισμένος σε σκίμποδα. Στα πόδια του απεικονίζονται ο Αδάμ και η Εύα. Τον Χριστό πλαισιώνουν άγγελοι και εξαπτέρυγα, καθώς και η Θεοτόκος αριστερά και ο Ιωάννης Πρόδρομος δεξιά που αποτελούν όλοι μαζί το τρίμορφο της Δέησης.
Ακολουθούν δεξιά και αριστερά οι απόστολοι καθιστοί, ενώ στο επάνω μέρος της παράστασης συσσωρεύονται τα τάγματα των αγγέλων. Πύρινος ποταμός ξεκινούσε κάτω από τα πόδια του Χριστού, όπου απεικονίζονταν άγγελοι που οδηγούσαν τους ανθρώπους στην Κόλαση και τον Παράδεισο.
Στο σημείο σήμερα διατηρείται μόνο το υπόστρωμα της ζωγραφικής. Η Δευτέρα παρουσία συνεχίζεται στο δυτικό μισό της καμάρας, όπου απέναντι από τον Χριστό απεικονίζονται κλειστή η θύρα του Παραδείσου και ένα εξαπτέρυγο, ο καλός ληστής και η Θεοτόκος.
Η απεικόνισης της Δευτέρας Παρουσίας στον νάρθηκα με το εσχατολογικό της περιεχόμενο σε συνδυασμό με την ύπαρξη αρκοσολίου στο εσωτερικό του ναού οδήγησαν κάποιους ερευνητές να αποδώσουν ταφικό χαρακτήρα στο μνημείο. Ωστόσο άλλες προτάσεις συνδέουν το ναό με το καθολικό αστικής μονής εντός της πόλης.
Η παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας στον νάρθηκα άλλωστε σχετίζεται με τις νεκρώσιμες και επιμνημόσυνες ακολουθίες που τελούνται στον χώρο αυτό στους μοναστικούς ναούς.
Επίσης η αναμονή της Δευτέρας Παρουσίας αποτελεί το κύριο θέμα της ακολουθίας του Μεσονυκτικού, που τελείται κατά τη διάρκεια της νύχτας στο νάρθηκα των καθολικών στα μοναστήρια και έχει νεκρώσιμο χαρακτήρα.
