O σεισμός και η οικογένειά μου

Ακριβώς πριν από 45 χρόνια την 20η Ιουνίου στις 11:07 το βράδυ η Θεσσαλονίκη σείεται από έναν σεισμό έντασης και διάρκειας δευτερολέπτων. Οι άνθρωποι τρομαγμένοι αναζητώντας μία διέξοδο έφυγαν όσο πιο μακριά μπορούσαν.

Σχεδόν 500.000 από ένα σύνολο 700.000 εγκατέλειψαν την πόλη. Οι υπόλοιποι 200.000 που είτε δεν είχαν κάπου να πάνε, είτε δεν ήθελαν να αποχωριστούν τα σπίτια τους, έμειναν στα πάρκα, στα πανεπιστήμια και στα γήπεδα. μέσα σε σκηνές, καθώς και στις υπαίθριες ανοιχτές εκτάσεις της Θεσσαλονίκης. Η μαύρη σελίδα γράφεται σε μία πολυκατοικία της οδού Ιπποδρομίου.

49 στο σύνολο οι νεκροί, 29 εκ των οποίων στην πολυκατοικία.

O σεισμός και η οικογένεια μου

Λέξεις: Κωνσταντίνος Παπαζάχος / Εικόνα: Αρχείο Παππού – Ευαγγελίδη

Ο σεισμός της 20ής Ιουνίου 1978 (Μ6,5) σημάδεψε βαθιά και την οικογένειά μου. Η δόνηση με βρήκε στο κρεβάτι μου να κλαίω, γιατί δεν μπορούσα να δω τον ποδοσφαιρικό αγώνα του παγκόσμιο κυπέλλου του 1978 που μετέδιδε η ΕΡΤ. Η αίσθηση του σεισμού ήταν τρομακτική στον έβδομο όροφο του σπιτιού μας, δίπλα στη Ροτόντα.

Μου έμεινε έντονα στο μυαλό μου η μεγάλη διάρκεια του σεισμού, που οφειλόταν στο ότι ήταν ένας διπλός σεισμός (όπως αποκαλύφθηκε πολύ αργότερα). Αν και γονείς μου μας έβγαλαν έξω γρήγορα και ψύχραιμα, βγήκαμε μέσα σε ένα σύννεφο σκόνης, το οποίο είχε δημιουργηθεί από την πτώση του μιναρέ της Ροτόντα. Μέχρι να καταλάβουμε το τί είχε συμβεί, νομίζαμε ότι είχαν ξεσπάσει πυρκαγιές ή ότι είχαν καταρρεύσει πολλές πολυκατοικίες.

Από εκείνο το σημείο και μετά, «έχασα» τους γονείς μου: Ο πατέρας μου έφυγε για το Υπουργείο Βορείου Ελλάδος, σε συσκέψεις για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Εμείς κοιμηθήκαμε 2 βράδια έξω από τη Ροτόντα (χωρίς σκηνές, στα γρασίδια με κουβέρτες) και οι γονείς μου μας έστειλαν με τη γιαγιά μου στην Αθήνα και αργότερα στο Βόλο.

Επί 3 μήνες αλλάζαμε σπίτια, πηγαίνοντας από συγγενείς σε φίλους ανά 1-2 εβδομάδες, οι οποίοι μας φιλοξενούσαν, όσο ο πατέρας μου με οδηγό (στο αυτοκίνητο) και συμπαραστάτη τη μητέρα μου έτρεχε να εγκαταστήσει δίκτυα, να μελετήσει το σεισμό, να συνεργαστεί με τους μηχανικούς σε θέματα αποτίμησης των βλαβών. Είδα τους γονείς μου στο Βόλο μόνο για 1 ώρα όλο το καλοκαίρι, όταν με επισκέφθηκαν κατά τη διαμονή μας σε συγγενείς της μητέρας μου, πηγαίνοντας από τη Θεσσαλονίκη σε σύσκεψη στην Αθήνα.

Όταν επιτέλους γύρισα το Σεπτέμβριο σπίτι, βρήκα ένα διαφορετικό πατέρα: Είχε πλέον απορροφηθεί πλήρως από την αγωνία του να ανταποκριθεί στην πρόκληση του σεισμού, αλλά και στις απαιτήσεις της Σεισμολογίας, δουλεύοντας 16-18 ώρες κάθε μέρα, ακόμα και τα Σαββατοκύριακα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι επειδή δεν μπορούσε να κοιμηθεί από το άγχος του, συχνά προετοιμαζόταν και ντυνόταν στις 2-3 μετά τα μεσάνυχτα, κοιμόταν με τα ρούχα μεταξύ 3 και 4 το πρωί, και έφευγε ντυμένος (έτοιμος, χωρίς να χάσει χρόνο, όπως έλεγε!) στις 4 για να πάει να εργαστεί στο ΑΠΘ. Θυμάμαι ότι κατά τη διενέργεια των εκσκαφών στη σημερινή θέση του Σεισμολογικού Σταθμού (Σαράντα Εκκλησιές) δεν κοιμήθηκε όλο το βράδυ, μέχρι η μπουλντόζα να βρει βραχώδες έδαφος, το οποίο ήταν απαραίτητο για τη θεμελίωση του βάθρου των σεισμομέτρων.

Η μητέρα μου, Κατερίνα, έγινε για την επόμενη δεκαετία και μητέρα και πατέρας, μια και ο ίδιος αφοσιώθηκε εντελώς στη Σεισμολογία και την Πόλη, δημιουργώντας πέρα από τον κεντρικό Σεισμολογικό Σταθμό και άλλους 8 περιφερειακούς σταθμούς, ένα σύγχρονο εργαστήριο (Εργ. Γεωφυσικής), σημείο καινοτόμου επιστημονικής έρευνας, αλλά και το πρώτο διακλαδικό Ινστιτούτο (ΙΤΣΑΚ), στοχευμένο στην έρευνα στην Τεχνική Σεισμολογία και Αντισεισμική Μηχανική.

Έτσι, ο σεισμός, αν και καταστροφικός, γέννησε με την εργατικότητα του πατέρα μου σωρεία υποδομών που έμειναν στο πέρας του χρόνου, αλλά και μου εμφύσησε την αγάπη για να μελετήσω αυτό φαινόμενο και να συνεχίσω το έργο του πατέρα μου.

*Ο Κωνσταντίνος Παπαζάχος είναι καθηγητής Καθηγητής Φυσικής της Λιθόσφαιρας, Σεισμολογίας και Εφ. Γεωφυσικής στο ΑΠΘ