Η Parallaxi σχεδιάζει: Λεωφόρος Νίκης. Ο επόµενος πεζόδροµος;

του Σάκη Ιωαννίδη

Illustration: Dolphins

Τι θα χρειαζόταν για να γίνει η Λεωφόρος Νίκης ο επόµενος πεζόδροµος της Θεσσαλονίκης; Και πώς θα έµοιαζε; Μ’ αυτά τα δύο ερωτήµατα ξεκινήσαµε να «σχεδιάζουµε» σ’ αυτό το τεύχος της Parallaxi ρωτώντας συγκοινωνιολόγους και λαµβάνοντας υπόψη εικόνες και παραδείγµατα του εξωτερικού. Μια τέτοια προοπτική θα άλλαζε ριζικά την εικόνα της πόλης και θα βελτίωνε αισθητικά, οικονοµικά και κοινωνικά την καθηµερινότητά της. Η ανησυχία πολλών είναι ότι τα πράγµατα µπροστά από τη θάλασσα θα κυλούν ήρεµα, ενώ πίσω από τις οικοδοµές της παραλιακής οδού θα επικρατεί κυκλοφοριακό χάος και πολλά νεύρα. Υπάρχουν όµως λύσεις που αν εφαρµοστούν σωστά και ολοκληρωµένα µπορούν να αποτρέψουν τα χειρότερα. Αρκεί να υπάρχει ισχυρή πολιτική βούληση.

“Σωτήριον µέτρον έλαβεν η ∆ηµαρχία εµποδίσασα τας αµάξας να διέρχωνται διά της µεγάλης οδού παρά την προκυµαίαν έµπροσθεν των εξοχικών καφενείων. Τούτο πολλάκις επεκαλέσθηµεν λαβόντες αφορµήν εκ των δυστυχηµάτων, άτινα άλλοτε είχον συµβεί ένεκα της απροσεξίας των αµαξηλατών. Το κοινόν της ηµετέρας πόλεως ευγνωµονεί επί τω σωτηρίω τούτω µέτρω της ∆ηµαρχίας δυνάµεων ήδη αφόβως και ακινδύνως είτε να διέρχηται είτε να κάθηται, όπως αναπνεύη την δροσεράν αύρα της θαλάσσης κατά την παρούσαν µάλιστα καυστικήν του θέρους εποχήν». Εφηµερίδα Φάρος της Μακεδονίας, φ. 860, 21 Ιουλίου 1884

Και να η απόδειξη ότι η πεζοδρόµηση της Λεωφόρου Νίκης, µόνο καινούργια ιδέα δεν µπορείς να την πεις! ∆εν ξέρουµε πόσο µεγάλο ή µικρό ήταν το χρονικό διάστηµα που παρέµεινε κλειστή για τις άµαξες η τότε Λεωοφόρος Νίκης. Ήταν όµως αρκετό για να απολαύσουν οι κάτοικοι της πόλης τη «δροσεράν αύρα της θαλάσσης» χωρίς να κινδυνεύουν από κάποιο απρόσεχτο αµαξά. Είναι σχεδόν βέβαιο, επίσης, ότι η τότε ∆ηµαρχία δεν χρησιµοποίησε 60 τροχονόµους για να ρυθµίσει την κυκλοφορία των αµαξών που θα παρέκαµπταν το παραλιακό µέτωπο, όπως χρειάστηκε να κάνει η νυν για την πιλοτική πεζοδρόµηση της Λεωφόρου την 1η ∆εκεµβρίου. Στη δική µας περίπτωση ο κόσµος κατέκλυσε την πεζοδροµηµένη Νίκης και επιβεβαίωσε µε τη στάση του ότι οι πεζόδροµοι αποτελούν πόλο έλξης, παντός καιρού. 

Η ανάγκη για την ύπαρξη ενός δρόµου που θα συνέδεε ακόµη περισσότερο την πόλη µε τη θάλασσα υπήρχε και στο σχεδιασµό του Ερνέστου Εµπράρ, όταν σχεδίαζε τη Λεωφόρο Νίκης. Όπως εξηγεί η αρχιτέκτονας Αλέκα Γερόλυµπου, στα σχέδια του Εµπραρ εµφανίζεται µια επέκταση 10 µέτρων προς τη θάλασσα που αρχίζει περίπου µισό µέτρο από την επιφάνεια του δρόµου. Σ’ εκείνη την επέκταση ο Εµπράρ οραµατιζόταν τους Θεσσαλονικείς να κάνουν τη βόλτα τους το καλοκαίρι και ν’ απολαµβάνουν τη θάλασσα.

Στην πρόσφατη ιστορία της πόλης, η Λεωφόρος Νίκης πεζοδροµήθηκε πιλοτικά για πρώτη φορά το 1996. Ο συγκοινωνιολόγος Σπύρος Βούγιας, στην πρώτη του θητεία τότε στη θέση του δηµοτικού συµβούλου και ιδρυτικό µέλος της Ένωσης Πολιτών για την προστασία της Παλιάς Παραλίας µαζί µε το νυν δήµαρχο Γιάννη Μπουτάρη, θυµάται την υπέροχη ηρεµία και τους εκατοντάδες Θεσσαλονικείς που χαίρονταν τη βόλτα τους, αλλά και τους έξαλλους οδηγούς να είναι έτοιµοι να «σπάσουν» τα απαγορευτικά της τροχαίας και να µπουν στο δρόµο. «Το σχέδιο ήταν να κλείσει ο δρόµος από τις 12 το µεσηµέρι έως τις 8 το βράδυ. ∆εν τα καταφέραµε όµως. Οι οδηγοί ήταν έξαλλοι, δεν µπορούσαν να δεχθούν την κατάσταση. Θυµάµαι τον διευθυντή Τροχαίας τότε να µου λέει ότι δεν µπορούν να τους συγκρατήσουν. Αναγκαστήκαµε να ανοίξουµε το δρόµο µια ώρα νωρίτερα από το προγραµµατισµένο», σηµειώνει.

Ένα χρόνο µετά, την άνοιξη του 1997,  η Νίκης έκλεισε όχι για µια µέρα, αλλά για δύο ολόκληρους µήνες προκειµένου να ανακατασκευαστεί το ταλαιπωρηµένο της οδόστρωµα. Τότε τα κορναρίσµατα των πρώτων ηµερών ξεπεράστηκαν από τη δύναµη της συνήθειας. Το µεγαλύτερο ποσοστό του κυκλοφοριακού φόρτου µεταφέρθηκε στους υπόλοιπους οδικούς άξονες µε κατεύθυνση την ανατολική πλευρά της πόλης (Μητροπόλεως, Ερµού, Εγνατία, Αγ. ∆ηµητριού, Περιφερειακή Οδός), ενώ ένα ποσοστό 20% άλλαξε µέσο µεταφοράς ή πήγε µε τα πόδια. Η αλλαγή στις συνήθειες των οδηγών συνοδεύτηκε από ισχυρή αστυνόµευση για την αποµάκρυνση των διπλοπαρκαρισµένων στους συνήθεις «υπόπτους», τη Μητροπόλεως και την Ερµού. Είναι όµως οι τότε συνθήκες ίδιες µε τις σηµερινές;

Στο βιβλίο του Ανθρώπινες Πόλεις, ο πολεοδόµος και αρχιτέκτονας Γιαν Γκελ , υποστηρίζει ότι οι φυσικές δοµές µιας πόλης επηρεάζουν την ανθρώπινη συµπεριφορά. Μια πόλη αποκτά ζωντάνια, όταν οι άνθρωποι της περπατούν και κάνουν ποδήλατο στους δρόµους και τις πλατείες της. Στο βιβλίο παρουσιάζονται παραδείγµατα πόλεων που άλλαξαν όψη µετά από την πεζοδρόµηση µιας περιοχής τους. Ο σεισµός του 1989 στο Σαν Φρανσίσκο ήταν η αφορµή για να σχεδιαστούν από την αρχή οι κύριοι δρόµοι της πόλης και να γίνουν οι πρώτοι µεγάλοι πεζόδροµοι. Η προσπάθεια για την αλλαγή νοοτροπίας των κατοίκων της Κοπεγχάγης ξεκίνησε το 1960 και δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Χρειάστηκαν περίπου τρεις δεκαετίες επανασχεδιασµού των δρόµων της πόλης για να προστεθούν ποδηλατόδροµοι και να µάθουν οι κάτοικοι να κινούνται µε πετάλι, αλλά και εφαρµογή φορολογικών αντικινήτρων για τον περιορισµό του αυτοκινήτου. Οι Παριζιάνοι περιµένουν κάθε καλοκαίρι να κλείσει ο αυτοκινητόδροµος που βρίσκεται δίπλα στον ποταµό Σηκουάνα για να γίνει πεζόδροµος και να ξεχυθούν οι κάτοικοι και οι τουρίστες. Ο Γκελ εκτιµά ότι σε κάθε πόλη υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης της καθηµερινότητας των κατοίκων της και ότι αυτή συνδέεται µε το ποδήλατο, τα µέσα αστικής συγκοινωνίας και το περπάτηµα. Αρκεί να υπάρχει ο κατάλληλος δρόµος.

Αλλαγή κατεύθυνσης Για τους συγκοινωνιολόγους, η πιθανή πεζοδρόµηση της Λεωφόρου Νίκης ξυπνά αυτόµατα τα αντανακλαστικά των κυκλοφοριακών ρυθµίσεων, προκειµένου η ωφέλεια για τους πεζούς και η ενόχληση για τους οδηγούς να αποκτήσουν την καλύτερη δυνατή ισορροπία. Ο Σπύρος Βούγιας εκτιµά ότι η πρόθεση του δήµου για τη µόνιµη πεζοδρόµηση της Νίκης κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση και ως µέτρα διευκόλυνσης της κίνησης των ΙΧ βλέπει τη µετακίνηση του κυκλοφοριακού φόρτου στην οδό Μητροπόλεως, µε παράλληλη µετακίνηση των λεωφορείων του ΟΑΣΘ στο δρόµο της Τσιµισκή. «Σήµερα από τις τρεις λωρίδες της Νίκης χρησιµοποιούνται πρακτικά οι δύο. Οπότε το πρόβληµα µας είναι να βρούµε τον απαιτούµενο χώρο για τα οχήµατα που εξυπηρετούν αυτές οι λωρίδες. Μετακινώντας τις γραµµές του ΟΑΣΘ που κινούνται επί της Μητροπόλεως στην αριστερή λωρίδα της Τσιµισκή, σε contra flow πορεία, δηλαδή κινούµενα αντίθετα προς το ρεύµα των υπόλοιπων λωρίδων, απελευθερώνουµε τη µία λωρίδα της Μητροπόλεως και τη δίνουµε στα ΙΧ. Τα λεωφορεία θα κινούνται επί της Πολυτεχνείου και θα συνεχίζουν στη Βασιλίσσης Όλγας. Έτσι θα αφήνουν ελεύθερη την Μεγάλου Αλεξάνδρου και θα εξυπηρετούν καλύτερα τον κόσµο που δεν θα χρειάζεται να περνάει τις έξι λωρίδες της παραλιακής για να φτάσει σπίτι του», σηµειώνει. Αυτή η ρύθµιση προϋποθέτει βέβαια ότι η δεξιά λωρίδα της Τσιµισκή που συνήθως καταλαµβάνεται από παράνοµα παρκαρισµένα ΙΧ και ταξί θα πρέπει να «αδειάσει». «Τα ΙΧ δεν θα είναι πρόβληµα για µεγάλο χρονικό διάστηµα καθώς κανείς δεν θα ρισκάρει να µένει πάνω σε µια λωρίδα από την οποία διέρχεται λεωφορείο σε αντίθετη πορεία. Οι πιάτσες των ταξί όµως θα πρέπει να µεταφερθούν σε κάθετους δρόµους, π.χ. στην Καρόλου Ντηλ, όπου θα καταλαµβάνουν τη µία λωρίδα στάθµευσης», τονίζει.

Μ’ αυτές τις ρυθµίσεις, µεταφέρεται η ροή µιας από τις δύο λωρίδες κυκλοφορίας της Λεωφόρου Νίκης, ενώ για τα οχήµατα που τώρα εξυπηρετούνται από τη δεύτερη λωρίδα ο κ. Βούγιας εκτιµά ότι ένα µεγάλο ποσοστό των οδηγών θα αλλάξει µέσο µεταφοράς ή θα µεταβάλει τη διαδροµή του. «Όπως έγινε και το 1997 που έκλεισε η Νίκης για δύο µήνες, έτσι και τώρα ένα ποσοστό των οδηγών θα πάρουν το λεωφορείο ή το ποδήλατο ή θα αλλάξουν διαδροµή για να φτάσουν στον προορισµό τους. Η Θεσσαλονίκη έχει το εξαιρετικό πλεονέκτηµα ότι µπορεί κάποιος να φτάσει από τους δρόµους του ιστορικού κέντρου στο θαλάσσιο µέτωπο σε λιγότερο από 15 λεπτά. Η εγγύτητα µε το υγρό στοιχείο είναι µοναδική και η πεζοδρόµηση του συγκεκριµένου δρόµου, σε συνδυασµό µε την επαναφορά της θαλάσσιας αστικής συγκοινωνίας, θα αλλάξει τη φυσιογνωµία της πόλης».

Στο ίδιο µήκος κύµατος κινούνται οι σκέψεις του συγκοινωνιολόγου και δηµοτικού συµβούλου Γιώργου ∆ηµαρέλου, ο οποίος τονίζει ότι η δηµιουργία νέας λωρίδας λεωφορείου στην Τσιµισκή, σε αντίθετη κατεύθυνση, είναι απαραίτητη για την αποσυµφόρηση της Μητροπόλεως, αλλά παράλληλα χρειάζονται παρεµβάσεις και σε άλλα σηµεία. «Η πόλη είναι ανάγωγη ως προς την οδική της συµπεριφορά. Η αστυνόµευση είναι απαραίτητη εάν θέλουµε να πετύχει ένα τέτοιο εγχείρηµα. Εάν θέλουµε να περισώσουµε όλες τις λωρίδες κυκλοφορίας της Νίκης, ίσως να πρέπει να σκεφτούµε τη θέσπιση µονής κατεύθυνσης στην Ερµού, προς τα ανατολικά και διαπλάτυνση του δρόµου στον άξονα της Αγίας Σοφίας για να διοχετεύεται η κίνηση στην Παύλου Μελά». Ο κ. ∆ηµαρέλος εκτιµά ότι είναι λανθασµένη η «αχρήστευση» των κάθετων δρόµων που τέµνουν σήµερα τη Λεωφόρο Νίκης από την ολική πεζοδρόµηση τους. «Θεωρώ ότι πρέπει να υπάρχει σύνδεση των κάθετων δρόµων για τη διευκόλυνση των οδηγών και την εξυπηρέτηση των εµπόρων µε την κατασκευή µιας στενής λωρίδας δρόµου που θα κατεβάζει τα αυτοκίνητα από τη µια πλευρά και θα τ’ ανεβάζει από την άλλη, χωρίς να τους δίνει χώρο για στάθµευση». Για τον κ. ∆ηµαρέλο, δεν υπάρχει σίγουρη απάντηση στο ερώτηµα που θα πάνε τα αυτοκίνητα που σήµερα σταθµεύουν στις εν δυνάµει «απελευθερωµένες» λωρίδες κυκλοφορίας, αλλά θα έβλεπε θετικά την προοπτική κατασκευής ενός υποθαλάσσιου πάρκινγκ µε χρηµατοδότηση από το Σύµφωνο Εταιρικής Σχέσης, το νέο ΕΣΠΑ που θα µπει σε ισχύ από το 2014.

Την ανάγκη αποµάκρυνσης των λεωφορείων του ΟΑΣΘ από την οδό Μητροπόλεως επισηµαίνει και η αρχιτέκτονας, µε µεγάλη εµπειρία στον αστικό σχεδιασµό, Αλέκα Γερόλυµπου, αλλά δεν συµφωνεί µε τη µεταφορά τους στην Τσιµισκή. Η κ. Γερόλυµπου εκτιµά ότι σε περίπτωση πεζοδρόµησης της Λεωφόρου Νίκης, η γραµµή των λεωφορείων πρέπει να µεταφερθεί εκεί διότι, όπως εξηγεί, η ύπαρξη των µέσων αστικής συγκοινωνίας δηµιουργεί κινήσεις και πυρήνες πεζών όλες τις ώρες της ηµέρας. «Θεωρώ ότι θα πρέπει να εξεταστεί η λειτουργία ενός στενού δρόµου για τα µικρά και ευκίνητα λεωφορεία του ΟΑΣΘ, ο οποίος θα λειτουργεί και ως φυσικό σύνορο στις καφετέριες και τα τραπεζοκαθίσµατα». Η αρχιτέκτονας θεωρεί ότι η δηµοτική διοίκηση πρέπει να πάρει την απόφαση και να θέσει σ’ εφαρµογή το σχέδιο της µόνιµης πεζοδρόµησης το ταχύτερο δυνατό, ώστε να µπει δυναµικά και εµβόλιµα στην κουλτούρα της πόλης. Πάνω στον πεζόδροµο θα έβλεπε χρήσεις κέντρου πόλης, δηλαδή εµπορικά καταστήµατα, υπηρεσίες και ήπια ψυχαγωγία που θα δηµιουργούσαν συνεχώς κίνηση και ανθρώπινη παρουσία. 

Σχόλιο: Η πεζοδρόµηση της Λεωφόρου Νίκης είναι µια πολύ ωραία ιδέα, η οποία είναι βέβαιο ότι θα βρει πολλούς υποστηρικτές. Ωστόσο, ο χρόνος υλοποίησης είναι εξαιρετικά σηµαντικός για την ευρεία αποδοχή της από τους δηµότες. Πριν «αφαιρέσεις» µια οδό µαζικής µεταφοράς που εξυπηρετεί χιλιάδες ανθρώπους καθηµερινά, πρέπει να έχεις µια εναλλακτική πρόταση που να λειτουργεί. Εννοούµε το µετρό.

Σχεδιάζοντας τον πεζόδροµο της Λεωφόρου Νίκης

Υπηρεσίες και βιβλιοπωλεία Εάν ληφθεί η απόφαση για την πεζοδρόµηση της Νίκης, θεωρούµε ότι το κλειδί για τη δηµιουργία ενός επιτυχηµένου και λειτουργικού πεζοδρόµου είναι η ισορροπία, τόσο στις χρήσεις των καταστηµάτων, όσο και στο χώρο που θα δοθεί στους πεζούς και τους ποδηλάτες. Εάν οι άδειες των ισόγειων χώρων δοθούν αφειδώς σε µπαρ, καφέ και κλαµπ, τότε ενισχύεται η νυχτερινή ζωή του πεζόδροµου σε βάρος της πρωινής. Θα θέλαµε να δούµε βιβλιοπωλεία, δηµόσιες υπηρεσίες, φούρνους, εµπορικά καταστήµατα, παντοπωλεία, χώρους τέχνης και εκπαίδευσης, να ανοίγουν επάνω στον νέο πεζόδροµο. Η αξία της περιοχής θα ανέβει κατακόρυφα, οπότε θα πρέπει να γίνει προσπάθεια να µην αποθαρρυνθούν οι µικροµεσαίοι επαγγελµατίες και τα ενοίκια να κρατηθούν σε λογικά επίπεδα.

Χώροι ξεκούρασης Το περπάτηµα κάνει καλό αλλά στα 4,5 χιλιόµετρα της διαδροµής από το λιµάνι της πόλης µέχρι το Μέγαρο Μουσικής χρειάζεσαι ξεκούραση. Η χρήση του ξύλου και του µέταλλου θεωρούµε ότι θα πρέπει να υιοθετηθεί και σε όποιες παρεµβάσεις γίνουν στον καινούργιο µας πεζόδροµο. Τα µεγάλα και άνετα παγκάκια µε την ανεµπόδιστη θέα προς τη θάλασσα είναι απαραίτητα.

Υπόγειοι κάδοι απορριµµάτων Οι πεζόδροµοι είναι ωραίοι αλλά πόσο συχνά αναρωτιόµαστε το πώς µένουν καθαροί; Σε πεζοδρόµους όπως η Πλατεία Αριστοτέλους και η Ικτίνου που είναι κάθετοι το πρόβληµα λύνεται µε την τοποθέτηση µικρών υπέργειων κάδων και την χωροθέτηση των µεγάλων σε επιλεγµένα σηµεία εκατέρωθεν των πεζοδρόµων. Αυτή η λύση θα µπορούσε να εφαρµοστεί και στην περίπτωση της Λεωφόρου Νίκης, αλλά περισσότερο φιλικοί προς το περιβάλλον και πιο εύχρηστοι είναι οι υπόγειοι κάδοι. Σύµφωνα µε τον αντιδήµαρχο Ανακύκλωσης και Καθαριότητας Θανάση Παππά, ο δήµος σχεδιάζει να εντάξει στο Πράσινο Ταµείο τη χρηµατοδότηση κατασκευής υπόγειων κάδων, χωρητικότητας 3 τόνων ο καθένας, και τη χωροθέτηση τους σε µεγάλους πεζοδρόµους της πόλης. Παράλληλα, ο δήµος θα προµηθευτεί νέα µηχανικά σάρωθρα µικρού και µεσαίου µεγέθους για τον καθαρισµό των πεζοδρόµων και του παραλιακού µετώπου. 

Σταθµοί ενοικίασης ποδηλάτων Το ποδήλατο θα αποκτήσει πλέον το χώρο που του αναλογεί χωρίς να εµποδίζει τη διέλευση των πεζών, όπως γίνεται τώρα από τη στιγµή που το οδόστρωµα της παλιάς παραλίας στενεύει και η συνύπαρξη γίνεται επικίνδυνη. Οι ποδηλατόδροµοι θα αποκτήσουν αυτονοµία και µπορεί να σχεδιαστούν µε τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλίζουν την ασφαλή και express µετακίνηση των ποδηλάτων. Ένας σταθµός ενοικίασης δηµοτικών ποδηλάτων θα είναι απαραίτητος στο ύψος της πλατείας Ελευθερίας και της ΧΑΝΘ.

Υπόγειοι χώροι στάθµευσης Μπορεί ως έργο να είναι δύσκολο, ωστόσο θεωρούµε ότι είναι απαραίτητο για την αποσυµφόρηση της κυκλοφορίας και των διπλοπαρκαρισµένων. Ένα υπόγειο πάρκινγκ κάτω από το πάρκο που βρίσκεται έναντι της ΧΑΝΘ και ένα κάτω από την πλατεία Ελευθερίας θα έδιναν µια σηµαντική ανάσα στο έντονο πρόβληµα της στάθµευσης και θα εξυπηρετούσαν όσους θέλουν να φτάσουν στις παρυφές του κέντρου και από εκεί να πάρουν ένα ποδήλατο και να συνεχίσουν στην καρδιά του ιστορικού κέντρου.

*Τα αποτελέσµατα της ψηφοφορίας που διεξήχθη µέσω της ιστοσελίδας www.parallaximag.gr για την προοπτική πεζοδρόµησης της Λεωφόρου Νίκης ήταν ενθαρρυντικά προς την κατεύθυνση της πεζοδρόµησης µε προϋποθέσεις και όχι προχειρότητες. Ψήφισαν συνολικά 3878 άνθρωποι. Αριθµός αρκετά ενδεικτικός για συµπεράσµατα. Υπέρ της πεζοδρόµησης ψήφισαν 3000, ποσοστό 77% ενώ κατά 878, ποσοστό 22%.

Η διάθεση εκδηλώθηκε, η πόλη τον τελευταίο καιρό επέστρεψε στο θαλάσσιο µέτωπο, µένει τώρα να δούµε πως οι αρχές της θα ανταποκριθούν στις επιταγές των καιρών βρίσκοντας εκείνους τους τρόπους που θα κάνουν την διάθεση πραγµατικότητα.

Διαβάστε ακόμα: Παλιά Παραλία: ο ιδανικός πεζόδρομος

Πότε θα γίνει η Λεωφόρος Νίκης πεζόδρομος;

Ο Χάρτης της πόλης: Λεωφόρος Νίκης

Μπείτε και κάντε like εδώ για να ενημερώνεστε για όλα τα γραμμένα αποκλειστικά για το parallaximag.gr άρθρα.