Περάσαμε μια μέρα εκεί που αθλούνται τα άτομα με αναπηρία στη Θεσσαλονίκη

Λέξεις: Εύα Καβάζη, Βασιλική Αναγνώστου || Εικόνες: Δημήτρης Τσίπας

Ο αθλητισμός αποτελεί για πολλούς μια καθημερινή συνήθεια, ένα χόμπι, ένα πάθος. Από τις ατελείωτες ώρες της προπόνησης, την προθέρμανση στο χώρο, τους αυξανόμενους παλμούς έως το συναίσθημα της επιτυχίας.

Τι συμβαίνει όμως όταν η λέξη αθλητισμός συνδέεται με τις αναπηρίες; Πώς οι αθλητές ξεπερνούν τα στερεότυπα και τα βαρίδια που τους προσάπτει η κοινωνία; Η Parallaxi επισκέφθηκε τρεις, από τους συνολικά δώδεκα, ενεργούς αθλητικούς συλλόγους ΑμεΑ στην Θεσσαλονίκη για να ρωτήσει και να μάθει.

Αθλητικός Σύλλογος ΑμεΑ «Ήφαιστος»

Αποφασίσαμε να βρεθούμε σε μια από τις προπονήσεις στίβου του Αθλητικού Συλλόγου Τυφλών «Ήφαιστος». Διαλέξαμε μια ηλιόλουστη ημέρα του Ιανουαρίου, που το κρύο δεν ήταν τόσο τσουχτερό. Ο προπονητής Γιώργος Μαρκόπουλος και οι τρεις αθλητές μαζί με τον σκύλο οδηγό πλησιάζουν το Καυτανζόγλειο στάδιο. Μετά από μια σύντομη κουβέντα ξεκινάνε την προπόνηση στο εσωτερικό γυμναστήριο.

Αρχικά η προθέρμανση κι έπειτα διατάσεις και τρέξιμο. Καθ’ όλη την διάρκεια της προπόνησης ο σκύλος περιμένει υπομονετικά τον Χρήστο. Ο Χρήστος τρέχει μαζί με τον Γιώργο ως συνοδό του, ενώ η Εύη με την επίσης αθλήτρια στίβου, Πωλίνα.

Όπως μας διευκρινίζουν, στα αθλήματα υπάρχουν μικρές τροποποιήσεις αναλόγως με τις αναπηρίες του εκάστοτε αθλητή. Στον στίβο συγκεκριμένα, οι αθλητές συναγωνίζονται με όσους έχουν τον ίδιο βαθμό όρασης. Ο διαχωρισμός γίνεται σε μια από τις τρεις παρακάτω κατηγορίες. Στην 11η, όπου συγκαταλέγεται και ο Χρήστος, είναι υποχρεωτικό οι αθλητές να φοράνε μάσκα. Στα δρομικά αθλήματα τρέχουν με συνοδό, ενώ στο άλμα εις μήκος ο συνοδός τους καθοδηγεί. Η 12η, επιτρέπει στους αθλητές να αγωνιστούν με ανοιχτά τα μάτια (ακάλυπτα), με ή χωρίς συνοδό. Στην 13η κατηγορία, οι αθλητές τρέχουν με στενή βαλβίδα, χωρίς μάσκα λόγω της καλύτερης όρασης τους.

Ο αθλητικός σύλλογος ξεκίνησε την λειτουργία του το 2001, όραμα του συλλόγου, είναι να αντιμετωπίζονται οι αθλητές με αναπηρίες ισότιμα με κάθε άλλον αθλητή.

«Να καταλάβει το κοινό ότι ένας με τύφλωση, ένας σε καρότσι, ένας με ακρωτηριασμό, έχει και αυτός το δικαίωμα να κάνει αθλητισμό. Δεν σημαίνει -απαραιτήτως- ότι θα γίνει πρωταθλητής, έχει δικαίωμα όμως να γουστάρει να κάνει αθλητισμό και δεν θα ρωτήσει κανέναν τι κάνει εκεί ή πώς».

Ο Γιώργος, μετά από χρόνια ασχολίας του με τον στίβο, αποφάσισε το 2003 να ενταχθεί στον σύλλογο ως συνοδός αθλητής. Σήμερα, πλέον στην θέση του προπονητή, ασχολείται με 25 αθλητές στο στίβο, το σκάκι και το γκόλμπολ.

Φτάνουμε στην μέση της προπόνησης, ενώ καθόμαστε στον πάγκο συζητάμε για τα στερεότυπα. Από δημοσιεύματα που έχουν διαβάσει, ιστορίες γνωστών, για την αντιμετώπιση της κοινωνίας και όσα ζουν καθημερινά. «Να τονίσω εδώ ότι οι περισσότεροι αθλητές και άτομα με αναπηρίες γελάνε και βγάζουν την γλώσσα σε δημοσιεύματα, όταν μιλάνε οι ήρωες της ψυχής και τέτοια. Αθλητισμό κάνουμε, αλλά δεν χρειάζεται να βγάλουμε οίκτο. Πίστευα ότι μετά από πενήντα χρόνια θα είμαστε καλά, αλλά δεν θα είμαστε, ίσως μετά από εκατό».

Η Εύη, 29 ετών, είχε πάντα στην ζωή της τον αθλητισμό, είτε με το γκόλμπολ, είτε με τον στίβο. Παρόλο που της άρεσε το γκόλμπολ επέλεξε τον στίβο. «Γενικά λειτουργώ καλύτερα στις προπονήσεις ατομικά, πάρα ομαδικά. Στο ατομικό συγκεντρώνομαι πιο εύκολα». Εκτός του αθλητισμού, είναι τελειόφοιτη του Παιδαγωγικού και σπουδάστρια σε ΙΕΚ σε τμήμα φυσικοθεραπείας. Για το μέλλον της στον χώρο του αθλητισμού αναφέρει: «Να κάνω αθλητισμό αξιοπρεπώς, να περνάμε καλά στην προπόνηση, να διασκεδάζουμε. Με δουλειά και με προπόνηση».

Η ίδια είχε το πρόβλημα όρασης εκ γενετής. «Λέγεται σύνδρομο Leber. Τώρα έχω αντίληψη φωτός και σκιών. Παλιά ήταν καλύτερα, έβλεπα έντονα χρώματα, μεγάλα γράμματα και λοιπά. Αυτό σταδιακά επιδεινώνεται, είναι η πορεία της πάθησης».

«Ένα στερεότυπο που είχα ακούσει και αναπαράγεται συνέχεια είναι ότι ο αθλητισμός για άτομα με αναπηρία θέλει δύναμη ψυχής. Προφανώς, επειδή λειτουργεί προσαρμοσμένα, ό,τι θέλει για τον αρτιμελή, θέλει και για κάποιον μη αρτιμελή».

Ο Χρήστος κάνει ένα σύντομο διάλειμμα και αρχίζουμε την συζήτηση για τους στόχους του, την κοινωνία και τον ίδιο. Όταν ακόμα είχε την όραση του, έπαιζε ποδόσφαιρο. Μετά την απώλεια, θέλοντας να συνεχίσει τον αθλητισμό διάλεξε τον στίβο. Το πρόβλημα της όρασής του διαγνώστηκε στην ηλικία των δέκα ετών και οφείλεται σε πάθηση, «Μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια», όπου το γονίδιο προκαλεί σταδιακή εκφύλιση του αμφιβληστροειδή. «Από τον αθλητισμό κέρδισα φίλους, τον πιο καλό μου φίλο που ήταν και συνοδός στα εκατό στα Γιάννενα. Το ατομικό άθλημα είναι ιδιαίτερα απαιτητικό, γιατί έρχεσαι αντιμέτωπος με τον εαυτό σου και τα όρια σου κάθε φορά. Είναι σκληρό, χρειάζεται να είναι προτεραιότητα και να έχεις την δυνατότητα να αφιερώσεις όλο σου τον χρόνο εκεί».

Η αθλητική ατζέντα για τον ίδιο φέτος επιφυλάσσει διεθνείς αγώνες, αγώνες εντός της Ελλάδας, με σκοπό το Πανευρωπαϊκό και την Παραολυμπιάδα. Ο Χρήστος, είναι απόφοιτος του Παιδαγωγικού Δημοτικής με μεταπτυχιακές σπουδές στην ειδική αγωγή. «Θεωρώ ότι ο καθένας μέσα από αυτά που κάνει είναι μια διαδικασία για να βρει καλύτερα τον εαυτό του και να κάνει πράγματα που ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες του, οπότε αυτός είναι ο στόχος του κάθε ανθρώπου, η εσωτερική αναζήτηση και η περαιτέρω ανάπτυξη του καθενός. Και να το μοιράζεται με τους γύρω του».

Αθλητικός Σύλλογος ΑμεΑ «Πυρσός»

Βρισκόμαστε στο εξωτερικό γυμναστήριο του 19ου Δημοτικού σχολείο στην Κάτω Τούμπα, η προθέρμανση του αθλητικού συλλόγου «Πυρσός» έχει ξεκινήσει. Πριν τον φιλικό αγώνα γκόλμπολ μεταξύ του Πυρσού και του Ηφαίστου, ο Μπάμπης Τακατλίδης, πρόεδρος του συλλόγου μου εξηγεί το άθλημα.

Η κάθε ομάδα απαρτίζεται από τέσσερα άτομα και όλοι οι αθλητές φορούν μάσκα. Η μπάλα -που περιέχει ένα κουδουνάκι- πηγαίνει συρτά για να ακούγεται. Κατά την διάρκεια του αγώνα, απαγορεύονται οι ομιλίες από τους παίκτες και από το κοινό. «Έχει κανονισμούς, πού πρέπει να χτυπήσει και πώς πρέπει να πάει. Παίζεται σε δύο ημίχρονα, από 12 λεπτά το καθένα, καθαρός χρόνος με παύσεις, όταν έχει έξω και τέτοια».

Ο αγώνας ξεκινάει, τρία άτομα μπαίνουν μπροστά από το τέρμα, στο κέντρο, αριστερά και δεξιά. Ένα σφύριγμα ακούγεται, ακολουθώντας το «Quiet please», η μπάλα σέρνεται, φτάνοντας στο τέρμα της άλλης ομάδας. Με τα σώματα τους απωθούν την μπάλα. Ο αριστερός παίκτης παίρνει την μπάλα την σέρνει στο γήπεδο, περνάει τα σώματα των αθλητών, τρία σφυρίγματα ακούγονται και όλοι πανηγυρίζουν.

Ο Γιώργος ασχολείται με το άθλημα εδώ και τέσσερα χρόνια, με την πειθαρχία, την αξιοκρατία και την καλή διάθεση να είναι μερικά από τα στοιχεία που κέρδισε μέσω του αθλητισμού.

«Η πόλη είναι σε καλή κατάσταση, οι ηχητικοί φανοστάτες είναι παντού, οι πεζοδρομήσεις είναι σε μεγάλο δίκτυο πλέον. Πιο πολύ είναι τα μηχανάκια ή κάτι τέτοια εμπόδια που είναι εκτός προγράμματος»

Ο σύλλογος Πυρσός, έχοντας συμπληρώσει 17 χρόνια λειτουργίας, εκτός του γκόλμπολ, ασχολείται και με τα αθλήματα όπως το ποδόσφαιρο, στίβο, σκάκι, ποδηλασία, τζούντο. Το όραμά τους είναι η συμμετοχή των νέων αθλητών με προβλήματα όρασης με τον αθλητισμό. Μερικά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο «Πυρσός» είναι οι ελλείψεις αθλητικών χώρων, τα οικονομικά, αλλά και το κομμάτι του εθελοντισμού. «Ο αθλητισμός των ΑμεΑ δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς εθελοντισμό».

Ο αθλητισμός, και συγκεκριμένα το άθλημα του γκόλμπολ, «μπήκε» στην ζωή του Προέδρου τα τελευταία τέσσερα χρόνια. «Είναι ωραίο άθλημα, είναι σε κλειστό χώρο, δεν επηρεάζεται από τις καιρικές συνθήκες και έχει καλά στοιχεία. Έχει δύναμη, ταχύτητα, αντίληψη και είναι ομαδικό-κοινωνικό άθλημα».

Αθλητικός Σύλλογος ΑμεΑ «ΑΕΤΟΙ»

Ο αθλητικός σύλλογος ατόμων με αναπηρία «ΑΕΤΟΙ» Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε το 2006, με πρωτοβουλία του Παρασκευά Αλβανού. Ο κ. Αλβανός  ήταν τότε εκπαιδευτικός στην ειδική αγωγή και παρατηρούσε διαρκώς πως τα άτομα με ήπιες νοητικές αναπηρίες δεν είχαν κάποια δραστηριότητα εκτός του σχολείου. Κοινώς, δεν είχαν κάπου να περάσουν το απόγευμα τους. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα παιδιά, που μπορούν να γραφτούν σε μια ομάδα μπάσκετ ή ποδοσφαίρου ή κάποιου άλλου ατομικού αθλήματος, τα παιδιά με κάποια ήπια αναπηρία δεν είχαν κάποια τέτοια αντίστοιχη διέξοδο. Ακόμα και για τα άτομα με βαριές αναπηρίες υπήρχαν δομές, ενώ για τα υπόλοιπα όχι, λέει χαρακτηριστικά ο πρόεδρος του σωματείου και συμπληρώνει: «Μιλάμε για εκείνα τα παιδιά που ούτε στις τυπικές ομάδες δεν μπορούν να ενταχθούν, είτε λόγω κάποιας συμπεριφοράς είτε κάποιου κινητικού προβλήματος, αλλά ούτε και στις ομάδες με βαριές αναπηρίες θα μπορούσαν να βρίσκονται, αφού έχουν τόσες δεξιότητες που ίσως να έμεναν ανεκμετάλλευτες». Έτσι λοιπόν, οι «ΑΕΤΟΙ» Θεσσαλονίκης, φαίνεται να έχουν καταφέρει να μην αφήσουν κανένα παιδί και νέο που θέλει να ενταχθεί στον χώρο του αθλητισμού, έξω από το συγκεκριμένο πλαίσιο.

Σήμερα, ο σύλλογος έχει διευρυνθεί πάρα πολύ και πλέον κινείται σε τέσσερις διαφορετικούς άξονες. Ο πρώτος είναι ο μαζικός αθλητισμός, όπου απασχολούνται τα άτομα με ήπιες και μέτριες νοητικές αναπηρίες. Δεύτερος έρχεται ο ειδικός αθλητισμός, που αφορά κυρίως άτομα με νοητικές αναπηρίες ή αναπηρίες όρασης. Τρίτος είναι ο εκπαιδευτικός τομέας, ο οποίος ασχολείται κατά βάση με την επιμόρφωση των προπονητών του σωματείου, αλλά και γενικότερα το εκπαιδευτικό κομμάτι. Τέταρτος και τελευταίος, είναι εκείνος των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, όπου το σωματείο συμμετέχει, υλοποιεί και διοργανώνει δράσεις που βοηθούν στην επιμόρφωση, αλλά και την χρηματοδότηση του συλλόγου.

Οι «ΑΕΤΟΙ» δεν έχουν κανέναν περιορισμό στις ηλικίες των αθλητών. Ο μοναδικός παράγοντας ενσωμάτωσης στον σύλλογο, είναι το παιδί να μπορεί να ενταχθεί σε αυτόν, γιατί όπως εξηγεί και ο κ. Αλβανός, κάποια παιδιά ίσως να μην μπορούν να προσαρμοστούν στο αθλητικό πλαίσιο, λόγω της αναπηρίας τους. Εξίσου, κανένας περιορισμός δεν υπάρχει και στην ηλικία των αθλητών. Υπάρχουν παιδιά από 12 χρονών μέχρι και αθλητές με πολύ καλές επιδόσεις που έχουν «πατήσει» τα 50! Αυτή την στιγμή υπάρχουν περίπου 50 ενεργοί αθλητές στο συγκεκριμένο σωματείο και σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που εξέδωσε η Ομοσπονδία Αθλητικών Σωματείων το 2017, οι «ΑΕΤΟΙ» είναι ο σύλλογος με τις περισσότερες συμμετοχές σε πανελλήνια πρωταθλήματα, ανάμεσα σε περίπου 70 άλλα αθλητικά σωματεία ατόμων με αναπηρία. Η κολύμβηση, ο στίβος, το μπάσκετ, η επιτραπέζια αντισφαίριση και το boccia είναι τα αθλήματα, στα οποία μπορεί να προπονηθεί κάποιος με αναπηρία. Εκτός αυτών, το σωματείο παρέχει και εξατομικευμένες προπονήσεις, σε αθλητές οι οποίοι έχουν στόχο για κάποιο πρωτάθλημα ή και για τους Παραολυμπιακούς Αγώνες που έρχονται το καλοκαίρι του 2020.

Όσο μεγάλο και σημαντικό είναι το έργο αυτών των σωματίων, τόσες ακόμα είναι οι δυσκολίες που συχνά αντιμετωπίζουν, όχι μόνο οι αθλητές, αλλά και το προσωπικό τους.

Όπως αναφέρει και ο πρόεδρος του συλλόγου, εκ πρώτης όψεως δεν είναι εύκολο για κανέναν γονέα να διαχειριστεί και να αποδεχθεί πως το παιδί του πρέπει να ενταχθεί σε έναν τέτοιο σύλλογο. «Ας μην τους κατηγορούμε. Συναναστρέφομαι διαρκώς με νέους γονείς και αντιλαμβάνομαι πόσο δύσκολο είναι για εκείνους να διαχειριστούν ένα παιδί με αναπηρία. Δεν είναι μόνο να το καταλάβουν, είναι και να πράξουν όσο πιο ορθά μπορούν, κάνοντας έτσι το καλύτερο για το παιδί τους. Αυτό όμως δεν είναι πρόβλημα μόνο των γονέων, είναι και ολόκληρης της ελληνικής κοινωνίας. Μας λείπει η κουλτούρα της αναπηρίας» λέει χαρακτηριστικά. Αυτό είναι το γενικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι με αναπηρία και όσοι φορείς θέλουν να τους βοηθήσουν. Η Ελλάδα υστερεί στην κουλτούρα της αναπηρίας και δεν έχει και διάθεση να μάθει για αυτήν. Αυτό φαίνεται από απλά καθημερινά πράγματα, όπως ο τρόπος που παρκάρει κάποιος πάνω σε μια ράμπα για αμαξίδια ή όπως τα γήπεδα ή και οι χώροι εστίασης δεν είναι προσβάσιμα για κάποιον με αναπηρία.

Η προσβασιμότητα σε κάποιον χώρο για τους ανθρώπους με αναπηρία είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό για την καθημερινή τους ζωή. Όταν ένας τυφλός ή ένας άνθρωπος με αμαξίδιο δεν μπορεί να προσεγγίσει τον χώρο στον οποίο θέλει να πάει, αυτομάτως μένει έξω από πολλά καθημερινά και αυτονόητα για τους υπόλοιπους πράγματα. Ας σκεφτούμε το πανεπιστήμιο, τους χώρους συναυλιών, τα γήπεδα ποδοσφαίρου ή μπάσκετ, τα μπαρ και τα καφέ, που η δομή τους δεν επιτρέπει σε κάποιον με κινητικά προβλήματα να βρεθεί εκεί.

Ένα άλλο αρκετά σύνηθες πρόβλημα που «βρίσκεται μπροστά» σε πολλούς συλλόγους, είναι εκείνο της γραφειοκρατίας. Είναι γνωστό πως η χώρα μας είναι αρκετά «πίσω» σε ότι αφορά τις περισσότερες διεκπεραιωτικές διαδικασίες που πρέπει να γίνονται τακτικά, για την ενεργή λειτουργία ενός σωματείου. Έτσι λοιπόν, όπως παραδέχεται και ο κ. Αλβανός, ο φόρτος εργασίας για την τυπική λειτουργία του αθλητικού συλλόγου ατόμων με αναπηρία, που συμβάλλει σε ένα τόσο σημαντικό έργο για την σύγχρονη κοινωνία, είναι τόσος ώστε πλέον να μην υπάρχει χρόνος για άμεση επαφή των συντελεστών με τους αθλητές του σωματείου.

Ο τρίτος και ίσως ο πιο σημαντικός παράγοντας που δημιουργεί δυσκολίες στην λειτουργία ενός αθλητικού συλλόγου και δε ενός τέτοιου συλλόγου για άτομα με αναπηρία, είναι τα οικονομικά. Όπως παραδέχεται και ο κύριος Αλβανός «Οι εποχές που ζούμε είναι δύσκολες και για τους ανθρώπους με αναπηρία ίσως να είναι ακόμα δυσκολότερες. Τα έξοδα δεν σταματούν ποτέ για  έναν γονέα που το παιδί του χρειάζεται εργοθεραπεία ή λογοθεραπεία ή ψυχολόγο, όπως και για εκείνον που το παιδί του χρειάζεται κάποια φυσιοθεραπεία». Για αυτό και στον ΑΣ ΑμεΑ « ΑΕΤΟΙ», τα παιδιά που έρχονται αθλούνται δωρεάν και τους παρέχεται επίσης δωρεάν η ένδυση για τους αγώνες στους οποίους συμμετέχουν. Η φιλοσοφία του συλλόγου είναι πως «Ο κάθε ένας δίνει ότι μπορεί». Υπάρχουν βέβαια κάποια έξοδα τα οποία πρέπει να καλύπτονται, όπως για παράδειγμα ο μισθός των προπονητών, οι οποίοι είναι τα μοναδικά έμμισθα μέλη του συλλόγου. Όλα τα υπόλοιπα έξοδα, είτε τα πάγια, είτε εκείνα που μπορεί να προκύψουν, καλύπτονται από χορηγίες, τις οποίες το Διοικητικό Συμβούλιο είναι αρμόδιο να βρει και να αξιοποιήσει σωστά, έτσι ώστε το σωματείο να λειτουργεί με τον πιο άρτιο τρόπο.

Ανεξάρτητα από τις δυσκολίες που υπάρχουν στην σημερινή εποχή, οι «ΑΕΤΟΙ» προσπαθούν να συμβάλλουν στην όλο και πιο άμεση ένταξη των ανθρώπων με αναπηρία στο χώρο του αθλητισμού, προσφέροντάς τους όσο περισσότερα μπορούν. Η μεγαλύτερη χαρά για τον σύλλογο είναι όταν ένα παιδί καταφέρνει να ενταχθεί στο αθλητικό σύνολο και μέσω αυτού να επικοινωνήσει και να κοινωνικοποιηθεί με τον υπόλοιπο κόσμο. Απερίγραπτα πολλά είναι επίσης και τα θετικά συναισθήματα και τα ευχαριστώ των γονιών, πράγμα που δείχνει πως τελικά ο ρόλος αυτών των Συλλόγων είναι πιο σημαντικός από όσο μπορεί να πιστεύουμε.