O Γιώργος είναι Θεσσαλονικιός και ο Μηχανικός που κατασκεύασε το τρυπάνι που σκάβει αυτή την στιγμή τον Άρη

*Συνέντευξη στην Έλενα Ταξίδου | Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν από τον Γιώργο Τσακυρίδη

Ο Γιώργος Τσακυρίδης είναι μόλις 33, Θεσσαλονικιός, μηχανικός με σπουδές στις Διαστημικές Επιστήμες και ο άνθρωπος που κατασκεύασε εκ μέρους του Γερμανικού Αεροδιαστημικού Κέντρου, ως μέλος μιας ομάδας, το τρυπάνι θερμόμετρο, που φέρει το ψευδώνυμο «τυφλοπόντικας» του InSight, της τελευταίας αποστολής της NASA που προσεδαφίστηκε στην επιφάνεια του Άρη στις 26 Νοεμβρίου 2018. 

Κάνει road trips, γράφει, καλύπτει τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα, «γεννάει» καινούργια και σήμερα τον βρίσκεις μεταξύ άλλων να παρακολουθεί το δημιούργημά του στον κόκκινο πλανήτη, να «στέλνει ρομποτάκια στο διάστημα», να μοιράζει την ζωή του ανάμεσα σε -τουλάχιστον- δύο Ηπείρους και μερικές πόλεις, εξακολουθώντας να κάνει την πολύπλοκη επιστήμη του να μοιάζει αβίαστα το πιο cool παιχνίδι με το οποίο θα μπορούσε να παίζει άνετα επ άπειρον.

Για του λόγου το αληθές, ανάμεσα στα άκρως ενδιαφέροντα που μας είπε παρακάτω περί διαστήματος και άλλων δαιμονίων, θα τον πετύχεις κάποια στιγμή να απαντάει αφοπλιστικά: «Νομίζω πως σήμερα κάνουμε επιστήμη όχι μόνο για την ανακάλυψη αλλά και γιατί περνάμε καλά».

«Γεννήθηκα και μεγάλωσα σε ένα μικρό χωριό της κεντρικής Ιταλίας, το Ασίζη. Ίσως το γνωρίζεις εάν αγαπάς το ιταλικό ταρτούφο. Επίσης εμφανίζεται αρκετά συχνά στην λογοτεχνία λόγω του Αγ. Φραγκίσκου. Ακολούθησε η Θεσσαλονίκη, όπου ολοκλήρωσα το σχολείο και τις προπτυχιακές σπουδές μου, στο τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Στη συνέχεια απέκτησα μεταπτυχιακό τίτλο πάνω στο αντικείμενο που πάντα με γοήτευε, τις διαστημικές επιστήμες, σε Γερμανία και Σουηδία. Το 2012 ξεκίνησα να εργάζομαι για το Γερμανικό Αεροδιαστημικό Κέντρο (DLR), ενώ από τα τέλη του 2018 εργάζομαι για τον κεντρικό κατασκευαστή δορυφόρων της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Διαστήματος (ESA), OHB SE. Παράλληλα, προσπαθώ να καλύψω τα ερευνητικά μου ενδιαφέροντα δουλεύοντας το διδακτορικό μου σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Νέας Ορλεάνης και το ΑΠΘ.»

Είναι το διάστημα μία συνθήκη όπως οποιαδήποτε διαφορετική επιστήμης – εργασίας ή κάτι που απαιτεί περισσότερα από κατάρτιση – τεχνογνωσία κλπ για να ασχοληθείς μαζί του;

Γ.Τ: Όλοι λίγο-πολύ έχουμε ασχοληθεί με το διάστημα: μια απλή παρατήρηση του έναστρου ουρανού κάποια καλοκαιρινή βραδιά, μια ταινία Σταρ Γουορς, κάποιο άρθρο. Το διάστημα σήμερα “τρεντάρει” πολύ, και ευτυχώς! Όμως η διαστημική επιστήμη, πραγματοποιείται από γήινους ανθρώπους, που έχουν σπουδάσει σε γήινα πανεπιστήμια. Η εξερεύνηση του διαστήματος γίνεται με γήινα υλικά. Δεν θεωρώ λοιπόν πως υπάρχει κάποια ειδική συνθήκη, τύπου Μίστερ Σποκ, που εάν δεν ικανοποιείται αποτρέπει κάποιον από την ενασχόληση με το αντικείμενο. Ειλικρινά νομίζω πως η διαφορά ανάμεσα σε εμένα και εσένα είναι η εξής απλή: εσύ θα ασχοληθείς με το διάστημα κάθε φορά που έχεις να γράψεις ένα θέμα για αυτό και θα αποκτήσεις την αντίστοιχη γνώση. Για μένα αποτελεί καθημερινό αντικείμενο εργασίας και έρευνας.

Υπήρξε εκείνη η μοναδική στιγμή που λες πως «κατάλαβα ότι αυτό θέλω να κάνω στη ζωή μου» ή δεν λειτούργησε έτσι;

Γ.Τ: Έχω αναρωτηθεί αρκετές φορές εάν απέκτησα την αγάπη για τον κλάδο της διαστημικής επιστήμης μέσω μιας μοναδικής στιγμής κατά την διάρκεια της ζωής μου. Δεν δηλώνω οπαδός της Ταμπουλα Ραζα του Τζων Λοκ που περιγράφει τον άνθρωπο ως ένα ον που γεννιέται χωρίς προϋπάρχουσες έμφυτες επιθυμίες. Το διάστημα για μένα λειτούργησε περισσότερο ως ένα φροϋδικό υποκείμενο που δομήθηκε μέσω της ασυνείδητης σχέσης με την επιθυμία. Θέλω να πω πως όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, πριν ακόμα αποκτήσω αυτό που λέμε ενσυνείδηση, από πιτσιρικά με γοήτευε το σύμπαν. Την επιθυμία μου αυτή να ασχοληθώ με το διάστημα την θυμάμαι σαν το παιδικό μου όνειρο, χωρίς να μπορώ να ορίσω πότε ακριβώς προέκυψε. Η επιστημονική έρευνα, κατά την γνώμη μου, επιφέρει μια άυλη ικανοποίηση λιγότερο προφανή από την συνηθισμένη μας εικόνα για το τι προσφέρει ευχαρίστηση. 

Τι ακριβώς κάνεις; Τι απαντάς ουσιαστικά όταν σε ρωτάνε τι δουλειά κάνεις;

Γ.Τ: Συνήθως απαντάω «στέλνω ρομποτάκια σε πλανήτες». Τόσο στο InSight όσο και στην τωρινή μου εργασία, ως μηχανικός ασχολούμαι λιγότερο με το επιστημονικό κομμάτι και τους ερευνητικούς στόχους μιας διαστημικής αποστολής. Κοιτάζω την μεγάλη εικόνα. Τα διαστημικά συστήματα είναι αρκετά πολύπλοκα και υπόκεινται σε πολλούς περιορισμούς. Δουλειά μου είναι να εξασφαλίσω πως όλα τα επιμέρους υποσυστήματα αλληλεπιδρούν σωστά τόσο μεταξύ τους όσο και με το εξωτερικό περιβάλλον, ώστε να μπορέσουν να λειτουργήσουν ων ένα ενιαίο σύνολο… Ασχολούμαι με τα στάδια της συναρμολόγησης του διαστημικού οχήματος, των τεστ και του τελικού ελέγχου πριν την εκτόξευση. Οι Αμερικάνοι λένε για τη δουλειά του μηχανικού, ότι “In one sense it’s about making sure nothing falls through the cracks. But a better description would be that we’re the engineers that make sure there are no cracks to fall through!“

Tι κλήθηκες να κάνεις στην συγκεκριμένη αποστολή, στο InSight;

Γ.Τ: Το InSight (Εσωτερική Εξερεύνηση με τη χρήση Σεισμικής Έρευνας, Γεωδαισίας και Μεταφοράς Θερμότητας) είναι ρομπoτικός προσεδαφιστής ο οποίος εκτοξεύτηκε στις 5 Μαΐου του 2018 με προορισμό τον πλανήτη Άρη και προσεδαφίστηκε στην επιφάνεια του στις 26 Νοεμβρίου 2018. Σκοπός της αποστολής είναι η τοποθέτηση ενός ρομποτικού γεωλογικού σταθμού, ο οποίος φέρει ένα σεισμόμετρο και ένα τρυπάνι θερμόμετρο, στην επιφάνεια του Άρη. Εργάστηκα εκ μέρους του Γερμανικού Αεροδιαστημικού Κέντρου, ως μέλος μιας ομάδας με σκοπό την υλοποίηση του τρυπανιού, που φέρει το ψευδώνυμο «τυφλοπόντικας». 

Πόσο κράτησε και τι κρατάς από όλη την διαδικασία;

Γ.Τ: Οι διαστημικές αποστολές είναι μεγάλα οικονομικής και χρονικής κλίμακας πρότζεκτ. Το InSight είναι ένα πρότζεκτ σε εξέλιξη ακόμα. Η προετοιμασία διήρκεσε πάνω από μια δεκαετία. Εγώ συμμετείχα τα τελευταία πέντε χρόνια. 

5 χρόνια, 1825 μέρες, 43800 ώρες. Και όλη αυτή η δουλειά έγινε για μόλις ένα εξάμηνο προγραμματισμένης λειτουργίας στον πλανήτη Άρη. Όμως σε κάθε «περιπέτεια», επιστημονική ή μη, υπάρχει ο παράγοντας της μη-προβλεψιμότητας. Έτσι και στο InSight η πρώτη πρόκληση που οφειλόταν σε μη-προβλέψιμο παράγοντα δεν άργησε να έρθει. Το τρυπάνι σταμάτησε την κάθοδο του μετά από μερικές ώρες. Για αρκετούς μήνες η NASA είχε αναστείλει την λειτουργία του προσπαθώντας να βρει λύση στο πρόβλημα που αντιμετώπιζε. Σήμερα ο τυφλοπόντικας συνεχίζει ξανά την πορεία του προς το εσωτερικό του πλανήτη.

Αυτό που κρατάω λοιπόν είναι το συναίσθημα της πρόκλησης, πνευματικής ψυχολογικής και φυσικά επιστημονικής. Όταν αποφασίσεις να κάνεις κάτι στη ζωή σου, όσο μικρό ή μεγάλο, προχώρα το μέχρι τέλους. Το πόσα είσαι διατεθειμένος να αντέξεις για να ολοκληρώσεις αυτό που ξεκίνησες, είναι το πραγματικό μέτρο της επιθυμίας και του πάθους που έχεις για το έργο σου. Και το αποτέλεσμα πολλές φορές φαίνεται να μη συντονίζεται με την προσπάθεια, όμως ακόμα και αν δεν ισχύει πάντα το «ο επιμένων νικά», πιστεύω πως για να κερδίσεις κάτι στην επιστήμη πρέπει σίγουρα να ξέρεις να επιμένεις, πάντα με ευελιξία και ανοιχτό μυαλό.

Τι θυμάσαι από τις στιγμές της εκτόξευσης, τι ένιωσες όταν προσεδαφίστηκε; Πότε σου δίνεται βασικά το περιθώριο σε αυτό που καλείσαι να κάνεις για να πεις ότι κάτι «στέφεται με επιτυχία»;

Γ.Τ: Θυμάμαι πολύ έντονα την στιγμή της προσεδάφισης: το πόδι μου κουνιόταν μηχανικά πάνω κάτω και τα χέρια μου είχαν ιδρώσει τόσο πολύ που έσταζαν. Σε αντίθεση με την φιλοσοφία, οι θετικές επιστήμες έχουν μετρήσιμους κανόνες επιτυχίας. Ειδικότερα στον τομέα της μηχανικής, κρίνεσαι συνήθως εκ του αποτελέσματος. Τόσο η εκτόξευση όσο και η προσεδάφιση πραγματοποιήθηκαν με επιτυχία. Το επόμενο βήμα είναι τα όργανα της αποστολής να επιτελέσουν τους ερευνητικούς στόχους για τους οποίους προορίζονται. Στο καθαρά επιστημονικό κομμάτι, ακόμη και σήμερα, διανύουμε την φάση της εξερεύνησης του διαστήματος. Είμαστε δηλαδή ακόμη στο ψάξιμο. Το σύμπαν μας είναι άγνωστο σε ποσοστό μεγαλύτερο του 90%. Επομένως δεν νομίζω πως μπορούμε να μιλήσουμε για αποτυχία ή επιτυχία. Προσωπικά προτιμώ το «ανακάλυψη».

Με απλά λόγια, πόσο σημαντικό είναι αυτό που συμβαίνει τώρα στον Άρη με το InSight;

Γ.Τ: Το InSight είναι σημαντικό για αρκετούς λόγους: είναι μια συγκριτικά χαμηλού κόστους αποστολή και μια παγκόσμια συλλογική προσπάθεια πολλών κρατών, γεγονός που αναδεικνύει τόσο την διάθεση των ερευνητών για συνεργασία όσο και την ανάγκη αυτή. Ακόμη είναι η πρώτη φορά που θα κοιτάξουμε βαθιά μέσα στο εσωτερικό του Άρη.

Γιατί ο συγκεκριμένος πλανήτης προκαλεί τόσο μεγάλο ενδιαφέρον; Ποιος πιστεύεις ότι θα είναι ο αμέσως επόμενος που θα «απασχολήσει» το ίδιο;

Γ.Τ: Θα ξεκινήσω με το προφανές: είναι πολύ κοντά στην Γη. Ένα ταξίδι από την Γη στον Άρη διαρκεί 6 μήνες για ένα διαστημικό όχημα και περίπου 10 λεπτά για το φως. To διαστημικό σκάφος New Horizons εκτοξεύτηκε το 2006 και προσέγγισε την τροχιά του Πλούτωνα το 2015, 9 χρόνια μετά… Ο Άρης, την δεδομένη χρονική στιγμή, αποτελεί την χρυσή τομή ανάμεσα στις επιθυμίες της επιστήμης και τους περιορισμούς που επιβάλλει η υπάρχουσα τεχνολογία.

Επίσης γίνεται μεγάλη κουβέντα για το εάν το ανθρωπινό είδος θα αναγκαστεί να αναζητήσει καταφύγιο στον κόκκινο πλανήτη, κάποια στιγμή στο μακρινό μέλλον. Προσωπικά προτιμώ να σώσουμε την όμορφη Γη μας.

Ακούγεται πως ο επόμενος στόχος θα είναι ένα φεγγάρι του Κρόνου, ο Εγκέλαδος όπου έχουν παρατηρηθεί ηφαιστειακού τύπου εκρήξεις με το εξερχόμενο υλικό να προέρχεται από δεξαμενή υπόγειου νερού σε υγρή κατάσταση, κάτι που σε συνδυασμό με ίχνη άλλων χημικών ενώσεων που ανιχνεύθηκαν στο λοφίο έχει τροφοδοτήσει συζητήσεις για την ύπαρξη απλών μορφών ζωής. Σίγουρα το πιο εξωτικό και πιασάρικο κομμάτι της διαστημικής επιστήμης αφορά το κομμάτι της εξωγήινης ζωής.

Ο ρόλος του επιστήμονα έχει αναβαθμιστεί ανά τα χρόνια. Άνθρωποι όπως οι Carl Sagan, Bill Nye και Neil Degrasse Tyson τον έβγαλαν από το κλασικό στερεότυπο του γεράκου με τα ανακατεμένα μαλλιά. Η επιστήμη οφείλει πλέον να επιτελέσει και κοινωνικό έργο, προκαλώντας το ενδιαφέρον όλων των ανθρώπων έτσι ώστε να αποφεύγονται εκρήξεις αντιεπιστημονικών κινημάτων όπως αυτό της επίπεδης γης.

Γιατί το διάστημα παραμένει τόσο ιντριγκαδόρικο ως ιδέα για τον άνθρωπο;

Γ.Τ: Έχουμε κατακτήσει τους ωκεανούς, είμαστε σε καλό δρόμο όσον αφορά την κατανόηση του ανθρώπινου μυαλού, η ιατρική προχωράει με αλματώδεις ρυθμούς. Space is the last frontier λέγανε παλιότερα. Αν ρωτήσεις έναν άνθρωπο να σου ορίσει τη γοητεία όπως την αντιλαμβάνεται εκείνος/η, πιθανώς να ακούσεις λέξεις όπως άγνωστο, μυστήριο, εξωτικό, όμορφο, δύσκολο ή μη πραγματοποιήσιμο. Πιστεύω ότι η εξερεύνηση του διαστήματος συγκεντρώνει όλα τα παραπάνω και ακόμα περισσότερα  χαρακτηριστικά που γοητεύουν την ανθρώπινη ύπαρξη.

Μπορείς να αντιληφθείς πόσο cool ακούγεται στους περισσότερους αυτό που δημιούργησες ή υπάρχει η πιθανότητα για εσένα να φαντάζει ως ένα «τρυπάνι»;

Γ.Τ: Χαίρομαι που φαίνεται κουλ. Νομίζω πως σήμερα κάνουμε επιστήμη όχι μόνο για την ανακάλυψη αλλά και γιατί περνάμε καλά. Η γοητεία της εξερεύνησης του Άρη, βρίσκεται μέσα στους αιώνες που περάσαμε παρατηρώντας τον μέσα από τηλεσκόπια, στο κόκκινο χρώμα του, στις «σαι φια» νουβέλες που διαβάσαμε ή είδαμε στον κινηματογράφο. Όχι στον βασάλτη και τα οξείδια των πετρωμάτων του. Έτσι και ο τυφλοπόντικας, είναι κουλ, για όλα εκείνα που αντιπροσωπεύει. Διαφορετικά θα ήταν ένα απλό τρυπάνι.