Παλιά Θεσσαλονίκη: Τα βιομηχανικά κτίρια του τότε και του σήμερα
Η ιστορία πέντε βιομηχανικών κτιρίων της πόλης.
Η σημαντική θέση που κατείχε η Θεσσαλονίκη στην εμπορική και οικονομική ζωή της ανατολικής Μεσογείου, την καθιστούσε μια πόλη με πολλές βιομηχανικές μονάδες και εγκαταστάσεις. Τα περισσότερα κτίρια είναι συγκεντρωμένα στον δυτικό τομέα, αλλά τα πιο παλιά και σημαντικά από αυτά βρίσκονται στην ανατολική πλευρά της πόλης. Κάποια λειτουργούν διαφορετικά πλέον, ενώ άλλα είναι ερημωμένα ή δεν υπάρχουν πια. Ας δούμε πέντε από αυτά τα κτίρια.
Μύλος Αλλατίνη
Το 1854 ο Βιταλιάνο Ποζέλι σχεδίασε τον πρώτο αλευρόμυλο. Στο βιβλίο “Η Θεσσαλονίκη εκτός των τειχών” του Βασίλη Κολώνα, αναφέρεται ότι το 1857 ιδρύθηκε ο πρώτος ατμόμυλος της Θεσσαλονίκης από τον Γάλλο Ντάρμπλεϊ με τη συνδρομή των οίκων Μοδιάνο και Αλλατίνη. Το 1883 η οικογένεια Αλλατίνη αγοράζει το μερίδιο των Μοδιάνο και Ντάρμπλεϊ και γίνεται ο κύριος ιδιοκτήτης του συγκροτήματος. Το 1898 ο κεντρικός μύλος καίγεται και τη θέση του παίρνει το πενταόροφο κτίριο σε σχέδια του Β. Ποζέλι.
Ο μύλος Αλλατίνη είναι ο μεγαλύτερος της Ανατολικής Ευρώπης, απασχολεί 250 εργάτες και η παραγωγή του φτάνει τους 100 τόνους. Το κτίριο του 1898 περιελάμβανε εκτός από τον κεντρικό μύλο, το κτίριο διοίκησης, την κατοικία του διευθυντή, τις αποθήκες Α και Β, έναν κυλινδρικό μύλο, φούρνους, μηχανουργείο, και την τεράστια καμινάδα δίπλα στους φούρνους.
Ακόμα μια πυρκαγιά το 1950 καταστρέφει σε μεγάλο ποσοστό τον κεντρικό μύλο, αλλά συνέχισε να λειτουργεί μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Το 1991 ολόκληρο το πρώην βιομηχανικό συγκρότημα αποκτούν επίσημο του ιστορικά διατηρητέου μνημείου.
Μέχρι σήμερα το συγκρότημα Αλλατίνη παραμένει άδειο και ανεκμετάλλευτο. Ο εκσυγχρονισμός και η επανένταξή του δεν έχει πραγματοποιηθεί ακόμη. Οι εγκαταστάσεις του μύλου Αλλατίνη σήμερα, ανήκουν στις “Αστικές Αναπτύξεις Θεσσαλονίκης Α.Ε.”.
Κεραμοποιείο Αλλατίνη
Σύμφωνα με το βιβλίο “Η Θεσσαλονίκη εκτός των τειχών” του Β. Κολώνα, ιδρύθηκε το 1880 κοντά στον χείμαρρο του Κυβερνείου και απασχολούσε 400 εργάτες. Το εργοστάσιο κατασκεύαζε τούβλα και κεραμίδια, αλλά και άλλα είδη κεραμοποιίας, όπως πλακάκια, πλάκες δαπέδου και σωλήνες από πηλό ή τσιμέντο. Από το 1898 ανήκει μαζί με τον μύλο στην ομώνυμη εταιρεία των αδελφών Αλλατίνι, που μετατρέπεται στην ανώνυμη “Εμπορική και Βιομηχανική Εταιρεία Θεσσαλονίκης”.
Το 1935 καταστράφηκε από πυρκαγιά και ξανακτίστηκε το 1939 στη σημερινή του θέση στην Χαριλάου, απέναντι από το σημερινό πάρκο της νέας Ελβετίας, από Ελβετούς αρχιτέκτονες και εξοπλίστηκε με γερμανικά μηχανήματα άριστης ποιότητας.
Ανώνυμος Οθωμανική Εταιρεία Υφασμάτων και Φεσίων
Στο βιβλίο “Η Θεσσαλονίκη εκτός των τειχών” του Β. Κολώνα η ίδρυση του αναγράφεται το 1909, ως διάδοχος τη εταιρείας Καζάζη – Καπαντζή – Γιαχέλ που είχε ιδρυθεί το 1908. Το εργοστάσιο κτίστηκε στα 1909 – 1911, στη θέση του εργοστασίου της προηγούμενης εταιρείας που κάηκε το 1909. Την επαναλειτουργία των παλαιών εγκαταστάσεων ανέλαβε το 1912 η εταιρεία “Εργάνη”. Λειτούργησε ξανά το 1925 και το 1926 συγχωνεύτηκε με την “Ανώνυμο Εταιρεία Βιομηχανίας Υφασμάτων ΥΦΑΝΕΤ”. Το 1936 η παραγωγή του ανερχόταν σε 300.000 μ. ύφασμα και απασχολούσε 550 εργαζόμενους.
Το 1951, το εργοστάσιο κάηκε στο μεγαλύτερο τμήμα του. Έκτοτε δεν μπόρεσε να ορθοποδήσει και τελικά διέκοψε τη λειτουργία της τον Δεκέμβριο του 1964.
Τον Μάρτιο του 2004 ορισμένες συλλογικότητες αναρχοαυτόνομων καταλαμβάνουν το παλιό εργοστάσιο της ΥΦΑΝΕΤ. Η κατάληψη είναι αυτή που κρατάει ζωντανό το χώρο για πολλά χρόνια, οργανώνοντας συναυλίες, συζητήσεις και εκθέσεις, συλλογική κουζίνα, θεατρικά δρώμενα, το «πάρκο BMX» που στήνεται μέσα σ’ ένα από τα κτίρια με συλλογική εργασία συγκεντρώνει νέα παιδιά στο χώρο, με ράμπες ακροβατικών.
