Λοιμώδη νοσήματα και εμβόλια: Μία αναδρομή σε βάθος χρόνου

Ο εμβολιασμός υπάρχει εδώ και αιώνες. Σήμερα, τα εμβόλια συνεχίζουν να σώζουν ζωές σε όλο τον κόσμο και σε αυτό το άρθρο, προσεγγίζουμε την ιστορία τους στους αιώνες.

Οι εμβολιασμοί, με τη μια ή την άλλη μορφή, μας προστατεύουν για αιώνες (πάνω από 2.300 χρόνια, για την ακρίβεια). Ωστόσο, οι πρώιμες τεχνικές απείχαν πολύ από τη σημερινή προηγμένη τεχνολογία. Από μία πρωτόγονη μορφή εμβολιασμού που εμφανίστηκε πολλά χρόνια πριν, φτάσαμε αργότερα σε πιο αποτελεσματικές μεθόδους που οδήγησαν στην πλήρη ίαση των νόσων, βοηθώντας με αυτόν τον τρόπο να ανοίξει ο δρόμος για την εμφάνιση των εμβολίων.

Η ταχεία, σωτήρια αντίδραση της επιστημονικής κοινότητας στην πανδημία του κορωνοϊού είναι μόνο ένα παράδειγμα του πόσο μακριά έχουμε φτάσει. Από τότε που χορηγήθηκαν τα πρώτα εγκεκριμένα εμβόλια Covid-19 τον Δεκέμβριο του 2020, ένας αυξανόμενος κατάλογος επιπλέον υποψηφίων εμβολίων αγωνίζεται για να εξασφαλίσει την έγκριση.

Η ανάπτυξη ενός νέου εμβολίου συνήθως διαρκεί 10-15 χρόνια και η ίδια η διαδικασία εξακολουθεί να βελτιώνεται περισσότερο από έναν αιώνα αργότερα. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid-19, αυτό το χρονοδιάγραμμα έχει περικοπεί σε μόλις 12-18 μήνες – ένα απίστευτο κατόρθωμα. Τα εμβόλια έχουν σώσει εκατομμύρια ζωές, προστατεύοντάς μας από μολυσματικές ασθένειες, μια από τις μεγαλύτερες απειλές για την ανθρώπινη υγεία. Αυτό είναι πιο επίκαιρο σήμερα από ποτέ. Για να καταλάβετε τι έχουμε ήδη πετύχει με τα εμβόλια – και πού οδηγούμαστε – εξερευνήστε το χρονοδιάγραμμα παρακάτω.

400 π.Χ |

Ο Ιπποκράτης ερευνά τις μολυσματικές ασθένειες

Μία από τις πρώτες περιγραφές μολυσματικών ασθενειών χρονολογείται από τον Ιπποκράτη, γνωστό ως πατέρα της σύγχρονης ιατρικής. Ο Ιπποκράτης, ένας ασκούμενος ιατρός εκείνη την εποχή, έγραψε για επιδημίες που περιλάμβαναν παρωτίτιδα , διφθερίτιδα και ίκτερο.

1000 μ.Χ |

Οι Κινέζοι εφευρίσκουν μια τεχνική ανοσοποίησης για την ευλογιά

Στην αρχή της Κίνας, μια μέθοδος που ονομάζεται variolation χρησιμοποιείται για την προστασία από την ευλογιά. Variation σημαίνει ότι κάποιος σκόπιμα μολύνει κάποιον με ευλογιά για να τον εμβολιάσει. Ένας Κινέζος αυτοκράτορας εμβολίασε τα παιδιά του με αυτή την τεχνική, η οποία περιελάμβανε το τρίψιμο των πληγών της ευλογιάς και το φύσημα στα ρουθούνια τους.

1300 |

Η βουβωνική πανώλη

Γνωστή και ως Ο Μαύρος Θάνατος, η βουβωνική πανώλη στοιχίζει τη ζωή σε έως και 25 εκατομμύρια ανθρώπους (πιθανώς περισσότερους) τον 14ο αιώνα. Μεταδιδόμενη από μολυσμένους ψύλλους, αυτή η σπάνια βακτηριακή λοίμωξη προκάλεσε τρομακτικά επώδυνους θανάτους. Η ασθένεια εξακολουθεί να υπάρχει σήμερα, αν και είναι σπάνια και υπάρχουν διαθέσιμες αποτελεσματικές θεραπείες.

1612 |

Ο Χένρι, πρίγκιπας της Ουαλίας, πεθαίνει από τυφοειδή πυρετό

Σε ηλικία 18 ετών, ο Ερρίκος, πρίγκιπας της Ουαλίας, γιος του βασιλιά Ιακώβου Α’, πεθαίνει από αυτό που οι γιατροί πιστεύουν ότι είναι ο τυφοειδής πυρετός. Πρόκειται για ένα από τα πρώτα καταγεγραμμένα κρούσματα τυφοειδούς πυρετού στην Αγγλία.

1672 |

Variolation: Μία τεχνική εμβολιασμού που αυξάνεται σε δημοτικότητα

Το Variolation, μια μέθοδος ανοσοποίησης που μολύνει σκόπιμα κάποιον με μια ήπια δόση ευλογιάς για προστασία, διαδόθηκε περαιτέρω από τη λαίδη Mary Wortley Montagu, η οποία έχασε τον αδελφό της από ευλογιά. Όσο επέζησε, παραμορφώθηκε από ουλές από τη μολυσματική ασθένεια. Έκανε τα παιδιά της να εμβολιαστούν δημόσια, και έναν αιώνα αργότερα εμφανίζεται η παραλλαγή του εμβολίου στη Μεγάλη Βρετανία και την Αμερική. Το 1736, ο γιος του Benjamin Franklin υποκύπτει στην ευλογιά και ο Franklin αναφέρει δημόσια τη λύπη του που δεν εμβολιάστηκε ο γιος του.

1735 |

Η θανατηφόρα διφθερίτιδα πλήττει μικρά παιδιά

Μια επιδημία λοιμώδους διφθερίτιδας πλήττει τη Νέα Αγγλία, χτυπώντας κυρίως παιδιά κάτω των 10 ετών και αφανίζοντας ολόκληρες οικογένειες. Μόνο σχεδόν 200 χρόνια αργότερα, στη δεκαετία του 1940, ένα εμβόλιο διφθερίτιδας διανέμεται σε παγκόσμια κλίμακα.

1796 |

Εφευρέθηκε το εμβόλιο κατά της ευλογιάς

Ο γιατρός Edward Jenner έχει μια σημαντική ανακάλυψη και δημιουργεί το πρώτο εμβόλιο κατά της ευλογιάς στον κόσμο. Ο εμβολιασμός θεωρήθηκε ότι είναι πιο ασφαλής από το variolation, μια διαδικασία που εγκυμονούσε σημαντικούς κινδύνους. Η Jenner μόλυνε άτομα με ευλογιά, η οποία προκάλεσε από τη μία μια ήπια λοίμωξη, αλλά με αυτόν τον τρόπο δημιούργησε ανοσολογική απόκριση για προστασία του οργανισμού από την ευλογιά. Το 1966, ο ΠΟΥ διέθεσε κονδύλια για τη δημιουργία του Προγράμματος Ενισχυμένης Εξάλειψης της Ευλογιάς. Ο Donald Ainslie Henderson, βετεράνος του Κέντρου Μεταδοτικών Ασθενειών των ΗΠΑ και κοσμήτορας στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, ηγήθηκε αυτού του προγράμματος που στόχευε στην επιτάχυνση της έρευνας και την κλιμάκωση του εμβολιασμού. Η πρόοδος της ομάδας του στην επιστήμη οδήγησε στην εξάλειψη της ευλογιάς –της πρώτης λοιμώδους νόσου που εξαλείφθηκε επίσημα μέσω εμβολιασμού– και αποτελεί ένα ιστορικό ορόσημο που επιτεύχθηκε το 1979.

1885 |

Αναπτύχθηκε εμβόλιο κατά της λύσσας

Ο Λουί Παστέρ, γνωστός και ως πατέρας της Μικροβιολογίας, αναπτύσσει το πρώτο εμβόλιο κατά της λύσσας. Παρά την αποτελεσματικότητα των εμβολίων κατά της λύσσας σήμερα, τα προγράμματα ανοσοποίησης αποτυγχάνουν πολλές φορές, ειδικά σε λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές στην Ασία και την Αφρική, που πιθανότατα επηρεάζονται από παράγοντες υγιεινής, γενετικούς και περιβαλλοντικούς.

1905 |

Τελευταίο ξέσπασμα κίτρινου πυρετού στη Νέα Ορλεάνη

Οι ερευνητές του αμερικανικού στρατού αναγνωρίζουν τα κουνούπια ως φορείς του κίτρινου πυρετού . Μετά την επιδημία του 1905 στη Νέα Ορλεάνη, ξεκινά μια μαζική εξάλειψη των κουνουπιών και τα κρούσματα στη συνέχεια σταματούν. Το καθολικό πρότυπο εμβόλιο για τον κίτρινο πυρετό αναπτύχθηκε αργότερα το 1936.

1918 |

Η ισπανική γρίπη χτυπά

Κοινώς γνωστή ως γρίπη, η πανδημία της ισπανικής γρίπης σκοτώνει έως και 50 εκατομμύρια ανθρώπους το 1918. Μετά από δεκαετίες έρευνας, δημιουργείται τελικά ένα εμβόλιο γρίπης, ενώ πειραματίζεται σε κουνάβια. Παρά την ευρεία διαθεσιμότητα ενός εμβολίου κατά της γρίπης σήμερα, χιλιάδες εξακολουθούν να πεθαίνουν από τη γρίπη κάθε χρόνο.

1948 |

DTP: το πρώτο συνδυαστικό εμβόλιο

Τα συνδυασμένα εμβόλια χρησιμοποιούνται συνήθως για την καταπολέμηση πολλών ασθενειών. Αυτή η πρακτική ξεκίνησε το 1948 συνδυάζοντας μεμονωμένα εμβόλια για τη διφθερίτιδα, τον τέτανο και τον κοκκύτη σε ένα μόνο εμβόλιο. Σήμερα, το εμβόλιο που είναι πλέον γνωστό ως Tdap χορηγείται τακτικά σε έγκυες γυναίκες, παιδιά που βρίσκονται στην προεφηβεία και άλλους ενήλικες.

1955 |

Εγκεκριμένο εμβόλιο πολιομυελίτιδας

Η πολιομυελίτιδα υπάρχει εδώ και χιλιάδες χρόνια, με μεγάλους αριθμούς κρουσμάτων να έπληξαν τις ΗΠΑ στα τέλη του 18ου αιώνα. Ένα άλλο μεγάλο ξέσπασμα πλήττει τη Νέα Υόρκη το 1916, σκοτώνοντας χιλιάδες και αφήνοντας τον μελλοντικό Πρόεδρο των ΗΠΑ Franklin Delano Roosevelt (FDR) μόνιμα παράλυτο από τη μέση και κάτω το 1921. Μόλις το 1955 εμφανίστηκε τελικά ένα βιώσιμο εμβόλιο. Μετά από κλινικές δοκιμές που περιελάμβαναν περίπου 1,3 εκατομμύρια παιδιά, εγκρίθηκε για χρήση.

1955 |

Ξεκινά η παγκόσμια μάχη κατά της ελονοσίας

Η ελονοσία είναι μια σοβαρή, θανατηφόρα ασθένεια που μεταδίδεται μέσω των τσιμπημάτων μολυσμένων κουνουπιών. Το 1955, έγινε μια παγκόσμια προσπάθεια για την εξάλειψη της ασθένειας. Παρά το γεγονός αυτό, η ελονοσία εξακολουθεί να είναι η κύρια αιτία θανάτου στον κόσμο, με περισσότερες από 400.000 ζωές να χάνονται μόνο το 2019. Μόλις πρόσφατα εγκρίθηκε το πρώτο εμβόλιο κατά της ελονοσίας για παιδιά στην Υποσαχάρια Αφρική και σε άλλες περιοχές υψηλού κινδύνου. Η έρευνα συνεχίζεται μέχρι και σήμερα με άλλα υποψήφια εμβόλια κατά της ελονοσίας.

1961 |

Η έβδομη πανδημία χολέρας χτυπά

Αυτό που ονομάστηκε έβδομη πανδημία χολέρας εμφανίζεται στην Ινδονησία και επεκτείνεται στην Αφρική και σε άλλα μέρη της Ασίας. Η χολέρα εξακολουθεί να είναι ενδημική σε πολλές χώρες μέχρι και σήμερα, με το πιο πρόσφατο ξέσπασμα να σημειώνεται στην Υεμένη το 2017.

1981 |

Το HIV/Aids εμφανίζεται στις ΗΠΑ

Οι πρώτες περιπτώσεις μιας μυστηριώδους ασθένειας που αργότερα ονομάστηκε σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας (Aids) αναφέρονται στις ΗΠΑ. Το 1984, ο Δρ Luc Montagnier και ο Dr Robert Gallo ανακοινώνουν ότι ένας ρετροϊός – που τώρα ονομάζεται ιός ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV) – προκαλεί AIDS. Τα πρώτα αντιρετροϊκά φάρμακα εγκρίθηκαν το 1987 αλλάζοντας τη μορφή της θεραπείας του HIV. Από τη δεκαετία του 1980, ο αριθμός των μολύνσεων από τον ιό HIV έχει μειωθεί δραστικά σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, αλλά τα ποσοστά εξακολουθούν να είναι υψηλά σε ορισμένες περιοχές. Από τα εκτιμώμενα 37 εκατομμύρια άτομα που ζουν με HIV σε όλο τον κόσμο το 2020, πάνω από τα δύο τρίτα των περιπτώσεων εντοπίστηκαν στην Αφρική.

2003 |

Η επιδημία Sars χτυπά πρώτα

Μια νέα ασθένεια που ονομάζεται σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (Sars) εντοπίζεται στην Κίνα. Ένας αερομεταφερόμενος ιός εξαπλώθηκε μέσω σταγονιδίων σάλιου, ο Sars έφτασε σε 29 χώρες μολύνοντας λίγο περισσότερους από 8.000 ανθρώπους πριν τεθεί υπό έλεγχο η επιδημία. Εννέα χρόνια αργότερα, το αναπνευστικό σύνδρομο της Μέσης Ανατολής (Mers) θα εξαπλωθεί σε 27 χώρες, με αποτέλεσμα σχεδόν 1.000 θανάτους μέχρι σήμερα.

2014 |

Ξέσπασε επιδημία Έμπολα στην Αφρική

Η μεγαλύτερη επιδημία Έμπολα από τη δεκαετία του 1970 εμφανίζεται στην Αφρική. Έκτοτε, 36 κρούσματα Έμπολα έπληξαν τις αφρικανικές χώρες, το μεγαλύτερο ποσοστό που έσπειρε τον όλεθρο στη Σιέρα Λεόνε την περίοδο 2014-2016. Το πρώτο εμβόλιο για τον Έμπολα εγκρίθηκε τελικά το 2019.

2016 |

Η ιλαρά εξαλείφεται προσωρινά

Η χρονιά ήταν ορόσημο στην εξάλειψη της νόσου. Μέχρι το 2018, σχεδόν το 86% των παιδιών στον κόσμο έλαβαν μία δόση του εμβολίου ιλαράς μέχρι τα πρώτα τους γενέθλια. Παρά το γεγονός ότι μπορούν να προληφθούν, τα κρούσματα ιλαράς εξερράγησαν το 2019, σκοτώνοντας περισσότερους από 200.000 ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.

2019 |

Επιβεβαιώθηκε το πρώτο κρούσμα Covid-19

Ο νέος κορωνοϊός ξέσπασε στη Γουχάν της Κίνας και εξαπλώθηκε γρήγορα στον υπόλοιπο κόσμο. Ο Covid-19 είναι το πιο θανατηφόρο τεκμηριωμένο ξέσπασμα αναπνευστικής νόσου από την πανδημία της ισπανικής γρίπης το 1918. Οι επιστήμονες προσπάθησαν να βρουν έναν παράγοντα ανοσίας – μια διαδικασία που συνήθως διαρκεί χρόνια.

2020 |

Οι παγκόσμιες ρυθμιστικές αρχές εγκρίνουν τα εμβόλια Covid-19 για χρήση έκτακτης ανάγκης

Τον Δεκέμβριο του 2020, οι παγκόσμιες ρυθμιστικές αρχές αρχίζουν να εγκρίνουν εμβόλια για επείγουσα χρήση κατά του Covid-19 . Με εκατομμύρια ζωές να χάνονται από τον κοροναϊό και τις προκλήσεις εφοδιασμού, αποθήκευσης και διανομής που σχετίζονται με τα υπάρχοντα εμβόλια, η επείγουσα ανάγκη ανάπτυξης και διανομής πρόσθετων εμβολίων Covid-19 αποτελεί παγκόσμια προτεραιότητα.

2020 |

Εμφανίζονται και εμβόλια διαφορετικά από τα προηγούμενα

Μια εταιρεία βιοτεχνολογίας, εργάζεται για να αναπτύξει ένα εμβόλιο διαφορετικό από τα υπόλοιπα, ανασυνδυασμένης πρωτεΐνης νανοσωματιδίων για την καταπολέμηση του Covid-19. Πρόκειται για ένα «εμβόλιο υπομονάδας», όπως  λέγεται, με βάση πρωτεΐνη που προκαλεί ανοσοαπόκριση, χωρίς ιό. Η εταιρεία υπέβαλε αίτηση στον ΠΟΥ για επείγουσα χρήση του εμβολίου της, με την Ινδονησία να είναι η πρώτη χώρα που ενέκρινε την κατεπείγουσα χρήση του

Πού πηγαίνουμε τώρα;

Η εξέλιξη του εμβολιασμού εκτείνεται όπως φαίνεται στην παραπάνω ιστορική αναδρομή, πολλούς αιώνες πίσω, εξαλείφοντας πολλές μολυσματικές ασθένειες και σώζοντας αμέτρητες ζωές στην πορεία.

Σίγουρα, στην εποχή μας υπάρχει ακόμη δουλειά να γίνει. Είναι σημαντικό όμως, να συνεχίσουμε να χτίζουμε ένα ποικίλο χαρτοφυλάκιο εμβολίων Covid-19, ειδικά καθώς συνεχίζουν να εμφανίζονται μεταλλάξεις.

Για αιώνες, ο εμβολιασμός οδήγησε στην εκρίζωση ασθενειών, στην προστασία από λοιμώξεις και τελικά στην ανάπτυξη εμβολίων. Η πανδημία έχει τονίσει τη σημασία των εμβολίων, ενώ σκιαγραφεί μια πορεία προς την πρόοδο: η εμπιστοσύνη στην επιστήμη και η προτεραιότητα στην ίση πρόσβαση για όλους μπορεί να βοηθήσει την κοινωνία να φτάσει εκεί που πρέπει.

Πηγή:The Guardian

Δείτε επίσης: