Μια βόλτα στο Προτεσταντικό Νεκροταφείο της πόλης – Υπάλληλοι του Ανατολικού Σιδηρόδρομου

Λέξεις / Εικόνες: Ίνγκριτ Πίπκα

“Από πού ήρθες, πού πας;” Γένεση 16:8.

Η Ένωση Προτεσταντικών Κοιμητηρίων ιδρύθηκε το 1887 από τον Σκωτσέζο αιδεσιμότατο Peter Crosbie. Όλες οι προτεσταντικές/ευαγγελικές κοινότητες της Θεσσαλονίκης ενώθηκαν για να δημιουργήσουν τη δυνατότητα ταφής των νεκρών τους σύμφωνα με το προτεσταντικό τελετουργικό, το οποίο περιλαμβάνει την απαγόρευση εκταφής των νεκρών. Το νεκροταφείο είναι σήμερα διατηρητέο κτίριο και διοικείται από κοινού από την “Ένωση Κοιμητηρίων” των έντεκα προτεσταντικών κοινοτήτων της πόλης.

Το ίδιο το Προτεσταντικό νεκροταφείο (Νεκροταφείο Διαμαντέμνων), που βρίσκεται στη σημερινή οδό Ελένης Ζωγράφου, απέναντι από το ελληνορθόδοξο νεκροταφείο Ευαγγελίστριας, πρέπει να είναι πολύ παλαιότερο, η παλαιότερη σωζόμενη ταφόπλακα χρονολογείται από το 1849 (αιδεσιμότατος Maynard βλ. παρακάτω), η ταφή αυτή είναι επίσης η πρώτη που καταγράφεται στα αρχεία του συλλόγου νεκροταφείων.

Ένα κομμάτι της ιστορίας της πόλης μπορεί κανείς να το διαβάσει από πολλές ταφόπλακες: οι παλιές πέτρες παρέχουν πληροφορίες για σιδηροδρομικούς υπαλλήλους, προξένους, θύματα επιδημιών και δολοφονιών, για τεχνίτες και ιεραπόστολους.

Η Θεσσαλονίκη (Saloniki, Salonique, Selanik, Salonika, Solun, για να αναφέρουμε μόνο μερικά από τα ονόματα αυτής της πόλης) βρίσκεται σε ένα μέρος όπου πολλοί δρόμοι διασταυρώνονταν πάντα. Διπλωμάτες, έμποροι, μηχανικοί και σιδηροδρομικοί, δάσκαλοι, καλλιτέχνες, κληρικοί και γυναίκες που είχαν βρει τον έρωτα πηγαινοέρχονταν σε αυτά τα μονοπάτια. Κάποιοι έμειναν μόνο για λίγο, κάποιοι περισσότερο και για κάποιους η ζωή τους τελείωσε εδώ.

Υπάλληλοι του ανατολικού σιδηρόδρομου

Στα τέλη της δεκαετίας του 1870, η γαλλική σιδηροδρομική εταιρεία (Compagnie des Chemins de fer Orientaux, εν συντομία CO), ιδιοκτησίας του βαρόνου Hirsch, μεταβιβάστηκε στην Αυστριακή Εταιρεία Λειτουργίας των Ανατολικών Σιδηροδρόμων, με έδρα την Κωνσταντινούπολη, η οποία ήταν υπεύθυνη για την επέκταση των γραμμών από και προς τη Θεσσαλονίκη.

Λόγω αυτής της αλλαγής της εταιρείας από γαλλική σε αυστριακή (γερμανόφωνη) εταιρεία, Γερμανοί, Αυστριακοί και Ελβετοί μηχανικοί, αξιωματούχοι, τεχνικοί και εργάτες μεταφέρονταν πλέον όλο και περισσότερο στη Σαλονίκη και το Üskub (Skopie). Εδώ εγκαταστάθηκε η έδρα ενός μικρού σιδηροδρομικού εργαστηρίου, με αποτέλεσμα να ζουν εδώ πολλοί Γερμανοί υπάλληλοι των σιδηροδρόμων, που αποτελούσαν μεγάλο μέρος της προτεσταντικής κοινότητας.

Λόγω των πολύ ανθυγιεινών κλιματικών συνθηκών της εποχής και των επιδημιών που τις συνόδευαν (ελονοσία, ευλογιά), πολλά μέλη των οικογενειών των σιδηροδρομικών εργατών πέθαιναν συχνά σε νεαρή ηλικία.

Εδώ παρατίθενται μόνο τα άτομα των οποίων οι επιτύμβιες στήλες διατηρούνται ακόμη στο νεκροταφείο.

Ludwig Hempel, (27.05.1853 – 22.01.1896), καταγόταν από το Vogtland, ήταν υπάλληλος των σιδηροδρόμων και ήταν ο πρώτος ενορίτης που θάφτηκε από τον Martin Braunschweig (τον πρώτο πάστορα της ενορίας). Οι απόγονοί του συνέχισαν να ζουν στην πόλη μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Bernhard Hempel εξακολουθεί να αναφέρεται το 1942 στον κατάλογο του γερμανικού προξενείου για τους Γερμανούς που ζουν στη Θεσσαλονίκη.

Ο Wilhelm Schneider, (22.05.1852 – 06.07.1911) ήταν μηχανοδηγός στον Ανατολικό Σιδηρόδρομο.

Ο August Koch, (28.07.1862 – 05.10.1899) ήταν σιδηροδρομικός υπάλληλος.

Ο Rudolf Jesser (06.02.1821 – 09.02.1896) ήταν ελεγκτής κυκλοφορίας στον Ανατολικό Σιδηρόδρομο.

Ο Ludwig Damerau, (25.08.1846 – 09.09.1906) ήταν μηχανουργός στον Ανατολικό Σιδηρόδρομο. Τα παιδιά του Λούντβιχ, Βίκτορ, Μάρθα και Αδόλφος φοίτησαν στο γερμανικό σχολείο. Μετά την κατάληψη των γερμανικών εγκαταστάσεων το 1916 από τα γαλλικά στρατεύματα, τα παιδιά του Βίκτορ και Μάρθα συνελήφθησαν και κρατήθηκαν στη Μασσαλία. Ο Viktor επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη και αργότερα έγινε πρώτος γραμματέας στο γερμανικό προξενείο. Η οικογένειά του συνέχισε να ζει στη Θεσσαλονίκη μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Georg Sörgel (04.12.1842 – 11.01.1894) καταγόταν από το Fischbrunn της Βαυαρίας. Του προσφέρθηκε δουλειά στον Ανατολικό Σιδηρόδρομο. Δέχτηκε και ανέβηκε μέχρι τη θέση του εργοδηγού σιδηροδρόμων. Επιπλέον, κέρδιζε χρήματα δανείζοντας στους συναδέλφους του. Ζούσε με τη σύζυγό του και τις 3 κόρες του σε ένα σιδηροδρομικό διαμέρισμα και διατηρούσε πρόβατα, χοίρους, κοτόπουλα και πάπιες.

Georg Kalbfleisch, (24.03.1865 – 01.06.1901) σιδηροδρομικός πλοίαρχος, λογιστής

Ο Paul Müller (06.06.1903 – 09.04.1934) ήταν ο μικρότερος γιος του Moritz Müller, που γεννήθηκε στη Λειψία το 1857, υπάλληλος των Ανατολικών Σιδηροδρόμων, επέζησε από μια ασθένεια ελονοσίας και διατηρούσε μια μικρή επιχείρηση μεταφορών με ένα φορτηγό μαζί με έναν σύντροφο. Πέθανε από μηνιγγίτιδα στη Θεσσαλονίκη. Η αδελφή του Άννα, Άννα, παντρεμένη Βούρου, έγινε το κέντρο μιας μεγάλης γερμανικής/ελληνικής οικογένειας στη Θεσσαλονίκη.

Οικογένεια Weiss: Johann Georg Weiss (7.8.1838-13.6.1886), Spiridon Weiss (6.12.1866-22.12.1939) και Josef Weiss (6.5.1906-6.7.1988).

Ο γενάρχης της οικογένειας Weiss, ο ξυλουργός Michael Weiss (21.8.1804-πριν από το 1858) μετανάστευσε από το Bodersweier/Baden στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1849. Πιθανώς πρώτα στη Σμύρνη/Izmir και αργότερα στην Κωνσταντινούπολη/Istanbul. Η σύζυγός του Katharina και τα παιδιά τους Johann Michael, γεννημένος το 1831, Catharina, γεννημένη το 1833, Jakob, γεννημένος το 1836, Johann Georg, γεννημένος το 1838 (βλ. παραπάνω) και Maria Magdalena, γεννημένη το 1844, καθώς και η ανύπαντρη αδελφή του Elisabeth, γεννημένη το 1820, έφυγαν από το σπίτι μαζί του.

Ο μεγαλύτερος γιος Johann Michael έγινε υπάλληλος των Ανατολικών Σιδηροδρόμων, έζησε στην Αδριανούπολη και πέθανε στην Κωνσταντινούπολη το 1881.

Ο δεύτερος γιος Johann Georg μετακόμισε αρχικά στην Κέρκυρα, όπου διατηρούσε ένα ζυθοποιείο. Εκεί παντρεύτηκε την Κερκυραία Μαριέττα Σάββα. Εδώ γεννήθηκαν τα 3 μεγαλύτερα παιδιά: ο Karl Johann το 1860, η Emilie το 1863 και ο Spiridon το 1866. Το 1870 η οικογένεια μετακόμισε στη Σαλονίκη, όπου ο πατέρας εργάστηκε ως εργοδηγός των Ανατολικών Σιδηροδρόμων. Στη Θεσσαλονίκη γεννήθηκαν τα παιδιά Μιχαήλ 1875 και Αντώνιος (Αντώνιος) 1877.

Ο πατέρας Johann Georg, ο γιος του Spiridon και ο εγγονός του Josef ήταν εγγεγραμμένοι στο εκκλησιαστικό μητρώο της γερμανικής προτεσταντικής κοινότητας, αλλά ο τελευταίος ανήκει σήμερα, όπως και οι απόγονοί του, στην ελληνική προτεσταντική κοινότητα. Οι Michael και Anton Weiss και οι απόγονοί τους (σήμερα Έλληνες Βαϊς) βαπτίστηκαν στην ελληνική ορθόδοξη εκκλησία, στην οποία ανήκουν και οι απόγονοί τους που ζουν σήμερα.