Χθες τη νύχτα στο Κονάκι του Λαγκαδά

Δευτέρα βράδυ. Μέσα Ιανουαρίου. Αφήνω πίσω την παγωμένη, ράθυμη και έρημη Θεσσαλονίκη. Μετά από ένα εικοσάλεπτο στον άδειο δρόμο φτάνω στον ολόφωτο Λαγκαδά. Τα μαγαζιά έχουν κόσμο, σιδεράδικα ανοιχτά, κόσμος δουλεύει παρότι έχει νυχτώσει για τα καλά. Ξεμακραίνω προς τα νεκροταφεία. Στην πίσω γειτονιά, πλάι στην εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα, είναι το Κονάκι.

Μπαίνω στο ασφυκτικά γεμάτο δικάμαρο σπίτι. Μυρωδιά από λιβάνι, ήχος από γκάιντα και ταμπούρλο, κάπνα και στριμωξίδι. Γυναίκες με πολύχρωμες μαντήλες, προγονικά κειμήλια ,σταυροί, καντήλια, εικόνες των Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης και του Αγίου Παντελεήμονα. Κεντίδια και κόκκινα βελούδα. Εκστασιαμένοι άνθρωποι χορεύουν στο ένα δωμάτιο τον ίδιο ρυθμό, μονότονο, επαναλαμβανόμενα. Στο τέλος του χορού προσκυνούν τις εικόνες. Ευλαβικά.

Για άλλους τα αναστενάρια πατάνε στις βακχική παράδοση και για άλλους σε αφρικανικές, χαμένες στο χρόνο θρησκείες. Ιερή βακχεία που έρχεται από τη Θράκη ή μυστηριώδη πνεύματα που κατέλαβαν κάποτε ανθρώπινα σώματα στη μακρινή Αφρική; Τελετές επικοινωνίας με το Θείο ή με το άγνωστο. Αναστενάρια και Εκκλησία της Ελλάδας πέρασαν σχεδόν μισό αιώνα παρεξήγησης και αποστασιοποίησης. Στα χρόνια του 90 οι σχέσεις αποκαταστάθηκαν και η αποδοχή της τελετουργίας έφερε την ειρήνη. Ιεροπραξία, υπερβατική κατάσταση, μυστήριο. Ότι και αν είναι είναι εντυπωσιακό για κάθε μη μυημένο.Κατά την παράδοση, ο ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Κωστί, έπιασε φωτιά. Καθώς ο ναός φλεγόταν ακούστηκαν φωνές μέσα από τις φλόγες γιατί οι εικόνες ζητούσαν βοήθεια. Οι κάτοικοι μπήκαν στην εκκλησία για να σώσουν τις εικόνες και όταν βγήκαν έξω, ούτε οι εικόνες ούτε οι άνθρωποι είχαν καεί…

Χθες βράδυ βρεθήκαμε εκεί στη χειμερινή εκδοχή του εθίμου. Στην κρύα νύχτα του κάμπου, καπνοί βγαίνουν από τις καμινάδες του χωριού. Είναι 20 Ιανουαρίου. Η φωτιά ανάβει στη γιορτή του Αγίου Ευθυμίου. Ο χορός ξεκινά στο κονάκι, συνεχίζεται γύρω από τη φωτιά στο δρόμο και ολοκληρώνεται επάνω της. Ξυπόλυτοι στα κάρβουνα. Με τις εικόνες των αγίων και της Παναγίας ανά χείρας.

Τα κάρβουνα αργούσαν να πάρουν μπρος, η ώρα είχε περάσει πια. Άφησα πίσω το Λαγκαδά, προς το Δερβένι το πούσι είχε πέσει βαρύ. Η πυροβασία, αυτό το παράξενο, εκστατικό λαϊκό δρώμενο συνεχίζονταν ως αργά. Αιώνες τώρα.