Προκαλεί αντιδράσεις το φαραωνικό στέγαστρο στην πλατεία Μακεδονομάχων

Σοβαρές ενστάσεις και επιφυλάξεις για το αισθητικό αποτέλεσμα από το «μεταλλικό θωρηκτό» που στήνεται στην πλατεία Μακεδονομάχων για να στεγαστεί η είσοδος του σταθμού Αγίας Σοφίας του Μετρό Θεσσαλονίκης, εκφράζουν αρχιτέκτονες, αρχαιολόγοι και πολιτικά στελέχη, υποστηρίζοντας ότι η Αττικό Μετρό αφέθηκε, χωρίς έλεγχο, να δημιουργήσει ένα «έκτρωμα», που δεν συνάδει με την ιστορική και πολιτιστική σημασία της περιοχής.

Το κατασκεύασμα αφορά τη βόρεια είσοδο του Σταθμού Αγίας Σοφίας και καταλαμβάνει έκταση 820 τ.μ. στην νότια «κάτω» πλευρά της πλατείας Μακεδονομάχων, επί της Εγνατίας οδού και μεταξύ των οδών Αγίας Σοφίας και Πλάτωνος.

Αυτό που όμως βγάζει μάτι και προκαλεί, είναι το τεράστιο σε μέγεθος και ύψος στέγαστρο, που κατασκευάζεται προκειμένου να προστατευτούν και να αναδειχτούν οι αρχαιότητες που βρέθηκαν στην πλατεία.

Ωστόσο αυτή η φαραωνική αυτή κατασκευή κυριαρχεί στο τοπίο και, με τον όγκο της, αλλάζει άρδην την φυσιογνωμία της περιοχής, όπου βρίσκεται ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της πόλης, ο ναός της Παναγίας Αχειροποιήτου που, να σημειωθεί, συγκαταλέγεται στα μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομίας της ΟΥΝΕΣΚΟ. Πρόκειται για μοναδική παλαιοχριστιανική βασιλική που διασώζεται στη μορφή που ήταν τον 5ο αιώνα, καθώς η ίδρυση της τοποθετείται στο 450-475 μ.Χ.

Αυτή η αντίφαση εδράζεται στην έλλειψη αρχιτεκτονικής μελέτης που θα συνδύαζε την προστασία και ανάδειξη των αρχαιοτήτων που βρέθηκαν στην πλατεία, με την προβολή και την επαφή με το μοναδικό βυζαντινό μνημείο της Αχειροποιήτου. Η απόφαση να μη διενεργηθεί σχετικός αρχιτεκτονικός διαγωνισμός όπως αποδεικνύεται, έχει αποβεί απόλυτα αρνητική για τα συγκεκριμένα μνημεία της πόλης.

Παράλληλα αυτό που προκαλεί και πολλές αντιδράσεις από κατοίκους της περιοχής, είναι η καθηλωτική και καταστροφική τσιμεντοποίηση σχεδόν όλου του πάρκου, αλλά και η κοπή των τεράστιων δένδρων που δέσποζαν στο πάρκο και το καθιστούσαν μία όαση πράσινου στην καρδιά της πόλης.

Επίσης το ξήλωμα της παιδικής χαράς που βρισκόταν στην πλατεία, δωρεά του ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», που δόθηκε σε χρήση μόλις το 2019, προκάλεσε και προκαλεί αντιδράσεις. Η Αττικό Μετρό που εκτελεί το έργο υποσχέθηκε ότι η παιδική χαρά θα επανατοποθετηθεί αλλά όπως γίνεται αντιληπτό από την έκταση της τσιμεντοποίησης, δεν υπάρχει επαρκής χώρος για τη λειτουργία της.

Οι εργασίες στην πλατεία τις τελευταίες ημέρες έχουν ενταθεί και συνεχίζονται με φρενήρεις ρυθμούς προκειμένου ο σταθμός να είναι επισκέψιμος από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, κατά την έλευση του στην Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο της 87^ης ΔΕΘ. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι ο πρωθυπουργός θα επισκεφτεί το σταθμό, προκειμένου να τον εγκαινιάσει και από εκεί να προβεί σε ανακοινώσεις που θα αφορούν τη λειτουργία του μετρό Θεσσαλονίκης.

Μάλιστα σύμφωνα με δηλώσεις του υφυπουργού Υποδομών Νίκου Ταχιάου, οι εργασίες θα παραμείνουν σε εντατικό ρυθμό ώστε η πλατεία να είναι επισκέψιμη πριν την έναρξη της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης.

Υπεύθυνη η Αττικό Μετρό, αλλά επισπεύδουσα αρχή ο δήμος

Από όλες τις πλευρές αναγνωρίζεται ότι το έργο διαθέτει τις απαραίτητες μελέτες και άδειες. Η παραχώρηση και η άδεια «ανακατασκευής» της πλατείας έχει παραχωρηθεί από το δήμο με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου από το 2006 ενώ υπήρξε και η απαραίτητη έγκριση από το ΚΑΣ για την μετατόπιση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων όπως και των απαραίτητων μελετών, για την αποκατάσταση της ανασκαφής και του περιβάλλοντος χώρου του σταθμού.

Ωστόσο αρχαιολόγοι και αρχιτέκτονες υποστηρίζουν ότι η νομιμοποίηση ενός έργου τελικά, δεν το νομιμοποιεί ηθικά και πολιτικά όταν δεν υπηρετεί όσο πρέπει και απαιτείται, την πολιτιστική κληρονομιά της πόλης αλλά στοχεύει κυρίως να ικανοποιήσει τις επικοινωνιακές ανάγκες της κεντρικής εξουσίας.

Να σημειωθεί ότι για την ανάπτυξη και αρχιτεκτονική διαμόρφωση του άξονα της Αγίας Σοφίας είχε γίνει αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, που είχαν κερδίσει οι αρχιτέκτονες Νουκάκη, και βάσει του οποίου έγινε και η πεζοδρόμηση μέρους της οδού Αγίας Σοφίας και οποίος προέβλεπε και την διαμόρφωση της πλατείας Μακεδονομάχων, αλλά προφανώς η συγκεκριμένη αρχιτεκτονική μελέτη κατέληξε στα αρχεία.

Η συγκεκριμένη αρχιτεκτονική μελέτη που είχε εγκριθεί στο πλαίσιο του διαγωνισμού προέβλεπε την «ταπείνωση του δαπέδου της πλατείας στο επίπεδο του ναού της Αχειροποιήτου ώστε για ενοποιηθεί ο χώρος και να αποκτηθεί ενιαία οπτική του χώρου. Στη συνέχεια αυτό αποδείχθηκε ανέφικτο, λόγω της ανακάλυψης των αρχαίων, που επέβαλε την δημιουργία ενός στεγάστρου με  γυάλινο δάπεδο ώστε να αναδειχθούν οι αρχαιότητες. Η πρόταση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας ήταν να γίνει η επικαιροποίηση της μελέτης των Νουκάκη, η οποία θα μπορούσε να τοποθετήσει το στέγαστρο σχεδόν στο σημερινό επίπεδο της πλατείας, που δεν απέκρυβε την Αχειροποίητο, γεγονός που τελικά δεν έγινε αποδεκτό. Μάλιστα για να προχωρήσει το σημερινό φαραωνικό στέγαστρο κόστισε και απομακρύνσεις στελεχών από την Αρχαιολογική Υπηρεσία που αντιδρούσαν.

Δηλαδή η Αττικό Μετρό και ο δήμος Θεσσαλονίκης, θα μπορούσαν να επιλύσουν το πρόβλημα, αλλά τελικά επέλεξαν μία λύση χωρίς νέο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό ή επικαιροποίηση του υπάρχοντος.

Όπως τονίζει ο επίκουρος καθηγητής του τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΑΠΘ, Δήμητρης Κονταξάκης, πάγια θέση του κλάδου είναι η εφαρμογή της νομοθεσίας που αναφέρει ότι για τις δημόσιες αστικές αναπλάσεις πρέπει να γίνονται αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί.

Ανάλογα και ο αρχιτέκτονας και πρώην αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων του δήμου Θεσσαλονίκης, Θανάσης Παππάς, τονίζει πως το στέγαστρο που κατασκευάζεται και η διαμόρφωση που έχει επιλεγεί, δεν πληρούν τις προϋποθέσεις που απαιτεί ο ευρύτερος χώρος της πλατείας Μακεδονομάχων και κάνει λόγο για «έκτρωμα» που δεν βοηθά στην ανάδειξη της πολιτιστικής σημασίας της περιοχής και ιδίως της Αχειριοποιήτου.

«Είχαμε αποστείλει επιστολή στην Αττικό Μετρό ζητώντας να υπάρξει συνεργασία με τον δήμο Θεσσαλονίκης για τη διαμόρφωση όλων των χώρων όπου βρίσκονται οι σταθμοί του Μετρό, αλλά δυστυχώς αυτό κατέληξε στις καλένδες», τονίζει και σημειώνει πως ο δήμος Θεσσαλονίκης έχει ευθύνες για την διαμόρφωση της πλατεία Μακεδονομάχων.