Μια βόλτα στο Προτεσταντικό Νεκροταφείο της πόλης – Οι Έμποροι

Λέξεις / Εικόνες: Ίνγκριτ Πίπκα

“Από πού ήρθες, πού πας;” Γένεση 16:8.

Η Ένωση Προτεσταντικών Κοιμητηρίων ιδρύθηκε το 1887 από τον Σκωτσέζο αιδεσιμότατο Peter Crosbie. Όλες οι προτεσταντικές/ευαγγελικές κοινότητες της Θεσσαλονίκης ενώθηκαν για να δημιουργήσουν τη δυνατότητα ταφής των νεκρών τους σύμφωνα με το προτεσταντικό τελετουργικό, το οποίο περιλαμβάνει την απαγόρευση εκταφής των νεκρών. Το νεκροταφείο είναι σήμερα διατηρητέο κτίριο και διοικείται από κοινού από την “Ένωση Κοιμητηρίων” των έντεκα προτεσταντικών κοινοτήτων της πόλης.

Το ίδιο το Προτεσταντικό νεκροταφείο ( Νεκροταφείο Διαμαντέμνων), που βρίσκεται στη σημερινή οδό Ελένης Ζωγράφου, απέναντι από το ελληνορθόδοξο νεκροταφείο Ευαγγελίστριας, πρέπει να είναι πολύ παλαιότερο, η παλαιότερη σωζόμενη ταφόπλακα χρονολογείται από το 1849 (αιδεσιμότατος Maynard βλ. παρακάτω), η ταφή αυτή είναι επίσης η πρώτη που καταγράφεται στα αρχεία του συλλόγου νεκροταφείων.

Ένα κομμάτι της ιστορίας της πόλης μπορεί κανείς να το διαβάσει από πολλές ταφόπλακες: οι παλιές πέτρες παρέχουν πληροφορίες για σιδηροδρομικούς υπαλλήλους, προξένους, θύματα επιδημιών και δολοφονιών, για τεχνίτες και ιεραπόστολους.

Η Θεσσαλονίκη (Saloniki, Salonique, Selanik, Salonika, Solun, για να αναφέρουμε μόνο μερικά από τα ονόματα αυτής της πόλης) βρίσκεται σε ένα μέρος όπου πολλοί δρόμοι διασταυρώνονταν πάντα. Διπλωμάτες, έμποροι, μηχανικοί και σιδηροδρομικοί, δάσκαλοι, καλλιτέχνες, κληρικοί και γυναίκες που είχαν βρει τον έρωτα πηγαινοέρχονταν σε αυτά τα μονοπάτια. Κάποιοι έμειναν μόνο για λίγο, κάποιοι περισσότερο και για κάποιους η ζωή τους τελείωσε εδώ.

Έμποροι

Ο John William Rudolf Campbell γεννήθηκε στο Αμβούργο στις 21.9. 1877. Το 1904 πήγε στη Θεσσαλονίκη, όπου ανέλαβε το γραφείο της Γερμανικής Γραμμής Λεβάντε (DLL), η οποία είχε ήδη ιδρυθεί από τον αδελφό του Κάρολο το 1887. Την ανέπτυξε σε μια από τις κορυφαίες εμπορικές εταιρείες της πόλης. Ο ανιψιός του Hans Heitmann το διηύθυνε μέχρι το 1944. Ο John Campbell πέθανε στις 31.10. 1909 από τις συνέπειες μιας νόσου της γρίπης.

Ο Otto Trümpler γεννήθηκε την 1.6.1858 στην Ελβετία και ήταν ιδρυτικό μέλος της γερμανικής προτεσταντικής κοινότητας στη Σαλονίκη. Πέθανε στις 30.4.1903 ως αποτέλεσμα της βομβιστικής επίθεσης από τους Βούλγαρους αγωνιστές, κατά την οποία καταστράφηκε το κτίριο της Οθωμανικής Τράπεζας. Η δύναμη της έκρηξης προκάλεσε επίσης την κατάρρευση τμημάτων του ξενοδοχείου Colombo και της γειτονικής γερμανικής λέσχης. Ο Trümpler βρέθηκε κάτω από τα ερείπια την επόμενη ημέρα.

O Georg Heinrich Herren, γεννήθηκε στις 7 Ιουνίου 1805 στο Αμβούργο και πέθανε στις 23.9.1862 στη Θεσσαλονίκη. Η επιγραφή στην ταφόπλακα του γράφει:

„Μια πιστή γερμανική καρδιά, η οποία μετά τους αγώνες του Μάη του 1849 (ίσως εννοώντας την εξέγερση του Μάη της Δρέσδης στις 3-9 Μαΐου 1849) βρήκε άσυλο και μια νέα πατρίδα στην Ελβετία. Τον έκλαψε η σύζυγος και τα 12 παιδιά του.“

Οι αδελφοί Kill ήρθαν στη Θεσσαλονίκη από το Oberboihingen κοντά στο Esslingen της Βάδης-Βυρτεμβέργης γύρω στο 1880.

Ο Johann Kill (20.09.1850 – 21.11.1916) ήταν σιδηρουργός. Είχε το εργαστήριο και το σπίτι του στην πλινθοκεραμοποιία της Αλλατίνης. Το πλινθοκεραμοποιείο βρισκόταν μεταξύ των οδών Ιταλίας (28ης Οκτωβρίου) και Μάρκου Μπότσαρη και των οδών Δελφών και Βασ. Όλγας.

Πέθανε από μετεγχειρητικές επιπλοκές μετά από επέμβαση στο γόνατο.

Ο μικρότερος αδελφός του o Christian Kill (23.12.1853 – 29.01.1895) ήταν αρτοποιός. Ως φούρναρης ήταν σημαντικό πρόσωπο για τους γερμανόφωνους που ζούσαν εδώ, καθώς μπορούσαν επιτέλους να προμηθευτούν το ψωμί που είχαν συνηθίσει από την πατρίδα τους. Ο γερμανικός φούρνος συνέχισε να υπάρχει τουλάχιστον μέχρι το 1925.

Διατηρούνται επίσης οι τάφοι των συζύγων των αδελφών και ορισμένων από τα παιδιά τους.

Η Caroline Vittoria Routh, το γένος Wegener, γεννήθηκε στις 23.2. 1816 στο Lambeth του Λονδίνου και παντρεύτηκε τον Richard Routh (*20.1.1809 στην Κωνσταντινούπολη +26.6.1867 στη Βιέννη) στις 15.2. 1831. Ο πατέρας της Samuel Wegener ήταν γραμματέας της ένωσης του “ανατολικού φαρμακείου για τη φροντίδα των φτωχών και των εγκύων γυναικών στα σπίτια τους” που ιδρύθηκε το 1762 το 1812.

Είχε 13 παιδιά, ένα από τα οποία ήταν ο August Routh, ο οποίος το 1873, ως τότε διευθυντής της Οθωμανικής Τράπεζας, ανέλαβε επίσης το υποκατάστημα της Phoenix Insurance στη Θεσσαλονίκη. Ήταν παντρεμένος με την Alexandrine de Lusignan, απόγονο του πρώτου βασιλιά της Κύπρου, Guido de Lusignan. Ο August Routh πέθανε στις 9 Ιανουαρίου 1892 και είναι θαμμένος δίπλα στη μητέρα του στο Προτεσταντικό Νεκροταφείο.

Martha Maulwurf (1898 – 1973), ήταν ανιψιά του εμπόρου Edmund Maulwurf (1859 – 08.02.1915), ο οποίος ως πρόεδρος της Αυστροουγγρικής Εταιρείας Βοήθειας χρηματοδότησε δωρεάν θέσεις για αυστριακά παιδιά στη Γερμανική Σχολή της Θεσσαλονίκης. Ήταν γιος του Ούγγρου εμπόρου Lazar Maulwurf (1824 – 1890) και μέλος του διοικητικού συμβουλίου και ελεγκτής της Banque de Salonique 1911-1914. Από τα παιδιά του Lazar, άλλοι έμποροι ζούσαν στη Σαλονίκη, όπως ο Isidor (1860 – 1909) και ο Bernhard, ο οποίος γεννήθηκε επίσης εδώ το 1864 και θάφτηκε στο Ισραηλιτικό νεκροταφείο της Βιέννης στις 29 Ιουνίου. Φαίνεται λοιπόν ότι επρόκειτο για εβραϊκή οικογένεια, γεγονός που υποστηρίζεται και από το γεγονός ότι ο γιος Julius, γεννημένος το 1878, δολοφονήθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Jasenovac/Κροατία το 1942.

Bertha Modiano, το γένος Adam-Pritt (1875-1949)

Ήταν Γερμανίδα και παντρεμένη με τον Dario Modiano (1873-1938), γιο του Daniel Modiano (1801-1872) και της συζύγου του Regina Arditti (1818-1890). Ο Ντάριο ήταν ο μοναχογιός τους. Έγινε, αν και ανάπηρος (δεν είναι γνωστό τι είδους αναπηρία είχε), γνωστός δικηγόρος. Η υπόλοιπη οικογένεια δεν ήταν ιδιαίτερα ενθουσιασμένη με τον γάμο του με τη Γερμανίδα Bertha Adam-Pritt και η ίδια έτεινε να τον αποφεύγει, ιδίως μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία στη Γερμανία.

Ο γιος τους Elio, ο οποίος έγινε επιτυχημένος επιχειρηματίας στην Αθήνα, απέρριψε αυτή τη στάση και ελαχιστοποίησε τις επαφές του με την υπόλοιπη οικογένεια. Ο Elio, ένας ψηλός και όμορφος κύριος, παντρεύτηκε τη Βασιλική Ζαπάντη. Είχαν μια κόρη, τη Νικόλ, η οποία παντρεύτηκε και ανέλαβε την επιχείρηση εισαγωγής ιατρικού εξοπλισμού του πατέρα της στην Αθήνα. Ο Elio πέθανε το 1985 σε ηλικία 83 ετών. Η αδελφή του Anne παντρεύτηκε τον Scialom Pessah, οδοντίατρο στη Θεσσαλονίκη.

Ο Cecil J. Cummings, εργάστηκε ως πράκτορας σε ναυτιλιακή εταιρεία. Αφού παντρεύτηκε τη Sarah Macintosh Tannoch, μετακομίζει στη Θεσσαλονίκη. Η κόρη του ήταν η Άννα ΜακΦέρσον Κάμινγκς, αποκαλούμενη Νίνα, που γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 6 Ιανουαρίου 1881, η μεγαλύτερη από τις τρεις κόρες της.Τα κορίτσια μιλούσαν ελληνικά που διδάσκονταν από τη μητέρα τους στο σπίτι τους στο Πήλιο.

Μετά το θάνατο του πατέρα τους το 1894, η οικογένεια επέστρεψε στο Αμπερντίν της Σκωτίας. Η Nina de Garis Davies (* 6 Ιανουαρίου 1881 στη Θεσσαλονίκη, Ελλάδα † 21 Απριλίου 1965 στην Οξφόρδη, Ηνωμένο Βασίλειο), (επίσης υπογεγραμμένη ως Nina C. και Nina Macpherson) , όπως ήταν γνωστή μετά το γάμο της, ήταν Βρετανίδα ζωγράφος. Αντέγραψε τις τοιχογραφίες στους ιδιωτικούς αιγυπτιακούς τάφους των ευγενών στη Δυτική Θήβα.

Ο Baja Benedek (1893-1953), ήταν Ούγγρος γραφίστας, ζωγράφος, σκηνογράφος και ενδυματολόγος που εργάστηκε κυρίως μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων.

Σπούδασε στη Γαλλία και τη Γερμανία- μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο βρέθηκε αιχμάλωτος πολέμου στη Ρωσία, όπου σχεδίασε σκηνικά για την Όπερα του Ιρκούτσκ- επέστρεψε στη Μόσχα μέσω Κίνας και επέστρεψε στην Ουγγαρία μόλις το 1922. Εργάστηκε σε σκηνικά σχέδια για πολλά θέατρα της Βουδαπέστης. Τα σχέδια των αφισών του ανήκουν στο στυλ Art Deco της δεκαετίας του 1920 και του 1930. Περιέχουν στοιχεία μοντερνισμού και λαϊκής τέχνης- οι περισσότερες είναι πολύ διακοσμητικές. Πέθανε στη Θεσσαλονίκη στις 27 Ιουνίου 1953.