Το βιβλιοπωλείο που σύχναζε η εναλλακτική διανόηση της Θεσσαλονίκης
Ανακαλύψαμε ακόμη ένα βιβλιοπωλείο της πόλης που δεν υπάρχει πια, αλλά μένει αξέχαστο στις μνήμες των παλιών του θαμώνων.
Στα τέλη του Απρίλη, η Parallaxi έκανε ένα αφιέρωμα σε αγαπημένα βιβλιοπωλεία της πόλης που δεν υπάρχουν πια. Χώροι που σημάδεψαν τις παλιότερες γενιές ως αναγνώστες και ως ανθρώπους. Στη λίστα μας, μέσα από συζητήσεις και σχόλια που λάβαμε, προστίθεται με αυτό το άρθρο το βιβλιοπωλείο «Βιβλιοθήκη», που έκλεισε οριστικά το 1984, με τελευταία ιδιοκτήτρια τη Φανή Θεοφιλίδου, που πρόσφατα έφυγε από τη ζωή.
Υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα στέκια της διανόησης της Θεσσαλονίκης για τουλάχιστον μια δεκαετία. Άνοιξε το 1971 στη Χρυσοστόμου Σμύρνης 21 από τον Γιώργο Παλιαδέλλη και τον Γιάννη Σαλακίδη. Μαζί τους συνεταιρίστηκε ο Μανόλης Αναγνωστάκης, ο οποίος, ακόμη και μετά την μετοίκησή του στην Αθήνα, επισκεπτόταν τη «Βιβλιοθήκη» κάθε φορά που βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη.
Διαβάστε σχετικά: Εδώ σύχναζαν οι λογοτέχνες της πόλης
Ο Αναγνωστάκης ήταν ένας άνθρωπος χαρισματικός, ο οποίος προσέλκυε νέους ανθρώπους διαφόρων πολιτικών ιδεολογιών στο βιβλιοπωλείο, ακόμα και κατά τη δύσκολη περίοδο δικτατορίας.
Όπως αναφέρει δημοσίευμα του thessmemory, στους πιο συχνούς θαμώνες της «Βιβλιοθήκης» συγκαταλέγονται οι: Νίκος Καρανικόλας, Κώστας Λαχάς, Πρόδρομος Μάρκογλου, Μίλτος Πολυβίου, Ελένη Πολυβίου, Πάνος Ερμείδης, Χρυσάφης Ιορδάνογλου, Μίμης Σουλιώτης, Δημήτρης Σκουλίδης, Χάρης Καμπουρίδης, Λίνα Ελεγμίτου, Μαρώ Καρδάκου, Χρήστος Καββαδάς, Άγγελος Καλογερόπουλος, Λαλάκος Παπαδήμας, Δημήτρης Καλοκύρης κ.α.
Ο κατάλογος είναι ενδεικτικός. Τον… πλήρη κατάλογο των επισκεπτών της «Βιβλιοθήκης» την περίοδο της δικτατορίας τον είχε η Ασφάλεια Θεσσαλονίκης, καθώς ολημερίς έξω από το κατάστημα κατέγραφε τις επισκέψεις στο βιβλιοπωλείο μυστικός αστυνομικός.
«Το βιβλιοπωλείο», μας ενημερώνει ο συγγραφέας Χρίστος Ζαφείρης μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του «Αντιεθνικώς δρώντες…» (Επίκεντρο, 2011), «παρακολουθούνταν από όργανα της χούντας και αρκετοί από τους θαμώνες του είχαν κληθεί κατ’ επανάληψη ”δι’ υπόθεσίν τους” από την Ασφάλεια, προς τρομοκράτηση».
Τους Γιώργο Παλιαδέλλη, Γιάννη Σαλακίδη και Μανόλη Αναγνωστάκη διαδέχθηκε στην ιδιοκτησία του βιβλιοπωλείου ο Γιάννης Παναγιωτόπουλος, γνωστός και ως Γιάννης Πάνου.
Στο μαγικό κλίμα της «Βιβλιοθήκης» μας έβαλε μέσα από τις δικές του αναμνήσεις ο κύριος Πολυράκης, σύζυγος της τελευταίας ιδιοκτήτριας:
«Η Βιβλιοθήκη πέρασε το 1982 στα χέρια της Φανής Θεοφιλίδου, της συζύγου μου, που μαζί με τις εκδόσεις Οδυσσέας, δηλαδή τον Τίτο Μυλωνόπουλο, την κράτησαν μέχρι το 1984. Παρόλο που ήταν μικρό βιβλιοπωλείο, ήταν η ψυχή της πόλης. Τα βιβλιοπωλεία τότε είχαν άλλη μορφή, δεν ήταν μαζικά, όπως είναι τώρα το Public και ο IANOS. Ήταν στέκια, μάζευαν όλη την κουλτούρα της πόλης. Αυτό, μαζί με τον Κοτζιά στην περιοχή -ο Κοτζιάς ήταν στη Διαγώνιο- ήταν τα σημεία της κουλτούρας· και λόγω της Μάγδας της Κοτζιά στο άλλο, και λόγω της Φανής σ’ αυτό. Ο Σερέφας ήταν τακτικότατος εκεί. Ο Σάκης Παπαδημητρίου, ο γνωστός μουσικός -με πολύ προχωρημένη μουσική- ήταν εκεί. Ο Χριστιανόπουλος ήταν συνέχεια. Ο Ναουμίδης, από το θεατρικό εργαστήρι της εποχής, το Άνετον, που ήταν τότε στις δόξες του, ήταν εκεί. Κι ο Αναγνωστάκης όποτε ερχόταν Θεσσαλονίκη περνούσε, και ο Λαχάς περνούσε, ο ζωγράφος, και ο Λαζόγκας περνούσε. Όλα τα σημαντικά πρόσωπα της διανόησης της Θεσσαλονίκης είχαν τη ”Βιβλιοθήκη” ως σημείο αναφοράς. Είτε θέλανε βιβλία, είτε όχι, θα περνούσαν για μια καλημέρα, για έναν καφέ. Κάθε μέρα κάτι γινόταν, κάθε μέρα κάποιος ερχόταν. Ήταν πολύ ζωντανό πράγμα αυτό το βιβλιοπωλείο. Και γι’ αυτό ήθελα να γίνει μια αναφορά, επειδή σε πολύ κόσμο θα θυμίσει όμορφα πράγματα».
Είχαμε την τύχη να μιλήσουμε και με τον κύριο Σάκη Σερέφα, ο οποίος μας πληροφόρησε πως, εκτός από τακτικός επισκέπτης του βιβλιοπωλείου, εργάστηκε εκεί για έναν χρόνο το 1981-82, μια εμπειρία που περιγράφει με νοσταλγία.
Όπως σημειώνει για την Βιβλιοθήκη: «Λόγω της ιστορίας που κουβαλούσε από πίσω το βιβλιοπωλείο, ο κόσμος που ερχόταν σε αυτό ήταν φανατικοί με τα γράμματα, αυτό που θα λέγαμε ταλιμπάν-βιβλιόφιλοι. Η Βιβλιοθήκη είχε παλιές και καλές εκδόσεις, διαλεχτά βιβλία. Κι εγώ για παράδειγμα βρήκα εκεί την Α’ έκδοση από τα Ρεμπέτικα του Πετρόπουλου. Ήταν συνδεδεμένο με την παλιά φάση του βιβλίου. Όποιος έμπαινε ήξερε πού μπαίνει. Η αύρα, το όνομα, η ιστορία ακολουθούσε από την εποχή του Αναγνωστάκη. Ο κόσμος ήξερε ότι μπαίνει σε έναν χώρο που κουβαλάει ιστορία, ότι έχει άτομα που ξέρουν το αντικείμενο και θα τον κατευθύνουν. Καθώς τότε δεν υπήρχε διαδίκτυο και δεν ήταν το ίδιο εύκολο να ενημερωθείς, ο κόσμος χρειαζόταν την γνώση των εργαζόμενων, ρωτούσαν την γνώμη τους. Υπήρχαν άτομα που έρχονταν να αγοράσουν βιβλίο και καθόμασταν και κάναμε κουβέντα για δύο ώρες. Δύο πολύ τακτικοί πελάτες εκείνη την εποχή ήταν ο ηθοποιός Νίκος Ναουμίδης και ο ποιητής και πεζογράφος Μανόλης Ξεξάκης. Εγώ και η Φάνη διαβάζαμε πολύ. Και καθώς το κατάστημα ήταν πολύ μικρό, λίγο μεγαλύτερο από τηλεφωνικό θάλαμο, ανάπτυσσες με τους πελάτες μια προσωπική σχέση. Έτσι ήταν τότε τα βιβλιοπωλεία. Τώρα, στα βιβλιοπωλεία-αλυσίδες που υπάρχουν, πολλοί εργαζόμενοι δεν έχουν σχέση με το βιβλίο. Αυτό τότε ήταν αδιανόητο. Η Βιβλιοθήκη και άλλα βιβλιοπωλεία, όπως ο Ραγιάς, ήταν αυτό που λέμε σκληροπυρηνικά. Ήμασταν εναλλακτικοί πριν εφευρεθεί ο όρος. Δεν ένιωθα ότι δουλεύω, ένιωθα ότι κάνω το κέφι μου. Ακόμα και τώρα που έκλεισε, όποτε περνάω απ’έξω, μου μυρίζει χαρτί».
