Η Θεσσαλονίκη βλάπτει σοβαρά την υγεία των κατοίκων της

Λέξεις: Χριστίνα Κυδώνα

«Η Θεσσαλονίκη βλάπτει σοβαρά την υγεία των κατοίκων της»

Κανονικά αυτή η ταμπέλα θα έπρεπε να αναρτηθεί στις εισόδους της πόλης μας.

Υπερδόμηση, τσιμεντοποίηση, δικτατορία του αυτοκινήτου, καμία περιοχή δεν γλυτώνει από αυτό το κράμα ατμοσφαιρικής ρύπανσης και θορύβου. Μπορεί να θεωρούμε ότι τα δυτικά προάστια είναι επιβαρυμένα ως γειτνιάζοντα στη βιομηχανική ζώνη, το κέντρο όμως δεν υστερεί σε ρύπους, με το σταθμό στην Αγίας Σοφίας να καταγράφει συχνότατα (αναλόγως του καιρού) υπερβάσεις των ορίων τους. Η Β. Ολγας, η Τούμπα, ακόμα κι η Καλαμαριά αναπνέουν αυτό το κράμα μικροσωματιδίων που μεταφέρεται με την απόγειο αύρα. Και δυστυχώς ούτε ο Βαρδάρης, ούτε το θαλασσινό αεράκι καταφέρνουν να καθαρίσουν τον αέρα που αναπνέουμε, γιατί δεν μπορούν να εισέλθουν ευχερώς μέσα στα φαράγγια των πολυκατοικιών.

Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση του ΚΕΠΥ: «η ανάλυση εκατοντάδων πόλεων της Ευρώπης κατηγοριοποίησε τη Θεσσαλονίκη στην 64η θέση [Θέση 1 υψηλότερη ρύπανση, θέση 866 χαμηλότερη ρύπανση], αναδεικνύοντας πολύ καθαρά το έλλειμμα περιβαλλοντικών και προληπτικών μέτρων για την υγεία. Η ρύπανση από μικροσωματίδια υπολογίστηκε ότι προκαλεί κάθε χρόνο στην ευρύτερη Θεσσαλονίκη 719 πρόωρους θανάτους. Επιπλέον υστερεί σε πράσινο ανά κάτοικο σε σύγκριση με πολλές ευρωπαϊκές πόλεις και βρίσκεται όσον αφορά τον «δείκτη βλάστησης» στην 46η χειρότερη θέση από τις 866 πόλεις που αξιολογήθηκαν, και όσον αφορά τους χώρους πρασίνου στην 24η χειρότερη θέση» 

Τι σημαίνει αυτό; ότι είναι επείγουσα ανάγκη να αυξήσουμε το πράσινο της πόλης, που πέρα από τα αυτονόητα οφέλη (μείωση ρύπανσης, ρύθμιση θερμοκρασίας), προωθεί τη σωματική δραστηριότητα και συμβάλλει στην ψυχική ευεξία. Γι΄αυτό και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει θεσπίσει τον κανόνα 3-30-300 για μια υγιή πόλη, δηλαδή 3 δέντρα να βλέπει ο κάθε πολίτης από το παράθυρο του σπιτιού του, 30% να είναι καλυμμένη με δέντρα κάθε γειτονιά, 300 μόνο μέτρα να χρειάζεται να διανύσει κάποιος για να προβεί σε ένα ανοιχτό χώρο άθλησης και πρασίνου.

Εμείς, μακράν ενός τέτοιου σεναρίου, βρισκόμαστε στη δυστοπική θέση να συζητάμε αν θα συζητήσουμε για να φτιάξουμε ένα πάρκο (βλέπε το debate για την ανάπλαση της ΔΕΘ). Μετά την καταδίκη μας το 2023 από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για την υπέρβαση των ορίων των PM2.5 σε τετραπλάσιο βαθμό (αγγίζουμε το 20, όταν το ανώτατο όριο είναι 5μg/m3) κι αυτό όχι μόνο για 1 χρόνο, αλλά στο βάθος μιας δεκαετίας (για τα έτη 2006-2012, 2014, 2017-19, 2021), είμαστε στο απόλυτο μηδέν, όσον αφορά τη λήψη δραστικών μέτρων για τη μείωση αυτών των αερομεταφερόμενων μικροσωματιδίων. Τα οποία σωματίδια όταν τα εισπνέουμε (αυτό το κάνουμε 20000 φορές τη μέρα αναπνέοντας 10000 λίτρα αέρα) φτάνουν βαθιά στα βρογχιόλια των πνευμόνων, εισέρχονται στη μικροκυκλοφορία του αίματος και μεταφέρονται στα όργανα (καρδιά, εγκέφαλος, ήπαρ, σπλήνας, νεφροί, αναπαραγωγικό σύστημα, ανοσοποιητικό).

Με την μακροχρόνια έκθεση επισυμβαίνει κυτταρική απόπτωση, αυτοφαγία, διαταραχή του εντερικού μικροβιώματος, αλλαγή του DNA και έτσι εξηγούνται προφανώς οι εξάρσεις των λοιμώξεων, οι αυξανόμενες αλλεργίες στον πληθυσμό και βεβαίως η καρκινογένεση. Το εντυπωσιακό δε είναι ότι αυτά δεν αφορούν μόνο το αναπνευστικό (πνευμονία, κρίση άσθματος, παρόξυνση αποφρακτικής πνευμονοπάθειας), αλλά και άλλα συστήματα. Έχει βρεθεί σαφής συσχέτιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης με την αύξηση των λοιμώξεων γαστρεντερικού, ουροποιητικού, αλλά και με καρκίνο όχι μόνο του πνεύμονα, αλλά και της ουροδόχου κύστης (ως επί καπνιστών). 

Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι δεν μας ενδιαφέρουν όλα αυτά τα στοιχεία και θα συνεχίσουμε να αδιαφορούμε για τις επιπτώσεις στην υγεία μας, αυτό δεν μπορούμε να το κάνουμε γιατί έχουμε ευθύνη απέναντι στα παιδιά. Τα οποία, όταν μεγαλώνουν σε μια τέτοια πόλη, τότε στα 18 τους έχουν 10% μικρότερη πνευμονική χωρητικότητα απ΄ότι αλλού. Έχουν αυξημένα ποσοστά παθήσεων του αναπνευστικού, παιδικής λευχαιμίας, αλλά και συνολικά διαταραχή της νευρο-αναπυξιακής και γνωσιακής λειτουργικότητας. Είναι σα να τα καταδικάζουμε, αυξάνοντας μελλοντικά και το ποσοστό νευρο-εκφυλιστικών νόσων, όπως η άνοια. Έχουμε ηθικό χρέος για δραστικές αλλαγές, γιατί το δίδυμο καύσωνα-ρύπων διπλασιάζει τη θνητότητα. 

Για όσους προτάσσουν το δισεπίλυτο πρόβλημα της οικονομικής δυσπραγίας της πόλης, η απάντηση είναι απλή και σαφής. Όσα ξοδέψεις για να αυξήσεις το πράσινο θα τα κερδίσεις σε χρόνια ζωής. Για τους κοντόθωρους, έχει μελετηθεί το οικονομικό κόστος της αρρώστιας σε ευρώ ή δολάρια, μπορεί να ανατρέξει κανείς σε πάμπολλες δημοσιεύσεις ανά την υφήλιο που το καταμετρούν (Restricted activity days, Years of life lost, Hospital admissions due to environment). 

Κλείνω με μια πρόταση του Κ. Καστοριάδη που την θεωρώ επιτακτική για την εποχή μας: «Πρέπει να εγκαταλειφθεί το καπιταλιστικό φαντασιακό ενός ψευδο-ελέγχου, μιας απεριόριστης επέκτασης, μιας διαρκούς κατανάλωσης, πρέπει να κόψουμε τα ναρκωτικά της Ανάπτυξης, να γίνουμε Πολίτες».

*Η Χριστίνα Κυδώνα είναι εντατικολόγος, Γιατρός ΕΣΥ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. 1] https://healthpolicycenter.gr/el/publications/anasainontas-dyskola-sti-thessaloniki-giati-xreiazomaste-perissotero-prasino-kai-katharo-aera  «Ανασαίνοντας Δύσκολα στη Θεσσαλονίκη: Γιατί Χρειαζόμαστε Περισσότερο Πράσινο και Καθαρό Αέρα»

2] https://www.nature.com/articles/s41416-025-02999-2   «Particulate matter air pollution as a cause of lung cancer: epidemiological and experimental evidence»

1. 3] https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0013935122017145   «The evaluation of the 3-30-300 green space rule and mental health»

1. 4]  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35957086/  “The Impact of Fine Particulate Matter 2.5 on the Cardiovascular System: A Review of the Invisible Killer”
2. 5] https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11578332/   “Kidney Injury Evoked by Fine Particulate Matter: Risk Factor, Causation, Mechanism and Intervention Study”
3. 6] https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S2212095524002840   «A comprehensive approach for assessing synergistic impact of air quality and thermal conditions on mortality: The case of Thessaloniki, Greece»
4. 7] https://www.mdpi.com/2071-1050/15/6/5305  “Short-Term Effects of Air Pollution on Mortality in the Urban Area of Thessaloniki, Greece”
5. 8] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35173304/     “Long-term exposure to ambient air pollution and bladder cancer incidence in a pooled European cohort: the ELAPSE project”
6. 9] chrome-extension://kdpelmjpfafjppnhbloffcjpeomlnpah/https://ijbesar.af.duth.gr/docs/volume14_issue3/14_03_07.pdf     “The economic cost of ill health due to air pollution. Evidence from Greece”

10] https://www.nature.com/articles/s41467-024-45776-0     “Long-term exposure to ambient PM2.5, particulate constituents and hospital admissions from non-respiratory infection”