Ο Ισίδωρος Ζουργός αποκαλύπτει τα μυστικά του νέου του βιβλίου

Συνέντευξη στην Στέλλα Παϊσανίδη | Εικόνες: Γιάννης Τριανταφυλλόπουλος

Μας έχει συνηθίσει να ”χτυπά” με μαθηματική ακρίβεια πάνω που πάει να ησυχάσει μέσα μας το προηγούμενο βιβλίο του. Το φθινόπωρο μας βρίσκει με το νέο του μυθιστόρημα, το ”Ρετσίνες του βασιλιά” ανά χείρας. Ένας από τους πιο πετυχημένους Έλληνες συγγραφείς του καιρού μας σε πωλήσεις και καλλιτεχνικό έργο.

Πόσα στ’ αλήθεια παιχνίδια μπορεί να παίξει ο χρόνος και η μoναξιά – σε κάποιον,  όση εξουσία και αν αυτός έχει – και γιατί τελικά η λύση στο πρόβλημα καταλήγει να είναι μια «φτηνή» απόλαυση; Πού, τέλος πάντων, κρύβεται η αληθινή ευτυχία και πώς η Εκκλησία, η ελληνική οικογένεια, η Ευρώπη, η εμπορευματοποίηση των θείων και η τηλεόραση παίζουν το δικό τους ρόλο κάθε φορά στη ζωή μας; Ακόμη, πόσο τρομακτικό είναι να βλέπεις μια μικρογραφία της χώρας μέσα σε λίγο χαρτί;

***

Ποιο είναι το κύριο θέμα στο νέο σας βιβλίο και τι ήταν εκείνο ή εκείνα που σας ενέπνευσαν;

Το τελευταίο μου μυθιστόρημα περιστρέφεται γύρω από το πώς ο χρόνος μπορεί να αποδομήσει το πατριαρχικό πρόσωπο της εξουσίας. Η εξουσία αυτή δεν είναι απαραίτητα μόνο πολιτική αλλά και οικονομική, ανδρική, γονεϊκή και πολλά άλλα. Σύμμαχοι με τον χρόνο συντάσσονται όχι μόνο τα γηρατειά αλλά και οι ριζικές αλλαγές ενός παγκοσμιοποιημένου κόσμου, καινοφανούς, που εμφορείται από άλλες αξίες, η τεχνολογία που καλπάζει με φρενήρεις ρυθμούς, οι συγκυρίες κι όλα του κύκλου τα γυρίσματα…

«Ρουφώντας» κανείς τις γραμμές του βιβλίου διαπιστώνει πως ο κόσμος που έχετε πλάσει συνομιλεί από τη μία με τον κόσμο του Σαίξπηρ, αλλά και με τον κόσμο του Ραμπελαί και του Γαργαντούα. Πείτε μας δυο λόγια γι’ αυτήν σας την επιδίωξη.

Ο Βασιλιάς Ληρ του Σαίξπηρ είναι ένα πρόσωπο που καταρρέει με τρόπο ιδιαζόντως τραγικό, άλλωστε ένα μεγάλο μέρος του σαιξπηρικού κόσμου ασχολείται με την κατακρήμνιση, το αίμα και τη μοναξιά της εξουσίας. Στο μυθιστόρημά μου ο ήρωας συνομιλεί πότε φανερά και πότε υπόγεια με τον βασιλιά Ληρ. Όμως στην περίπτωση του δικού μου βασιλιά ο ήρωας προσπαθεί να βρει απάγκιο και παρηγοριά σε έναν άλλο κόσμο που τον βλέπει υποσχόμενο, ξένοιαστο και αρχέγονο, αυτόν που φιλοτέχνησε αιώνες πριν στην καρδιά της αναγέννησης ο Ραμπελαί, έναν κόσμο των αρχετυπικών απολαύσεων. Η συνομιλία του μυθιστορήματος με αυτά τα δύο κλασικά έργα συμβαίνει στο σήμερα, εδώ στη χώρα μας που ενώ προσπαθεί να επουλώσει τις πρόσφατες πληγές συνειδητοποιεί όχι μόνο τις αντιφάσεις της αλλά και καινούρια τραύματα.

Η αγάπη, ο έρωτας, η σάρκα αποτελούν βασικές αναφορές  στο βιβλίο. Πώς αυτά καταλήγουν τελικώς στην κατανάλωση ρετσίνας;

Η ρετσίνα στο βιβλίο είναι μια κιβωτός συμβολισμών. Ήταν το κατ’ εξοχήν λαϊκό ποτό των τελευταίων εκατό πενήντα χρόνων. Το ποτό των απλών ανθρώπων στην ταβέρνα, στις οικογενειακές βεγγέρες… Τις τελευταίες δεκαετίες ο νεοπλουτισμός τη λοιδόρησε και σχεδόν την εξοστράκισε από την καθημερινότητα. Ένας βασιλιάς όμως σε πτώση έρχεται κι αναζητά σε αυτήν λήθη και θεραπεία…

Ο βασικός ήρωας του βιβλίου, ο Λεόντιος  Έξαρχος, «παρουσιάζεται» να έχει αφήσει τη ζωή στην πόλη για μια τελείως διαφορετική στο χωριό. Είναι τελικά η φυγή στα χωριά και την επαρχία ένας τρόπος αναζήτησης της ευτυχίας;

Θα μπορούσε να είναι ένας από τους δρόμους που σε πηγαίνουν προς  αυτήν. Συμφωνούμε όμως πως δεν υπάρχει δημόσιος δρόμος που να οδηγεί στην ευτυχία, ο καθείς και ο δικός του χωματόδρομος.

Στις σελίδες του βιβλίου, ο Έξαρχος περνά- πέραν του καφενείου- αμέτρητες ώρες στον πύργο, το πατρικό της γυναίκας του. Είναι η επιλογή του πύργου στοχευμένη- μιας και σε προηγούμενα βιβλία σας αναφέρεστε (και) σε τείχη- και αν ναι,  τι πραγματικά συμβολίζει;

Ο πύργος στη λογοτεχνία και όχι μόνο είναι ένα διαχρονικό σύμβολο της εξουσίας – θυμηθείτε τον Κάφκα. Έτσι χρησιμοποιείται και στο μυθιστόρημα, ως σύμβολο ισχύος από τους προηγούμενους ενοίκους που δεν ζουν πια αλλά και από τον βασιλιά Έξαρχο που νιώθει τον κόσμο να γλιστράει κάτω από τα πόδια του. Ο πύργος είναι ένας μικρότερος χώρος λογοτεχνικής δράσης, ένα υποσύνολο αυτού που είναι η κεντρική σκηνή του δράματος, το χωριό. Το χωριό ίσως να είναι η μικρογραφία μιας επαρχίας ή μιας χώρας ολόκληρης. Κούκλες που η μια μπαίνει μέσα στην άλλη, νομίζω τις λένε μπάμπουσκες…

Εκτός από το αλκοόλ, το μολύβι και η γραφή γίνονται πολύ σύντομα για τον ήρωα, μια καθημερινή και ασταμάτητη συνήθεια. Ποια η επίδραση αυτών στον ίδιο; Είναι αυτός ένας τρόπος για να κοινωνήσετε στους αναγνώστες την αγάπη σας για τη γραφή;

Η γραφή στο βιβλίο αποτελεί όχι μόνο διέξοδο επικοινωνίας αλλά και όχημα μνήμης. Στην περίπτωση του Λεόντιου Έξαρχου, του βασικού ήρωα είναι ένα σχοινί από το οποίο κρατιέται και με τα δυο του χέρια καθώς το κορμί του αιωρείται στον γκρεμό. Ίσως γιατί η γραφή μπορεί να σώσει τον άνθρωπο, όταν μάλιστα η αγάπη παραμένει ανεντόπιστη.

Στο βιβλίο φαίνεται να θίγετε μεταξύ άλλων ζητήματα όπως η «κακή» πλευρά της εκκλησίας, της ελληνικής οικογένειας, της Ευρώπης, της εμπορευματοποίησης των θείων, της τηλεόρασης. Είναι αυτές απόψεις που ενστερνίζονται μόνο οι ήρωες ή θα θέλατε να εκφράσετε και την καθαρά δική σας άποψη μέσα από αυτές;

Μέσα στο βιβλίο ξεδιπλώνεται μια χώρα γεμάτη αντιφάσεις όπου συνυπάρχει το χυδαίο και τυχοδιωκτικό με το θαυμαστό και ηρωικό των απλών καθημερινών ανθρώπων. Ο συγγραφέας υπάρχει ως καταγραφέας και σχολιαστής της πραγματικότητας, τίποτε δεν του είναι προσωπικά ξένο και τίποτε δεν είναι αποκλειστικά δικό του.

Τι είναι εκείνο που θα θέλατε να κρατήσει καλά στο μυαλό και την καρδιά του κάθε αναγνώστης αυτού του βιβλίου;

Κάθε ανάγνωση είναι μια καταιγίδα παραστάσεων μοναδική και ανεπανάληπτη. Ο αναγνώστης με πυξίδα τις εμπειρίες του, τον ψυχισμό και τα νοητικά εργαλεία ανάλυσης και επεξεργασίας επιλέγει και ξεχωρίζει άξονες και σημάνσεις. Το τι θέλω και επιδιώκω εγώ δε έχει καμιά σημασία, τα ζάρια τα κρατάει αυτός στο χέρι κι αυτός κανονίζει όλο το παιχνίδι.

Πώς θα χαρακτηρίζατε με μία λέξη το νέο σας εγχείρημα;

Είναι μια ακόμη προέκταση της συγγραφικής μου σπείρας που ξεδιπλώνεται εδώ και τριάντα χρόνια. Είναι ένα στάδιο αυτής της διαδρομής όπου η γραφή θέλησε να ξεβολευτεί, να πειραματιστεί και να τυραννιστεί σε άλλους δρόμους, άλλους αφηγηματικούς τόπους και χρόνους. Αν θέλετε είναι μια καινούρια ματιά με τα ίδια βέβαια μάτια αλλά σε άλλη κατεύθυνση του ορίζοντα.

Ετοιμάζετε ήδη το επόμενό  σας βιβλίο και αν ναι, σε τι θα αφορά;

Υπάρχει ένα σχέδιο κατά νου αλλά είναι ακόμη εξαιρετικά νωρίς να πούμε οτιδήποτε. Σας ευχαριστώ.

---

*Οι «ρετσίνες του βασιλιά» του Ισίδωρου Ζουργού κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πατάκη

**Ο Ισίδωρος Ζουργός γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1964, όπου ζει και εργάζεται ως δάσκαλος. Έχει γράψει τα μυθιστορήματα Φράουστ (Νέα Σύνορα- Α.Α Λιβάνη, 1995, νέα αναθεωρημένη έκδοση από τις Εκδ. Πατάκη, 2010), Αποσπάσματα από το βιβλίο του ωκεανού (Εκδ. Πατάκη, 2007), Η ψίχα εκείνου του καλοκαιριού (Εκδ. Πατάκη, 2002), Στη σκιά  της πεταλούδας (Εκδ. Πατάκη, 2005), Η αηδονόπιτα (Εκδ. Πατάκη, 2008), Ανεμώλια (Εκδ. Πατάκη 2011), Βραβείο Αναγνωστών του Εθνικού Κέντρου Βιβλίο, Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο (Εκδ. Πατάκη 2014), Ειδικό Βραβείο βιβλιοπωλείων Public 2015) και Λίγες και μία νύχτες (Εκδ. Πατάκη 2017, Βραβείο περιοδικού Κλεψύδρα 2017). Επίσης συνέγραψε με τον σκηνοθέτη Πάνο Καρκανεβάτο το σενάριο της μεγάλου μήκους ταινίας Όχθες που προβλήθηκε τον Μάρτιο του 2015. Είναι μέλος της εταιρείας συγγραφέων.