Πέντε ωραίες ιστορίες της πόλης στα δυτικά

Αν θέλετε να αποφύγετε το πολύβουο κέντρο της πόλης και την ιδιαίτερη πολυκοσμία του πρώτου Σαββατοκύριακου της Έκθεσης σας δίνουμε λόγους να αποστασιοποιηθείτε τραβώντας στα δυτικά της πόλης.

Ένα άγνωστο βυζαντινό μνημείο στην Πολίχνη

Οι τρεις νερόμυλοι αποτελούν μέρος ενός υδρομυλικού συστήματος δώδεκα νερόμυλων που αναπτύχθηκε στα βυζαντινά χρόνια κατά μήκος του ρέματος, το οποίο πήγαζε από το Χορτιάτη και κατέληγε στο Θερμαϊκό κόλπο. Παρότι η περιοχή των Βυζαντινών νερόμυλων έχει επιβαρυνθεί με την πάροδο των χρόνων από μπάζα, απορρίμματα και από καταπατήσεις της δημοτικής γης, παραμένει ένας χώρος που αποτελεί σημείο αναφοράς για το δήμο Πολίχνης και για όλη τη Θεσσαλονίκη, καθώς είναι κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης. Ο δήμος Πολίχνης άρχισε τις προσπάθειες ανάπλασης της περιοχής από το 1996, ώστε να μετατραπεί σε ένα περιαστικό πάρκο με αρχαιολογικό και πολιτιστικό χαρακτήρα, επισκέψιμο από όλους τους Θεσσαλονικείς. O αρχικός χώρος των Bυζ. Nερόμυλων Πολίχνης έχει συνολικό μήκος 1000μ. και καταλαμβάνει έκταση 230 στρέμματα, εκ των οποίων τα 185 ιδιοκτησίας του Δημοσίου και βασικά του Δήμου.O υδροφόρος ορίζοντας βρίσκεται σε βάθος 10-12μ.

Tο υδάτινο ρεύμα παρουσιάζει ροή όλο τον χρόνο, μεταβαλλόμενο ανάλογα με την εποχή και το ύψος της βροχής. H φυσική βλάστηση της περιοχής είναι ποικίλη και πλούσια. Μελέτη που ανέθεσε – χρηματοδότησε ο Δήμος και εκπόνησε το εργαστήριο Συστηματικής Βοτανικής και Φυτογεωγραφίας του τμ. Βιολογίας του Α.Π.Θ. εντόπισε στη ρεματιά και το μυλοτόπι βιότοπο – καταφύγιο για σπάνια είδη, με καταγεγραμμένα 194 διαφορετικά αυτοφυή φυτά.

Στον ιστορικό αυτό χώρο δημιουργήθηκε το καταπληκτικό θέατρο Βυζαντινών Νερόμυλων και το αναψυκτήριο, που λειτούργησε για πρώτη φορά το Σεπτέμβριο του 2009. Το ανοιχτό αρχαιολογικό πάρκο περιλαμβάνει το ανοιχτό θέατρο χωρητικότητας 500 θέσεων και έναν εκθεσιακό χώρο. Οι Βυζαντινοί Νερόμυλοι σε συνδυασμό και με την ύπαρξη της Μονής Λαζαριστών, αποτελούν σημείο αναφοράς της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, δίνοντας τη δυνατότητα στο διευρυμένο Δήμο Παύλου Μελά να διοργανώνει πολιτιστικά δρώμενα. Με εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται κάθε Σεπτέμβριο, οι Βυζαντινοί Νερόμυλοι σηματοδοτούν την έναρξη της πολιτιστικής ζωής στην πόλη για τη νέα σεζόν.

*Στους Βυζαντινούς Νερόμυλους Πολίχνης Δήμου Παύλου Μελά θα πας με το αστικό λεωφορείο Νο 1 από τα ΚΤΕΛ με τερματικό σταθμό το Carrefour Ευκαρπίας Επίσης, οδικώς, η πρόσβαση γίνεται από την περιφερειακή οδό μέσω της εξόδου για Γ.Ν. Παπαγεωργίου.

Βοτανικός κήπος

Εικόνα: Αργύρης Καράγιωργας

O Βοτανικός Κήπος Σταυρούπολης είναι κρυμμένος ανάμεσα στα στενά της Άνω Ηλιούπολης και αν τύχει και περάσεις από κει δεν θα καταλάβεις τι βρίσκεται πίσω από τα δέντρα και τα κάγκελα που τον περιτριγυρίζουν. Αλλά αν διαβείς τις πόρτες του νιώθεις πως βρίσκεσαι σε ένα μοναδικό μέρος. Ένας ατμοσφαιρικός κήπος γεμάτος τριαντάφυλλα, τροπικά και αρωματικά φυτά, κωνοφόρα δέντρα, κάκτους και εποχιακά λουλούδια εκτείνεται σε βάθος 5 στρεμμάτων. Βραχόκηποι, δρομάκια, ένα καταπράσινο θερμοκήπιο και ένα κιόσκι στο οποίο αναρριχώνται δέκα ποικιλίες γλυτσίνου στο σημείο της καλύτερης θέας του κήπου. Εγκαινιάστηκε τον Ιούνιο του 2002, ενώ η δημιουργία του είχε ξεκινήσει το 1996, με έμπνευση της προϊσταμένης του Τμήματος Πρασίνου του τότε Δήμου Σταυρούπολης, Αθηνάς Χατζηαθανασιάδου, και με χρηματοδότηση αποκλειστικά από πόρους του Δήμου. Η συνολική περιοχή ήταν παλιά το ρέμα Περικλέους, παραπόταμος του Δενδροποτάμου και μετατράπηκε σε άξονα πρασίνου. Εκεί κατασκευάστηκαν παιδικές χαρές, γήπεδα, αναψυκτήριο και αμφιθέατρο που αποτελούν βοηθητικούς χώρους του Βοτανικού κήπου. Στην βόρεια πλευρά του κήπου θα δει κανείς κέδρους, έλατα και κυπαρίσσια και, προχωρώντας, θα παρατηρήσει το θερμοκήπιο στο κέντρο του χώρου, που θυμίζει τοπίο ζούγκλας, καθώς φιλοξενεί τροπικά, υποτροπικά, και σαρκοφάγα φυτά. Αν προχωρήσει κανείς μέσα, θα δει 3 μικρές λιμνούλες με νούφαρα και άλλα μικρά υδρόβια φυτά, καθώς και μια κατασκευή από βράχια όπου ρέει ένας μικρός καταρράχτης. Συνολικά στον Βοτανικό κήπο έχουν φυτευτεί περίπου 1000 είδη φυτών. Δυστυχώς λόγω έλλειψης προσωπικού λειτουργεί μόνο τις καθημερινές 9-1:30… Ας ελπίσουμε ότι αυτό θα αλλάξει.

*Περικλέους 9Α, Σταυρούπολη, τηλ. 2310600717 και 6946502434

Τα άγνωστα Κοιμητήρια της πόλης

Εικόνα: Ορχάν Τσολάκ

Κάπου ανάμεσα στο πρώην στρατόπεδο Ζιάκα και στις γραμμές του τρένου στον Δενδροπόταμο βρίσκεται το «Ινδικό νεκροταφείο». Εκεί είναι θαμμένοι περίπου 520 Ινδοί, οι περισσότεροι από φτωχές αγροτικές οικογένειες, που ήρθαν στην πόλη μας το 1914 για να υπηρετήσουν για λογαριασμό του Αγγλικού στόλου στη διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πόλεμου. Όσοι έπεσαν στη μάχη στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης έπρεπε να ταφούν εδώ, αλλά σε διαφορετικό σημείο από τους άλλους συμμάχους μιας και δεν ήταν Χριστιανοί. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν τάφηκαν στα συμμαχικά νεκροταφεία του Ζέιτενλικ, αλλά σε απόσταση μερικών χιλιομέτρων από εκεί. Οι Άγγλοι με την απόφαση τους αυτή και μέσα στον πανικό του πολέμου έκαιγαν μαζικά, σύμφωνα με το ινδουιστικό έθιμο, τους ινδούς νεκρούς του πολέμου αλλά κάποιους τους ενταφίασαν μαζί με όσους από αυτούς ήταν μουσουλμάνοι ή Σιχ, (βρίσκουμε και 2-3 χριστιανικούς τάφους), δημιουργώντας έτσι -εν αγνοία τους- ένα νεκροταφείο μοναδικό, εφόσον δεν καταγράφεται πουθενά στον κόσμο ούτε ινδουιστικό νεκροταφείο αλλά ούτε κάποιο που να έχει ενταφιασμένους μαζί νεκρούς από διαφορετικές θρησκείες. Οι τάφοι στο ινδικό νεκροταφείο έχουν μαρμάρινες ταφόπλακες με χαραγμένο όνομα και ημερομηνία θανάτου. Στον χώρο υπάρχει και ένα μνημείο των πεσόντων, ένα κτίσμα που μέσα του βρίσκεται η στάχτη 220 ατόμων.

Το τελευταίο τέμενος

Εικόνα: Νώντας Στυλιανίδης

Πόσοι από μας γνωρίζουμε την ύπαρξη αυτού του τεμένους μέσα στο Στρατόπεδο παύλου Μελά. Η περιοχή εκεί στα δυτικά είχε το όνομα Λεμπέτ και το τέμενος είναι γνωστό και ως τζαμί του Λεμπέτ. Οι μεγάλοι στρατώνες στη Θεσσαλονίκη κατασκευάστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα σε διάφορους ελεύθερους χώρους εκτός των τειχών της πόλης. Ένας από τους στρατώνες αυτούς ήταν και ο στρατώνας πυροβολικού στην περιοχή του Στρατοπέδου Παύλου Μελά, κατασκευασµένος µεταξύ των ετών 1890 και 1905. Οι εγκαταστάσεις του προέκυψαν µετά την αγορά το 1890 από το Τουρκικό ∆ηµόσιο του αντίστοιχου οικοπέδου έκτασης 49 τουρκικών στρεµµάτων από τη Σαφιγιέ Χανούµ. Στο στρατόπεδο Παύλου Μελά διασώζονται σήµερα κτίρια στρατιωτικά διαφόρων εποχών. Τα παλαιότερα και τα πιο σηµαντικά από πλευράς µορφολογικής και τυπολογικής κτίρια του αρχικού στρατοπέδου (1890-1905) είναι το ∆ιοικητήριο της 9ης ΤΑΞΥΠ, το πρώην οθωµανικό τέµενος του τουρκικού στρατώνα και τα δύο µεγάλα διώροφα κτίρια στρατώνων µε τους θαλάµους οπλιτών, διατεταγµένα σε ορθή γωνία.

Οταν ξεκίνησε το ολυμπιακό έργο της διάνοιξης της οδού Λαγκαδά τα κτίρια του Στρατοπέδου πήραν τον χαρακτηρισμό ως μνημεία (2003). Μεταξύ των άλλων κτιρίων χαρακτηρίστηκε “ως µνηµείο ολόκληρο το κτίσµα του Οθωµανικού Τεµένους, λόγω της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, τεχνικής και εν γένει ιστορικής και επιστηµονικής σηµασίας του”. Λόγω του χαρακτηρισµού του ως µνηµείου απαιτήθηκε σύµφωνα µε την ισχύουσα νοµοθεσία η ολόσωµη µετακινησή του, ώστε να μην καταστραφεί από την διάνοιξη του δρόμου. Η μετακίνησή του πραγµατοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2005 και έγινε κατά την κατεύθυνσή του, προς το εσωτερικό του στρατοπέδου και σε απόσταση 25µ. περίπου από την αρχική του θέση. Το τέμενος είναι προσανατολισμένο προς την ιερή πόλη των μουσουλμάνων, τη Μέκκα, προσανατολισμό που διατήρησε και μετά τη μετακίνησή του. Είναι το δεύτερο που βρίσκεται εκτός των τειχών της Θεσσαλονίκης. Ανατολικά εκτός των τειχών διατηρείται το Γενί Τζαμί.

Πάνω από την είσοδο του κυρίως χώρου του τζαµιού στον όροφο υπάρχει ενσωµατωµένη λίθινη επιγραφή σε παλαιοτουρκική γραφή. Η χρονολογία που διακρίνεται, κατά πάσα πιθανότητα είναι το 1321 έτος Εγίρας που αντιστοιχεί στο έτος 1905. Το στοιχείο αυτό τεκµηριώνει το γεγονός ότι το συγκεκριµένο τέµενος είναι το τελευταίο κτίσµα του είδους που κατασκευάστηκε στη Θεσσαλονίκη πριν από την απελευθέρωσή της από τον ελληνικό στρατό. Ο μιναρές του κτιρίου κατεδαφίστηκε το 1925, όταν στο πλαίσιο του «εξευρωπαϊσμού» της πόλης γκρεμίστηκαν σχεδόν όλοι οι μιναρέδες.