Η θλιβερή μοναξιά του Κεραμοποιείου Αλλατίνη

Εικόνες: Μάριος Δαδούδης

Τα κτίρια – διαμάντια στη Θεσσαλονίκη που ρημάζουν είναι πολλά. Ωραίες μονοκατοικίες και θρυλικά βιομηχανικά κτίσματα υπήρχαν παντού γύρω σου. Ένα τέτοιο είναι και το Κεραμοποιείο Αλλατίνη, το οποίο δεσπόζει στο τέρμα της Χαριλάου. Ένα κτίριο με μεγάλη ιστορία, κτίριο ορόσημο για την βιομηχανία της Θεσσαλονίκης, στα προάστια της. Αν δεν κυκλοφορείς σε εκείνες τις περιοχές μπορεί να μην γνωρίζεις καν την ύπαρξη του.

Λειτουργώντας ήδη για αρκετά χρόνια ένα μικρό κεραμοποιείο, η οικογένεια Allatini, καταφέρνουν να περάσουν στην μεγάλη βιομηχανική παραγωγή στον τομέα των τούβλων και κεραμιδιων, ανεγείροντας μία μονάδα γι αυτό το σκοπό, στα τέλη του 19ου αιώνα. Το μακρινό 1880 ιδρύθηκε το Κεραμοποιείο Αλλατίνη, κοντά στον χείμαρρο του Κυβερνείου, υπό την επωνυμία «Ανωνύμος Βιομηχανική και Εμπορική Εταιρεία Θεσσαλονίκης».

Το πρώτο Κεραμοποιείο κατασκευάζεται το 1848 στην περιοχή αυτήν. Τριάντα χρόνια περίπου αργότερα, το 1880 στην θέση του ανεγείρεται το μεγάλο εργοστάσιο με τεράστια ακόμη και για τα σημερινά μεγέθη παραγωγή, τούβλων, κεραμιδιών Γαλλικού τύπου, πήλινων σωλήνων, καπνοδόχων κλπ, που κατευθύνονται σε όλα Βαλκάνια, την Ευρώπη και την Ανατολή.

Σύμφωνα με γαλλική έκθεση της εποχής τα προϊόντα του ήταν τα μόνα που συναγωνιζόνταν τα αντίστοιχα των εργοστασίων της Μασσαλίας. Οι μηχανές του είχαν ισχύ 250HP και οι απασχολούμενοι εργάτες έφθαναν τους 400. Η ετήσια παραγωγή του ήταν της τάξης των 500.000 κεράμων και 1.000.000 πλίνθων.

Ο Δημήτρης Σαλπιστής σημειώνει:

Στην διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου η κύρια παραγωγή κατευθυνόταν στα συμμαχικά στρατεύματα για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες διαμονής κλπ

Το 1929 η παραγωγή έφτασε τα 2,5 εκατομμύρια κεραμίδια και τα 4,5 εκατομμύρια τούβλα τον χρόνο, απασχολώντας 300 εργάτες, μεταξύ των οποίων και 100 γυναίκες.

Το 1935 μια νέα πυρκαγιά καταστρέφει το εργοστάσιο.

Μια νέα απόπειρα το 1939 να κτιστεί στην περιοχή το νέο εργοστάσιο σε σχέδια του Βιταλιάνο Ποζέλι συναντά δυσκολίες και διαφορετικές εκτιμήσεις για την αξία της γης και τελικά το νέο εργοστάσιο Κεραμοποιίας θα ανεγερθεί στην περιοχή της Ν. Ελβετίας, από τους νέους πλέον ιδιοκτήτες.

Το εργοστάσιο κατασκεύαζε, τούβλα, πλακάκια, πλάκες δαπέδου και άλλα είδη κεραμοποιίας όπως οι σωλήνες από πηλό ή τσιμέντο. Λίγο μετά το 1890 και αφού το Κεραμοποιείο Αλλατίνι έχει κλείσει μία δεκαετία λειτουργίας, μεγάλες ποσότητες κεράμων εξάγονται σε διάφορες πόλεις της αυτοκρατορίας και σε νησιά του Αιγαίου.

Το 1897 ο μύλος και η κεραμοποιία από προσωπικές επιχειρήσεις ενσωματώνονται στην Societe Anonyme Ottomane Industrielle et Commerciale de Sallonique. Το μετοχικό κεφάλαιό της είναι 3 εκατ. γαλλικά φράγκα και είναι μία από τις ελάχιστες ανώνυμες εταιρείες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η επιχειρηματική δραστηριότητα της οικογένειας δεν περιορίζεται μόνο στη νεοσυσταθείσα εταιρεία της Θεσσαλονίκης. Αντιθέτως, εκτείνεται σε όλα τα εμπορικά κέντρα της εποχής και σε διάφορους άλλους κλάδους. Με βάση τα πρακτικά του διοικητικού συμβουλίου προκύπτει ότι δραστηριοποιούνταν στην Κωνσταντινούπολη, στη Μασσαλία, στο Παρίσι και στη Βιέννη επίσης. Η παρακολούθηση όλων αυτών των δραστηριοτήτων από τα μέλη της οικογένειας ήταν «κυκλική», ανά εξάμηνο δηλαδή άλλαζε ο υπεύθυνος σε κάθε πόλη.

Το 1898 ανήκει μαζί με τους Μύλους στην ομώνυμη εταιρεία των αδελφών Αλλατίνι, που σύντομα μετατρέπεται στην ανώνυμη ”Εμπορική και Βιομηχανική Εταιρία της Θεσσαλονίκης”και ήταν μία από τις πρώτες ανώνυμες εταιρίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία είχε μετοχικό κεφάλαιο 3 εκατ. γαλλικά φράγκα. Μερικά χρόνια μετά και συγκεκριμένα το 1908, όπως αναφέρει στο βιβλίο του ο Βασίλης Κολώνας ”Η Θεσσαλονίκη Εκτός Των Τειχών” οι αδελφοί Αλλατίνι, παίρνουν άδεια για να μεταφέρουν τα προϊόντα του κεραμοποιείου με κινητή σιδηροδρομική γραμμή συστήματος ντεκωβίλ, η οποία διερχόταν κάτω από τη γέφυρα και κατέληγε στην ειδική για τον σκοπό αυτό αποβάθρα, ή αλλιώς ο χείμαρρος του Κυβερνείου.

Σύμφωνα με τον ξεναγό Ιωάννη Κιουρτσόγλου το κεραμοποιείο λειτουργούσε με εργατικό δυναμικό πολυεθνικό και με σεβασμό στις θρησκευτικές τους παραδόσεις με ειδική μέριμνα υγείας γι αυτούς, προσλαμβάνοντας εξωτερικούς συνεργάτες, προμηθεύοντας τις στρατιωτικές συμμαχικες δυνάμεις με δομικό υλικό στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, αυξάνοντας την παραγωγή, διατηρώντας για πολλά χρόνια το ίδιο προσωπικό και προσλαμβάνοντας επιπλέον καινούριους εργάτες η εταιρεία κατάφερε να διακριθεί και να φτάσει να γίνει μία από τις μεγαλύτερες στον τομέα της στα Βαλκάνια. Έτσι μέχρι το 1929 κατάφερε να έχει ετήσια παραγωγή 4.5 εκ πλινθους και να απασχολεί περίπου 300 εργάτες και εργάτριες.

Αντάλλαγμα αυτής της συμφωνίας, υπήρχε και συγκεκριμένα συμφωνήθηκε οι Αλλατίνι  έπρεπε να καθαρίζουν τη γέφυρα, διοχέτευαν κατάλληλα τα απόβλητα του εργοστασίου και συμμορφώνονταν με κάθε υπόδειξη του μηχανικού της Δημαρχίας. Το εργοστάσιο καταστράφηκε το 1936 στη διάρκεια πυρκαγιάς, άλλαξε έδρα και άρχισε πια να λειτουργεί σε νέες εγκαταστάσεις στη Νέα Ελβετία το 1939.

Κτίριο σε σχέδια του Ελβετού μηχανικού Αλβέρτου Αρτιν, σε έκταση 26 στρεμμάτων χτίζεται στη Νέα Ελβετία η καινούργια μονάδα κεραμοποιίας. Εκτός από τους κυρίως χώρους, φτιαγμένους από ανθεκτικά υλικά, κατασκευάζονται, βοηθητικοί χώροι και κατοικίες προσωπικού προϊσταμένων στην γύρω περιοχή της Χαριλάου. Στην ίδια τοποθεσία οι εγκαταστάσεις του παραμένουν μέχρι σήμερα εκτός λειτουργίας.

Όπως αναφέρει το βιβλίο του Βασίλη Κολώνα, ”Η Θεσσαλονίκη Εκτός Των Τειχών” το 1951, μετά το θάνατο του Κοσμά Πανούτσου, η διοίκηση της ανώνυμης εταιρίας αναλήφθηκε από την Μαριέτα Πανούτσου – Μάνου, τη μητέρα του μετέπειτα υπουργού Στέφανου Μάνου, ο οποίος άρχισε να εργάζεται στην εταιρία από το 1965 (και παρέμεινε έως το 1977). Το 1964, η εταιρεία διασπάστηκε σε δύο εταιρείες: στην “Αλλατίνη ΑΕ”, που διατήρησε τον αλευρόμυλο, και την “Κεραμεία Αλλατίνη ΑΕ”, που διατήρησε τα κεραμοποιεία και η οποία εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να είναι εισηγμένη στο Χρηματιστήριο.

Από το 1998 το κεραμοποιείο λειτουργεί σε νέες εγκαταστάσεις στο Κιλκίς, το συγκρότημα της νέας Ελβετίας όμως θα θυμίζει πάντοτε μία από τις πιο σημαντικές βιομηχανικές εγκαταστάσεις, μίας οικογένειας που στέκεται στη βάση της ίδρυσης της Βιομηχανικής ιστορίας στην πόλη της Θεσσαλονίκης.

Ανάμεσα στις οικογένειες που ενεπλάκησαν ήταν και η γνωστή οικογένεια του Αλέξανδρου Μπακατσέλου της Θεσσαλονίκης.

Απέκτησαν το 2002 το 5,084% των μετοχώνγκαινιάζοντας παράλληλα και εμπορική συνεργασία με την εισηγμένη. Μέσω του δικτύου διανομής της εταιρείας του κ. Μπακατσέλου «Πυραμίς» διοχετευόταν σημαντικό ποσοστό της παραγωγής πλακιδίων των Κεραμείων Αλλατίνη. Ένα χρόνο αργότερα πούλησε τις μετοχές και αποχώρησε από την εταιρία.

Στο σήμερα, μελετάται η ένταξη του χώρου στο σχέδιο της πόλης με χρήσεις διάφορες από βιομηχανικές. Η Ε.Ν.Μ. / ΚΜ του ΥΠΠΟ έχει ήδη συντάξει έκθεση για τον χαρακτηρισμό των κτιρίων του συγκροτήματος.

Το Χρηματιστήριο Αθηνών, στην συνεδρίαση της Επιτροπής Εισαγωγών και Λειτουργίας Αγορών τον Ιανουάριο, εξέτασε περιπτώσεις μετοχών εταιριών, οι οποίες εμπίπτουν στις σχετικές διατάξεις περί διαγραφής και αποφάσισε. Τη διαγραφή των μετοχών των Κεραμείων Αλλατίνη της Ρυθμιζόμενης Αγοράς, οι οποίες εμπίπτουν στις διατάξεις του άρθρου 2.6.12 του Κανονισμού του Χρηματιστηρίου περί διαγραφής και τελούν σε αναστολή διαπραγμάτευσης για μεγάλο χρονικό διάστημα.

H διοίκηση της εταιρείας Κεραμεία Αλλατίνη ΑΕ σχετικά με την διαγραφή των μετοχών της εταιρείας από το Χρηματιστήριο Αθηνών, ενημέρωσε το επενδυτικό κοινό για τα ακόλουθα:

1. Σχετικά με τη ρύθμιση των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς το Ελληνικό Δημόσιο και τον ΕΦΚΑ σας γνωρίζουμε ότι ήδη έχει γίνει υπαγωγή στο νόμο 4611/19 με τις 120 δόσεις και οι δόσεις της ρύθμισης τηρούνται ανελλιπώς από τον μήνα Οκτώβριο του 2019 μέχρι και σήμερα.

3. Η εταιρεία θα είναι σε θέση να καταρτίσει ολοκληρωμένο και βιώσιμο επιχειρηματικό σχέδιο εντός του τρέχοντος έτους.

Ανήκει στα κτίρια διαμάντια της ιστορίας της βιομηχανικής αστικής κληρονομιάς της Θεσσαλονίκης τα οποία μένουν ανεκμετάλλευτα και ρημάζουν. Κάλλιστα θα μπορούσε να είναι το ”Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος” της Θεσσαλονίκης. Εντός της έκτασης του θα ήταν πιθανό να διεξάγονται πολιτιστικές εκδηλώσεις, μπαζάρ και φεστιβάλ.

Τον Ιανουάριο του 2020 προκλήθηκε φωτιά στο εσωτερικό του κτιρίου, πιθανά από αστέγους που κατοικούσαν εντός του και άναψαν φωτιά να ζεσταθούν.

Αν αναζητήσεις στο εξωτερικό αντίστοιχα κτίρια διαμάντια θα δεις πως τα περισσότερα έχουν δοθεί στους πολίτες με όποιο τρόπο, για παράδειγμα στην Γαλλία και συγκεκριμένα στο Παρίσι υπάρχει ένα δημόσιο κτίριο το οποίο παρέχεται στους χορευτές του Παρισιού για προπονήσεις.

Εδώ όμως πιο πιθανό είναι να δούμε ένα νέο εμπορικό κέντρο να γεννιέται, ή κάποιον πολυχώρο με σημεία εστίασης. Θα θέλαμε όμως ιδανικά να είναι ο νέος πολυχώρος που γεννιέται η τέχνη, ο οποίος φυσικά και λείπει από την πόλη και ιδανικά θα έδινε χώρο και αέρα στα νέα μυαλά.

Ακούγονται διάφορα σενάρια κατά καιρούς για την τύχη του όμως κανένα συγκεκριμένο πλάνο αξιοποίησης…

*Πληροφορίες από το βιβλίο του Βασίλη Κολώνα: ”Η Θεσσαλονίκη Εκτός Των Τειχών.”

Δείτε επίσης: 

Οι ιστορίες εντός και εκτός της Casa Bianca