Made in Thessaloniki-Η Έκθεση: Graphic Design 1980-2009

Tο δημιουργικό γραφείο Red Creative γιορτάζοντας είκοσι χρόνια στο χώρο της οπτικής επικοινωνίας προχώρησε στη δημιουργία της ανθολογίας «Θεσσαλονίκη Graphic Design 1980-2009» η οποία παρουσιάζει την εξέλιξη της έντυπης γραφιστικής στη Θεσσαλονίκη τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, μέσα από δουλειές που επέλεξαν οι ίδιοι οι δημιουργοί της πόλης.

Στην έκθεση Θεσσαλονίκη Graphic Design 1980-2009 – μια ανθολογία, παρουσιάζεται μια επιλογή από το υλικό που επέλεξαν οι συμμετέχοντες δημιουργοί και δημιουργικά γραφεία της πόλης για την ανθολογία «Θεσσαλονίκη Graphic Design 1980-2009»:

-Αφίσες: 125 αφίσες δημιουργών της Θεσσαλονίκης, από το υλικό που συγκεντρώθηκε για την έκδοση.

-Χρονολόγιο: Λογότυπα, συσκευασίες, εξώφυλλα περιοδικών, CD, διαφημιστικές καταχωρήσεις, έντυπα, εκδόσεις, κ.λπ. από το υλικό της έκδοσης, οργανωμένα σε ένα χρονολόγιο (1980 – 2009) ανά θεματική κατηγορία.

Η Έκδοση

Αν υπάρχει ένα αληθινό success story στη δημιουργική ιστορία της πόλης τις τελευταίες δεκαετίες αυτό έχει να κάνει με τη γραφιστική. Δεκάδες ρητά επισημαίνουν τη μεγάλη δύναμη μιας εικόνας στη μετάδοση μηνυμάτων. Το graphic design στη σχετικά σύντομη ιστορία του έχει δώσει άλλη διάσταση στην οπτική επικοινωνία. Η πρόσφατη έκδοση της Red Creative με τίτλο «Θεσσαλονίκη, Graphic Design, 1980-2009» εστιάζει στην πορεία της γραφιστικής στην πόλη τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, αναζητώντας παράλληλα το σωστό μονοπάτι για τα χρόνια που έρχονται…

Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 η ιδιότητα του γραφίστα ήταν άγνωστη στο ευρύ κοινό. Μολονότι η γραφιστική υπήρχε πολλά χρόνια πριν, εντούτοις τα τεχνικά μέσα που χρησιμοποιούσαν οι επαγγελματίες αλλά και η γενικότερη φύση της δουλειάς τους ήταν πολύ διαφορετικά απ’ ό,τι διαμορφώθηκαν στην πορεία. Με σημείο καμπής το 1980, ο κλάδος του graphic design αναπτύχθηκε σταδιακά προσλαμβάνοντας, ειδικά στη Θεσσαλονίκη, χαρακτηριστικά πρωτοπορίας. Μία περιπλάνηση στη διαδρομή της γραφιστικής στην πόλη τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, με οδηγό την έκδοση της Red Creative και το κείμενο του Άγγελου Μπάκα, παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Και ίσως μεγαλύτερη αξία από τα λόγια έχουν οι εικόνες που ανασυνθέτουν τη ζωή τριών γενιών στη Θεσσαλονίκη…

Πριν από το 1980 για να γίνει κάνεις γραφίστας, απαιτούνταν να έχει ιδιαίτερες ικανότητες, κάτι που εν πολλοίς οφειλόταν στα διαθέσιμα μέσα δουλειάς. Ωστόσο, στην ιστορία έχουν καταγραφεί ορισμένες μυθικές μορφές του χώρου, όπως ο «μεγάλος γκράφικερ» Σβορώνος και ο «γλυκύς και σχεδιαστικά συνεπής» Κάρολος Τσίζεκ. Επειδή, λοιπόν, το επάγγελμα του γραφικού σχεδιαστή, όπως γράφει ο Μπάκας, ορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την τεχνολογία και από την εκπαίδευση που λαμβάνει, οι εξελίξεις στη δεκαετία που ακολούθησε ήταν καθοριστικές. Μία σειρά από σχεδιαστικά βοηθήματα διευκόλυναν τους επαγγελματίες, προσφέροντας μεγαλύτερο έλεγχο της ποιότητας του τελικού αποτελέσματος. Παράλληλα, παρατηρήθηκε αξιοσημείωτη αύξηση των γραφιστών που είχαν σπουδάσει το αντικείμενο, κατά κύριο λόγο, στο εξωτερικό. Οι καταρτισμένοι επαγγελματίες άρχισαν να διεκδικούν δουλειές που μέχρι εκείνη τη στιγμή γίνονταν από ζωγράφους, τυπογράφους, αρχιτέκτονες κ.α., διαμορφώνοντας σιγά σιγά τη νέα αγορά.

Η δεκαετία του ’90 δίνει για πρώτη φορά στους γραφίστες τη δυνατότητα να έχουν τον απόλυτο έλεγχο της δουλειάς τους σε όλα τα στάδια μέχρι και την εκτύπωση. Στη Θεσσαλονίκη, η δυναμική που έχει διαμορφωθεί δίνει την ώθηση στον Στέργιο Δελιαλή για τη δημιουργία του Μουσείου Design. Σημαντική είναι η συμβολή του Κλήμη Μαστορίδη, ο οποίος επιστρέφει στην Ελλάδα ως ο πρώτος διδάκτωρ της γραφιστικής από την Αγγλία, την ίδια στιγμή που σημαντική είναι η ανάπτυξη και άλλων εφαρμοσμένων τεχνών όπως της φωτογραφίας και της χαρακτικής.

Η περίοδος από το 2000 μέχρι σήμερα ίσως μπορεί να θεωρηθεί ως αυτή της ωριμότητας. Οι επαγγελματικές βάσεις έχουν μπει κι έτσι δημιουργείται η Ένωση Γραφιστών Ελλάδας, ενώ ταυτόχρονα κυκλοφορεί και το πρώτο κλαδικό περιοδικό, το “δd” (“δημιουργία και design”, σήμερα “+design”). Τα ετήσια Ελληνικά Βραβεία Γραφιστικής και Εικονογράφησης (ΕΒΓΕ) εδραιώνονται ως ένας θεσμός που αναδεικνύει δουλειές διαφόρων θεματικών. Σχεδιαστές με έδρα τη Θεσσαλονίκη αποκτούν διακρίσεις και φήμη, όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο.

Έναν ακόμη σταθμό στην ιστορία του graphic design στην πόλη πρόσθεσε η συγκεκριμένη έκδοση της Red Creative που με αυτόν τον τρόπο προτίμησε να γιορτάσει τα εικοστά της γενέθλια. Το κίνητρο πίσω από τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία εξηγούν οι πρωτεργάτες, Σίμος Σαλτιέλ και Κώστας Καλογήρου, μιλώντας στην Parallaxi: «Η ιδέα ενός πάρτι μας φάνηκε πολύ εφήμερη για τη συγκεκριμένη επέτειο, οπότε θέλαμε κάτι που να έχει διάρκεια, άρα και αξία… Σκεφτήκαμε ότι ήταν μία εξαιρετική ευκαιρία να καταγραφούν, άρα και να διασωθούν δουλειές περασμένων ετών που κινδύνευαν να χαθούν στο πέρασμα του χρόνου. Κρίναμε, λοιπόν, πως αυτός ήταν ο καλύτερος τρόπος να γιορτάσουμε, τιμώντας παράλληλα το χώρο και την πόλη που ζούμε και εργαζόμαστε είκοσι χρόνια τώρα». Κι όμως… Παραγωγή και χρηματοδότηση από ίδιους όρους και χορηγίες, άπειρες ώρες δουλειάς και στις σελίδες του οδηγού η ιστορία της γραφιστικής τα τελευταία τριάντα χρόνια…

Αν κάπως έτσι κλείνουν οι λογαριασμοί με το παρελθόν, τότε μπορούμε να ατενίζουμε το μέλλον με αισιοδοξία; Ο Σίμος Σαλτιέλ και ο Κώστας Καλογήρου θεωρούν πως το κλειδί είναι η εφευρετικότητα: «Η δυναμική του χώρου πρέπει να ενισχυθεί και να εξελιχθεί και πέρα από τα όρια της χώρας. Οι ανακατατάξεις της περιόδου που διανύουμε, εκτός από τις προφανείς δυσκολίες, θα ωθήσουν το χώρο μας σε επανεξέταση δεδομένων και μετεξέλιξη. Και ο κλάδος της οπτικής επικοινωνίας είναι εξ’ ορισμού ένας ιδιαίτερα ευέλικτος χώρος με ανθρώπους εφευρετικούς. Άρα ευρηματικότητα, ψυχραιμία και δραστηριοποίηση…»

Ο Άγγελος Μπάκας από τη μεριά του, που είχε την επιμέλεια της έκδοσης, προτιμά να είναι συγκρατημένα αισιόδοξος: «Πρώτον, ο κλάδος πάει καλά όταν μέσα του παράγεται και αναπτύσσεται περιεχόμενο στο ιστορικό, ακαδημαϊκό, θεωρητικό και ερευνητικό επίπεδο. Δεύτερον, ό,τι αξιόλογο έχει παραχθεί στην πόλη, όχι μόνο στη γραφιστική, δεν έγινε επειδή υπήρχε ευημερία και ευκολία, αλλά επειδή η πόλη είναι μικρή και το ταβάνι χαμηλό… Τέλος, όμως, πιστεύω πως οι δυσκολίες ακονίζουν τις αρετές και γι’ αυτό είμαι συγκρατημένα αισιόδοξος για κάποιες πιθανές συνέπειες της ενδιαφέρουσας αυτής περιόδου που αποκαλούμε Κρίση».

* Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, 2-24 Μαρτίου. Επιμέλεια έκθεσης: Red Creative