Ο μοναδικός ιδιωτικός δρόμος στην πόλη έκλεισε με μπάρες

του Σάκη Ιωαννίδη

Εικόνες: Μαίρη Κουίνογλου, Στέλιος Βλάχος, parallaxi

Αν περάσετε αυτές τις μέρες από τα Άνω Λαδάδικα θα διαπιστώσετε πως η πρόσβαση στο μικρό δρομάκι της Ερνέστου Εμπράρ δεν είναι πλέον δυνατή. Κίτρινοι πάσσαλοι έχουν φράξει την είσοδο των αυτοκινήτων και από τις δυο εισόδους του δρόμου και προειδοποιούν πως πρόκειται για ιδιωτικό δρόμο. Τα μόνα παρακαρισμένα αυτοκίνητα εντός του είναι αυτά όσων εμπλέκονται με τα δυο κτίρια που απαρτίζουν το μικρό δρόμο. Ναι, ο μοναδικός ιδιωτικός δρόμος της πόλης είναι πλέον κλειστός για πρόσβαση στο κοινό με τροχοφόρα και μετατράπηκε σε ιδιωτικό πάρκινγκ. Αν μπορεί να το κάνει; Προφανώς. Γιατί απλά δεν είναι δρόμος. Δεν υπάρχει στον χάρτη.

Πώς γίνεται ένας δρόμος που περπατούν δεκάδες καθημερινά, που έχουν γίνει γιορτές και εκδηλώσεις (όπως αυτές του “Η Θεσσαλονίκη Αλλιώς” που εγκαινίασαν τις δράσεις της με την εγκατάσταση των Beforelight) και μάλιστα έχει πάρει το όνομα του μεγάλου πολεοδόμου και αρχιτέκτονα Ερνέστου Εμπράρ, να μην υπάρχει;

Κι όμως. Ο μικρός δρόμος που τιμά τη μνήμη του ανθρώπου που χάρισε στη Θεσσαλονίκη την  κοσμοπολίτικη όψη της μετά την  πυρκαγιά του 1917 δεν χαράχτηκε ποτέ από καμία υπηρεσία της πολιτείας  και του δήμου και δεν προβλέφθηκε  σε κανένα σχέδιο πόλης. Τι έγινε; Με το πέρασμα του χρόνου και τη δύναμη της συνήθειας, το μικρό ιδιόκτητο πέρασμα που προοριζόταν να στεγάσει μια εμπορική στοά «βαφτίστηκε» οδός Εμπράρ!

Αν κάνετε σήμερα μια βόλτα στο μικρό δρόμο θα παρατηρήσετε εύκολα ότι τα δύο κτίρια που βρίσκονται εκατέρωθεν της οδού έχουν περισσότερες ομοιότητες παρά διαφορές, γεγονός  καθόλου τυχαίο αφού αποτελούν τμήματα  του ίδιου κτιρίου. Ο ενιαίος κτιριακός όγκος φαίνεται καθαρά στο σχέδιο πόλεως του 1928 που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο εκείνης της χρονιάς στο 13ο φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως με τη σφραγίδα του τότε υπουργού επί της Συγκοινωνίας, Ιωάννη Μεταξά.

Το πολεοδομικό σχέδιο της περιοχής που χρονολογείται από το 1928, δείχνει το ενιαίο το κτίριο που περιβάλλεται από τις οδούς Ολυμπίου Διαμαντή, Βίκτωρος Ουγκό, Βερροίας και Λέοντος Σοφού. Πρόσθετες είναι οι διαγραμμίσεις που τοποθετήθηκαν ενδεικτικά για να δείξουν τις οδούς Ερνέστου Εμπράρ και Ηρώδου.

Από τότε και σύμφωνα με πληροφορίες το κτίριο καταστράφηκε από πυρκαγιά και αργότερα, στα μέσα του ’50 άρχισε η ανέγερση του με σκοπό τη δημιουργία μιας «Μεγάλης Εμπορικής Αγοράς», σύμφωνα με το αρχιτεκτονικό σχέδιο που θεώρησε η πολεοδομία της Θεσσαλονίκης το 1955. Η οικοδομική άδεια που εκδόθηκε λίγο αργότερα προέβλεπε την ανέγερση ισογείου και ενός ορόφου με σκεπαστή στοά προφανώς για τη μεταφορά εμπορευμάτων και τη διέλευση των καταναλωτών.

Το σχέδιο του 1954 υπογράφεται από τους Μηχανικούς Π. Μπακατσέλο, Μ. Πεσμαζόγλου για την όψη της Στοάς επί της οδού Ολυμπίου Διαμαντή. Στα αριστερά του ισογείου φαίνεται η είσοδος της σκεπαστής Στοάς που αποτελεί τη σημερινή οδό Εμπράρ.

Τα δύο κτίρια όμως δεν  ενώθηκαν ποτέ και αντί της στοάς  προστέθηκαν ακόμη δύο όροφοι για να στεγάσουν γραφεία και βιοτεχνίες που άκμαζαν εκείνη την εποχή. Ο «ακάλυπτος» μεταξύ των δύο κτιρίων δεν χτίστηκε ποτέ και χρησιμοποιήθηκε ως δρόμος. Το 1977 το δημοτικό συμβούλιο Θεσσαλονίκης (επί δημαρχίας Μιχάλη Παπαδόπουλου) αποφάσισε την ονοματοθεσία της «ανώνυμης» οδού σε Ερνέστου Εμπράρ και ο μεγάλος πολεοδόμος «κρύφτηκε» σ’ ένα ιδιωτικό πέρασμα. Σύμφωνα με τις υπηρεσίες του δήμου Θεσσαλονίκης δεν υπάρχει μέχρι τώρα κάποιο έγγραφο που ν’ αναφέρεται στη διάνοιξη της οδού Εμπράρ, πέρα από το σχέδιο πόλης του ’28 που την εμφανίζει ως κομμάτι του ενιαίου κτιρίου και την απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του ’77.

Θα μου πείτε, και ποια η διαφορά αν ο δρόμος ανήκει ή  όχι και τυπικά στο δήμο; Μπορεί και καμία. Ωστόσο, εάν οι ιδιοκτήτες του κτιρίου – και δεν είναι λίγοι – αποφασίσουν να αξιοποιήσουν την περιουσία τους με τα κίνητρα που λέγεται ότι θα δοθούν για την ανάπτυξη της περιοχής  μπορούν θεωρητικά να χρησιμοποιήσουν στα σχέδια τους και τη μικρή οδό Εμπράρ. Αν με κάποιον τρόπο ο δήμος ισχυριστεί ότι ο δρόμος του «ανήκει», τότε προκύπτουν προβλήματα που αφορούν τις οικοδομικές άδειες των ιδιοκτητών και την πολεοδομία, αφού αυτομάτως καθίστανται παράνομοι. Σε κάθε περίπτωση πάντως το παράδειγμα της μικρής οδού είναι ενδεικτικό του τρόπου με τον οποίο λειτουργούσαν οι υπηρεσίες μιας πόλης και πόσο σημασία έδινε στα πρόσωπα που έκαναν πολλά γι’ αυτή. Ας ελπίσουμε να μην επαναληφθεί. Μήπως όμως ήρθε η ώρα ο Εμπράρ να αποκτήσει την τιμή που του αξίζει;

*Ευχαριστούμε τον Πρόδρομο Νικηφορίδη για την πολύτιμη βοήθεια.