Ο Χάρτης της πόλης: Αλατζά Ιμαρέτ

Εικόνες: Σωτήρης Κοϊκόπουλος

Το Αλατζά Ιμαρέτ (Τουρκικά: Alaca Imaret) , που σημαίνει “Πολύχρωμο άσυλο”, ή Ισ(χ)άκ Πασά Τζαμί, είναι τζαμί του 15ου αιώνα και βρίσκεται στην οδό Κασσάνδρου βορειανατολικά της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου, στη Θεσσαλονίκη.

Σύμφωνα με επιγραφή στην είσοδο του κτηρίου, το Αλατζά Ιμαρέτ ιδρύθηκε το Φεβρουάριο του 1484 από τον Ινογκιολού Ισ(χ)άκ Πασά, ο οποίος ήταν Μεγάλος Βεζίρης επί Μωάμεθ Β’ και (αργότερα επί Βαγιαζίτ Β’) βαλής της Θεσσαλονίκης.

Ο χώρος λειτουργούσε ως ιμαρέτ (πτωχοκομείο), μεντρεσές (ιερατική σχολή) και χώρος προσευχής ενώ έλαβε σταδιακά τη σημερινή του μορφή. Το όνομα Αλατζά τα οφείλει στον πολύχρωμο μιναρέ του (αλατζά=χρωματιστός). Για την εύρυθμη λειτουργία του ιδρύματος, ο κτήτοράς του, παραχώρησε μεταξύ άλλων σημαντικό χρηματικό ποσό αλλά και τα μισά έσοδα από τη φορολόγηση της Γαλάτιστας της Χαλκιδικής. Μάλιστα, κατά τον 17ο αιώνα το Αλατζά Ιμαρέτ είχε αναδειχτεί ως ένα από τα σημαντικότερα ιδρύματα της πόλης. Το 1970, με αφορμή την κατάρρευση του βόρειου τμήματος του προστώου κατά το προηγούμενο έτος, πραγματοποιήθηκαν για πρώτη φορά έργα συντήρησης τα οποία επαναλήφθηκαν το 1993-1996, περίοδο κατά την οποία έγινε μεταξύ άλλων και αποκατάσταση της εξωτερικής τοιχοποιίας.

Το μνημείο ανακαινίστηκε και στερεώθηκε με τη φροντίδα του Δήμου Θεσσαλονίκης. Σήμερα το Αλατζά Ιμαρέτ βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση και χρησιμεύει ως εκθεσιακός χώρος στον οποίο λαμβάνουν χώρα διάφορες εκδηλώσεις και περιοδικές εκθέσεις.

Μορφή

Το κτίριο έχει σχήμα ανεστραμμένου Τ με κεντρικό χώρο, δύο μεγάλους θόλους, πλάγια διαμερίσματα στη δυτική πλευρά και κιονοστήρικτη στοά. Ο κεντρικός χώρος του κτιρίου ήταν ο χώρος προσευχής, ενώ στους τέσσερις παράπλευρους γινόταν η διδασκαλία και τα συσσίτια. Εσωτερικά μια μεγάλη καμάρα χωρίζει το χώρο αυτό σε δύο τετράγωνα τμήματα, που το καθένα είναι στεγασμένο με τρούλο. Στο μνημείο υπήρχε πλούσια εσωτερική ανάγλυφη διακόσμηση και ζωγραφική. Διασώζεται ένα μέρος της στους θόλους (γεωμετρικά συμπλέγματα), στα “σφαιρικά τρίγωνα” ιδιαίτερα του δεύτερου τρούλου και στους τοίχους, όπου υπάρχουν και ρήσεις από το κοράνι. Στο βάθος του κεντρικού χώρου, απέναντι από την εισοδο και στον τοίχο που βρίσκεται προς την μεριά της Μέκκα, υπάρχει το Μιχράμπ. Στα βόρεια και στα νότια, υπάρχουν από δύο μικρότεροι τετράγωνοι χώροι στεγασμένοι με τρούλους. Στα δυτικά μπροστά στην κύρια είσοδο, υπάρχει ανοιχτή στοά με τόξα που στηρίζονται σε εξι κίονες. Η στοά είναι καλυμμένη με πέντε τρούλους, από τους οποίους ο κεντρικός είναι ο ψηλότερος. Στη βορειοδυτική γωνία του κτιρίου σώζεται η βάση, κατασκευασμένη με ορθογώνιους πωρόλιθους.

Η ονομασία Αλατζά Ιμαρέτ οφείλεται στους πολύχρωμους λίθους (alaça) σε ρομβοειδή σχήματα που κοσμούσαν το μιναρέ του τζαμιού. Από τον πολύχρωμο μιναρέ σήμερα σώζεται μόνο η βάση του. Η τοιχοποιία είναι ιδιαίτερα επιμελημένη: ορθογώνιοι πωρόλιθοι περίκλειστοι με πλίνθους.

Το Αλατζά Ιμαρέτ αποτελείται από μία ορθογώνια κεντρική αίθουσα προσευχής που στεγάζεται με δύο μεγάλους θόλους, τέσσερα πλάγια διαμερίσματα, σκεπασμένα επίσης με τρούλους, τα οποία εξυπηρετούσαν τα συσσίτια και την ιερή διδασκαλία, και μία στοά με κίονες στην πρόσοψη, η οποία φέρει στην οροφή της πέντε μικρούς θόλους. Όλοι οι τρούλοι ήταν αρχικά καλυμμένοι με φύλλα μολύβδου. Στη νοτιοδυτική γωνία του κτηρίου υψωνόταν μιναρές, ο οποίος κατεδαφίστηκε μεταξύ των ετών 1925 και 1930, όπως συνέβη και με τους υπόλοιπους μιναρέδες της Θεσσαλονίκης, με αποτέλεσμα να σώζεται στις μέρες μας μόνο η βάση του. Η όψη του μιναρέ κοσμούνταν από πολύχρωμους λίθους που σχημάτιζαν ρόμβους, στοιχείο που συναντάται σπανιότατα στην οθωμανική αρχιτεκτονική. Ήταν η πιο εντυπωσιακή κατασκευή αυτού του είδους στην πόλη, όπως προκύπτει από φωτογραφίες αλλά και διηγήσεις περιηγητών.

Δυστυχώς πουθενά σε όλο το κτίριο δεν υπάρχουν ταμπέλες που να αναφέρουν στον περαστικό τουρίστα που θα το ανακαλύψει ποιο είναι το πανέμορφο μνημείο αλλά ούτε φυσικά το ωράριο λειτουργίας του. Ούτε καν οι άνθρωποι της γειτονιάς που ήταν καθισμένοι γύρω του δεν ήξεραν να μας δώσουν πληροφορίες για το ωράριό του. Κρίμα.