Θεσσαλονίκη: Γκρεμίστηκαν οι παράγκες που εμπόδιζαν τη διάνοιξη της Ανατολικής Θράκης
Η ιστορική σημασία τους για τον προσφυγικό πληθυσμό
Κατεδαφίστηκαν σήμερα τα παλιά ετοιμόρροπα κτίρια που εμπόδιζαν την διάνοιξη της Ανατολικής Θράκης, στο ύψος της Τενέδου, στην περιοχή της Τούμπας.
Οι παράγκες γκρεμίστηκαν σήμερα για να διανοιχτεί η οδός Ανατολικής Θράκης, που σταματούσε σε εκείνο το σημείο, ένας από τους κεντρικότερους δρόμους της Κάτω Τούμπας.
Να σημειωθεί, ότι αυτά κτίρια αποτελούσαν κάποτε σπίτια προσφυγικών πληθυσμών για πολλά χρόνια, από την άφιξη των πληθυσμών της Μικρασιατικής καταστροφής, το 1922.
Η τραγική κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει η χώρα µετά την εξοντωτική εκατονταετία πολεµικών επιχειρήσεων, όπως και η έλλειψη κατάλληλων υποδοµών, ήταν από τους βασικούς λόγους που οδήγησαν αρχικά στη λήψη πρόχειρων µέτρων.
Η στέγαση των προσφύγων γινόταν όπου υπήρχε κενός χώρος. Τοποθετήθηκαν σε θέατρα, σχολεία, σιδηροδροµικούς σταθµούς ακόµα και σε αρχαιολογικούς χώρους.
∆ηµιουργήθηκαν αυθαίρετοι οικισµοί, τα κενά οικόπεδα αστικών περιοχών γέµισαν µε σκηνές, στις πλατείες ξεφύτρωσαν παράγκες κι αυτοσχέδιες τενεκεδένιες κατασκευές, τα άδεια σπίτια καταλήφθηκαν, τα πολιτιστικά κτίρια άλλαξαν χρήση, ακόµα και τα άδεια βαγόνια των σιδηροδρόµων µετατράπηκαν σε σπίτια.
Γι’ αυτό το λόγο, η Ε.Α.Π., ανέθεσε την κατασκευή των επόµενων 15.000 κατοικιών της Μακεδονίας, σε µικρές τοπικές εταιρίες ή στους ίδιους τους πρόσφυγες, οι οποίοι θα δούλευαν ως εργάτες υπό τον έλεγχο του τεχνικού τµήµατος της Υπηρεσίας.
Τα σπίτια αυτά προορίζονταν για αγροτικές κυρίως οικογένειες και είχαν πέτρινα θεµέλια, πέτρινους τοίχους και στέγες από κεραµίδια.
Μέχρι το 1930, η Ε.Α.Π. είχε χτίσει 52.000 σπίτια σε σύγκριση µε τα 13.500 που είχαν ανεγερθεί από τη πολιτεία στο διάστηµα 1922 -1924 και επιπλέον των 64.000 σπιτιών που εγκατέλειψαν οι Μουσουλµάνοι φεύγοντας.
Αν και οι κατοικίες που παραχωρήθηκαν ή δηµιουργήθηκαν ήταν τελείως απλές, δε διέφεραν σε ποιότητα από το µέσο αγροτικό σπίτι των µόνιµων κατοίκων.
Οι παράγκες της Τούμπας
Τα σπίτια του Ταµείου Πρόνοιας (Τ.Π.) Τα σπίτια του Ταµείου Πρόνοιας ανεγέρθηκαν στην Άνω Τούµπα, δίπλα στους οικίσκους του Εµπορικού Επιµελητηρίου, στα οκτάγωνα ξύλινα παραγκάκια και τους θαλάµους του λοφίσκου. Η θέση που χτίστηκαν, σήµερα περιγράφεται από τις οδούς Βάρναλη, Τυρολόης, Εµπεδοκλέους, Τρικάλων, Μεγακλέους και Αγίας Μαρίνης.
Τα σπίτια του Τ.Π. ήταν ισόγειες τετρακατοικίες, σύµφωνα µε µαρτυρία κατοίκου τους. Αποτελούνταν από χωλ, αριστερά από την είσοδο βρισκόταν το αποχωρητήριο, δεξιά ένας πάγκος για µαγείρεµα και στο βάθος ένα δωµάτιο.
Τα ξύλινα παραπήγµατα, ή παράγκες όπως τα ονόµαζαν οι κάτοικοι του οικισµού, έφεραν τα διακριτικά Ξ.Π., και ανεγέρθηκαν στην Κάτω Τούµπα από την Πρόνοια το 1926. Η θέση που χτίστηκαν, σήµερα περιγράφεται από τις οδούς Αν. Ρωµυλίας, Φαιάκων, Πυλαίας, κι ένα κοµµάτι από τη ∆ορυλαίου µέχρι τη Πυλαίας. Αποτελούσαν δέκα οικοδοµικά τετράγωνα, τα οποία χωρίζονταν µε ψηφία από το Α µέχρι το Ι της οδού Φαιάκων.
Το κάθε ξύλινο παράπηγµα ήταν ένα ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο µε τέσσερις κατοικίες από τη µία πλευρά και τέσσερις από την άλλη. Είχε κεραµοσκεπή, ξύλινο πάτωµα και οι εξωτερικοί τοίχοι ήταν φτιαγµένοι από οριζόντιες σανίδες, καρφωµένες η µία πάνω στην άλλη. Τα ενδιάµεσα χωρίσµατα ήταν µπαγδατότοιχοι, φτιαγµένοι από ξύλο και λάσπη. Σε κάθε οικογένεια αντιστοιχούσε ένα δωµάτιο, αλλά αργότερα, σύµφωνα µε µαρτυρίες παλαιών κατοίκων, οι πρόσφυγες έσκαψαν κάτω από το ξύλινο πάτωµα κι έκαναν υπόγειες κουζινούλες.
Επειδή δεν υπήρχε πρόβλεψη για τουαλέτες µέσα στα Ξ.Π., κάθε είκοσι παραπήγµατα είχαν ένα συγκρότηµα από αποχωρητήρια, δηλαδή µία ορθογώνια παράγκα µε έξι τουαλέτες από τη µία πλευρά και έξι από την άλλη. Είχαν ξύλινες πόρτες χωρίς κλειδαριές, µε άνοιγµα τριάντα πόντους από κάτω για να αερίζονται. Έξω από κάθε παράγκα των αποχωρητηρίων υπήρχε ένα πηγάδι που εξυπηρετούσε όλο το τετράγωνο κι αργότερα υπήρχε µία κοινόχρηστη βρύση, που δηµιουργούσε καβγάδες στις νοικοκυρές, λόγω του ότι το νερό ερχόταν µε το σταγονόµετρο Εκτός όµως από τη λειψυδρία, οι κάτοικοι των Ξ.Π. είχαν κι άλλες βασικές ανάγκες να αντιµετωπίσουν, όπως οι βόθροι, οι ελαττωµατικές στέγες, η λάσπη, κ.α
Τα Νεόκτιστα της Τούµπας που γκρεμίστηκαν σήμερα
Το έτος 1926, αµέσως µετά την κατασκευή των Ξύλινων Παραπηγµάτων, ανεγέρθηκαν τα Νεόκτιστα της Τούµπας, τα οποία έφεραν τα αρχικά Ν.Τ48. Η θέση που χτίστηκαν, σήµερα περιγράφεται από τις οδούς Φαιάκων, Ρόδου, Χουρµούζη, Χίου, Τραϊανού, Απόλλωνος και Τενέδου.
Τα Ν.Τ. ήταν ισόγειες διπλοκατοικίες, κατασκευασµένες από τούβλα, µε κεραµοσκεπή, ξύλινες πόρτες και τσιµεντένιο πάτωµα. Ήταν υπερυψωµένες και διέθεταν έναν επιπλέον χώρο ως υπόγειο. Αποτελούνταν από µία ευρύχωρη σάλα, από ένα ή δύο µεγάλα δωµάτια (ανάλογα µε τον αριθµό µελών της οικογένειας), κουζίνα και ένα ‘τούρκικο’ αποχωρητήριο. Υπήρχε και δεύτερη εξώπορτα στην πίσω πλευρά του σπιτιού.
Τα Ν.Τ. ανεγέρθηκαν σε οικόπεδα επιφάνειας 220 – 226 µ², αφήνοντας γύρω από τις διπλοκατοικίες µεγάλες πρασιές, τις οποίες αργότερα οι κάτοικοι περιέφραξαν και καλλιέργησαν µέσα τους λουλούδια και λαχανικά. ∆εν υπήρχαν αποχετεύσεις αλλά βόθροι, που αντιστοιχούσε ένας σε κάθε διπλοκατοικία. Πολλά χρόνια αργότερα, το 1957-1958 άρχισαν να συνδέονται µε το σύστηµα αποχέτευσης.
Τα Ν.Τ. ανεγέρθηκαν για να στεγάσουν τους πρόσφυγες της Μικρασιατική καταστροφής και τους ανταλλάξιµους Έλληνες που έµεναν προσωρινά στα Ξ.Π. ή στους θαλάµους της Τούµπας. Η διαδικασία της εκποίησης ήταν χρονοβόρα γιατί παρατηρήθηκαν παρασπονδίες, µε αποτέλεσµα οι πρόσφυγες να κατοικήσουν τα Ν.Τ. πολλά χρόνια αργότερα από την ανέγερση τους.
*Με πληροφορίες από την πτυχιακή εργασία της Κυριακίδου Σοφίας, “Η εγκατάσταση των προσφύγων του 1922 στη Θεσσαλονίκη, Το παράδειγμα της Τούμπας”
