Το πείραμα της Σβώλου σας καλεί

Του Γιώργου Χατζηνάκου

Εικόνες: Ελένη Βράκα

Η ‘Πρωτοβουλία της Γειτονιάς Σβώλου’ ιδρύθηκε τον Δεκέμβριο του 2013 από μία ομάδα δραστήριων κατοίκων της πόλης μας. Αν και τις τελευταίες δεκαετίες ο δρόμος μας αποτέλεσε ενεργό κομμάτι του ιστορικού και εμπορικού κέντρου της πόλης, οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης είχαν αρχίσει να εκδηλώνονται ραγδαία, δημιουργώντας μία εικόνα κοινωνικής και εμπορικής εγκατάλειψης. Έτσι λοιπόν μαζευτήκαμε άνθρωποι από διαφορετικές ιστορικές διαδρομές, που γνωριζόμασταν στην Γειτονιά σε επίπεδο καθημερινών συναναστροφών, με σκοπό να αναζητήσουμε έναν τρόπο με τον οποίο η Γειτονιά μας θα γίνονταν πιο ζωντανή, δημιουργική και ευχάριστη, προτάσσοντας την ατομική ευθύνη αλλά και την συλλογική ευαισθησία απέναντι στα κοινά. Τότε πιστέψαμε ότι στην κατάσταση που ζούμε στην Θεσσαλονίκη αλλά και στην Ελλάδα γενικότερα, οι πρωτοβάθμιές δομές αλληλεγγύης και εμπιστοσύνης πρέπει να ξεκινήσουν από ένα πρότυπο μοντέλο και πλαίσιο οργάνωσης: την Γειτονιά. Έτσι με αυτό τον τρόπο θα μπορέσουμε να επαναφέρουμε τις αξίες και τα ιδανικά που ξεχάσαμε κατά τη διάρκεια των ετών του άκρατου ατομικισμού και καταναλωτισμού, χτίζοντας από την αρχή νέες οριζόντιες κοινωνικές δομές αλληλεγγύης και συμμετοχής. Η πρωτοβουλία με το πέρασμα του χρόνου μεγάλωσε και ένα ιδιαίτερο, αλλά συνάμα ελκυστικό και πολύμορφο κράμα κατοίκων, επαγγελματιών, ερευνητών, καλλιτεχνών και φοιτητών, ήρθαν πιο κοντά μεταξύ τους και αγκάλιασαν ενεργά την πρωτοβουλία.

Η οργάνωση έγινε αρχικά μέσω του διαδικτύου. Έτσι λοιπόν δημιουργήσαμε την σελίδα στο Facebook ‘Η Γειτονιά της Σβώλου’ με σκοπό να διοχετεύσουμε τις ιδέες μας στο ευρύτερο κοινό. Παράλληλα, λειτουργεί και η ομάδα ‘Σβώλου: Αλλάζουμε τη ζωή μας’, στην οποία οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να συμβάλουν από κοινού στην συνδιαμόρφωση των δράσεων. Παρόλα αυτά, πιστεύουμε ότι η ανθρώπινη επικοινωνία πρέπει να είναι ζωντανή και άμεση. Για αυτό τον λόγο, πραγματοποιούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα ανοικτές συνελεύσεις στην Δημοτική βιβλιοθήκη, όπου ο καθένας είναι ελεύθερος να μοιραστεί τις σκέψεις, τις ιδέες, τα όνειρα και τις ανησυχίες του για την Γειτονιά. Θεωρούμε την συνέλευση ως ένα μέσω ελεύθερης έκφρασης και συμμετοχής στην λήψη των αποφάσεων.

Ήδη από τις πρώτες μέρες θέσαμε τους άξονες λειτουργίας της Πρωτοβουλίας, οι οποίοι μετουσιώθηκαν σε έναν δεκάλογο:

1. Ενισχύουμε τους κοινωνικούς δεσμούς και την αυτενέργεια στη Γειτονιά.
2. Αναδεικνύουμε την αξία της συλλογικότητας και συμβάλλουμε ενεργά στην δημιουργία μιας καθημερινής ατμόσφαιρας αστικής θαλπωρής.
3. Αναζωογονούμε την δημιουργικότητα και την ευρηματικότητα των πολιτών.
4. Λειτουργούμε παραδειγματικά, ασκώντας το δικαίωμα στην πόλη. Αναδεικνύουμε και προβάλλουμε τεκμηριωμένα στους αρμόδιους φορείς και όργανα, τα προβλήματά και τις ανάγκες της Γειτονιάς μας.
5. Διασώζουμε τη συλλογική μνήμη και ταυτότητα και μαθαίνουμε την ιστορία του δρόμου όπου ζούμε.
6. Δείχνουμε ότι σημαντικά πράγματα μπορούν να γίνουν και χωρίς λεφτά.
7. Καλλιεργούμε την ανάπτυξη της αλληλεγγύης και των οριζόντιων δομών αυτοοργάνωσης από τα κάτω.
8. Κάνουμε μόνοι μας πράγματα που παλιότερα αναθέταμε σε θεσμούς.
9. Δημιουργούμε και αναπτύσσουμε αμοιβαίες σχέσεις εμπιστοσύνης και οικειότητας μεταξύ κατοίκων και επαγγελματιών.
10. Ομορφαίνουμε τη ζωή στην πόλη και τη Γειτονιά μας. Τη δική μας ζωή.

Ο στόχος μας; ‘Να ξαναγίνουμε Γειτονιά’. Κατ’ επέκταση, γίνεται κατανοητό ότι ονειρευόμαστε την αναβίωση της έννοιας της ‘Γειτονιάς’ ως απάντηση στην οικονομική κρίση, που έκδηλα δημιουργεί μία διαρκή ανασφάλεια και φόβο, με την παράλληλη αύξηση του ατομικισμού ως φαινόμενο της σύγχρονης εποχής. Σπάζουμε έτσι τις αδύναμες κατακόρυφες επικοινωνίες που προκύπτουν από την απομόνωση των πολυκατοικιών και του τσιμέντου, μέσα στο οποίο ζούμε και επαναφέρουμε τις ανθρώπινες σχέσεις και την επικοινωνία στην επίγειά τους μορφή.

H πρώτη δράση μας ήταν το ‘Δείπνο της Άνοιξης’, το οποίο πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά τον Απρίλιο του 2014 και απετέλεσε το εναρκτήριο λάκτισμα για την εδραίωση και εμπέδωση των δράσεων μας στην Γειτονιά.  Η ιδέα πίσω από το Δείπνο, δημιουργήθηκε από αντίστοιχες γιορτές που πραγματοποιούνται στην πόλη της Βαρκελώνης, ίσως ένα υπόδειγμα πόλης με αυξημένη κοινωνική συμμετοχή, όπου οι γείτονες στρώνουν γιγάντια τραπέζια στους δρόμους και μοιράζονται το φαγητό τους, ενώ παράλληλα τρέχουν και άλλες εκδηλώσεις καλλιτεχνικής φύσεως. Μέχρι σήμερα πιστεύουμε, ότι η μετουσίωση αντίστοιχων πρωτοβουλιών μπορούν να δημιουργήσουν μια μορφή ντόμινο, το οποίο θα διευρύνεται από το ένα δρώμενο στο άλλο, ενδυναμώνοντας παράλληλα τους κοινωνικούς δεσμούς και δημιουργώντας μία καινούργια σχέση με τον δημόσιο χώρο… τον καθρέπτη της ψυχής αυτής της πόλης, σεβόμενοι πάντα την πολυμορφία και διαφορετικότητα μας. Έτσι δημιουργήσαμε ένα πιο γόνιμο έδαφος για την πραγματοποίηση διάφορων δράσεων στην Γειτονιά, οι οποίες συνεχιστήκαν μέχρι και τον επόμενο χρόνο με τον παράλληλο εμπλουτισμό των δράσεων μας. Αναφορικά, πραγματοποιήθηκαν συναυλίες, δράσεις στα σχολεία και στον δημόσιο χώρο, καλλιτεχνικές παρεμβάσεις κ.α.

Μετά τις πρώτες δράσεις, παρατηρήσαμε μία αξιόλογη αλλαγή σε επίπεδο καθημερινών σχέσεων, ενώ διαφορετικοί άνθρωποι βρέθηκαν πιο κοντά, σπάζοντας την αρχική απομόνωση και δυσπιστία μέσω της ενεργού συμμετοχής στην πρωτοβουλία. Ουσιαστικά, οι δράσεις μας δημιούργησαν ένα δίκτυο μεταξύ γειτόνων, επαγγελματιών και καταστηματαρχών, που δεν γνωρίζονταν προηγουμένως. Οι τελευταίοι ένωσαν τις δυνάμεις τους, σκοπεύοντας στην ανάδειξη της Γειτονιάς σε πιλοτικό μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης και συνοχής, αλλά και στην καθιέρωση πιο μόνιμων δραστηριοτήτων. Μετά την εμπειρία 2 χρόνων, εντοπίσαμε ότι η κατάσταση ουσιαστικά πριν και μετά τις πρώτες δράσεις, έχει να κάνει με το γεγονός ότι οι κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των κατοίκων που προηγουμένως δεν είχαν καμία σχέση, ενισχύθηκαν, δημιουργώντας μία καινούργια λογική κοινωνικής ασφάλειας, προσδίδοντας μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, που προηγουμένως ήταν δυνητικά καχύποπτοι.

Παρ’ όλα αυτά, μετά από αυτές τις εμπειρίες μας, αναγνωρίσαμε ότι το κτίσιμο της Γειτονιάς μας, είναι μία διαρκής υπόθεση που βασίζεται στην ενεργό συμμετοχή, καθώς η οποιαδήποτε αλλαγή προϋποθέτει μία κοινωνική ωριμότητα, που ξεκινάει από την διαρκή αναθεώρηση του ίδιου μας του εαυτού. Για αυτό το λόγο, επιλέξαμε να συνεχίσουμε τις δράσεις, με σκοπό την δημιουργία ενός ώριμου κοινού και μόνιμου πλαισίου, το οποίο σε καθημερινή βάση θα παράγει, θα αναπαράγει και θα επινοεί νέες ιδέες και δράσεις, οι οποίες θα απαντούν στις ατομικές μας ανάγκες και θα δίνουν λύσεις στα προβλήματα της Γειτονιάς μας. Αυτή η κοινωνική ωριμότητα, αποτελεί ζωτικό στοιχείο για την επίτευξη της κοινωνικής οργάνωσης, που θα σπάει τα δεσμά της απομόνωσης, προτάσσοντας εναλλακτικές δομές οργάνωσης και συντροφικότητας. Έτσι λοιπόν, επιθυμούμε την συνέχιση των δράσεων μας για 3^η χρονιά. Σκοπός μας και φέτος είναι να συνεχίσουμε τη συλλογική μας προσπάθεια, ώστε να αναδειχθεί ο δρόμος μας ως πιλοτικό μοντέλο κοινωνικής δράσης και συνοχής. Να ξαναγίνουμε Γειτονιά.

Με την επικοινωνία, την ανθρώπινη επαφή, την αυτοοργάνωση και την αλληλεγγύη ΘΑ ΚΕΡΔΙΣΟΥΜΕ ΟΛΟΙ! Γιατί ενωμένοι μπορούμε να χαμογελάμε!

Και το πείραμα της Σβώλου συνεχίζεται και θα σας περιμένει στην φετινή του διοργάνωση την Παρασκευή 10 Ιουνίου, τις ώρες 20:00 – 24:00! Βάλτε το στην ατζέντα από τώρα!

Η επίσημη σελίδα της Πρωτοβουλίας στο Facebook: Η Γειτονιά της Αλεξάνδρου Σβώλου Μπορείτε να συμμετέχετε και στο Φόρουμ μας: Σβώλου: Αλλάζουμε τη ζωή μας!

Καθώς και στο e-mail: [email protected]

*Ο Γιώργος Χατζηνάκος είναι μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής της πρωτοβουλίας | Υποψήφιος Διδάκτορας University of Leeds | Κοινωνικός και Πολιτιστικός Γεωγράφος