Η άγνωστη “ρωγμή” στην πλατεία Παύλου Μελά
Άλλο ένα υπόγειο μυστικό της Θεσσαλονίκης κάτω απο την πλατεία Παύλου Μελά.
Λέξεις: Κώστας Ζαχαρόπουλος
Οι σύγχρονοι άνθρωποι των πόλεων, όπως και οι πρόγονοί τους, αρέσκονται να πλάθουν ιστορίες για πράγματα που είναι συνδεδεμένα με το σκοτάδι, το άβατον και το παρελθόν. Βέβαια, o Homo Consumens δεν αφιερώνει παρά μόνο 3 με 5 λεπτά στην ενασχόλησή του με το εκάστοτε θέ(α)μα. Έτσι το όρυγμα στις 40 Εκκλησίες, μια «σκουληκότρυπα» επιμελώς κρυμμένη από τα αμύητα μάτια, μια «ρωγμή» στο αστικό περιβάλλον, δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση.
Πλήθος θρύλων και αστικών μύθων δημιουργήθηκαν ανά τα χρόνια για την προέλευση του ορύγματος, για τους «ενοίκους» του και για το πού μπορεί να καταλήξει κανείς άπαξ και ακολουθήσει το μονοπάτι του. Εκεί ο υπο-μύθος του ορύγματος ενώνεται με την αγαπημένη περιοχή των ελαφρώς συνωμοσιολόγων περιηγητών, το Σέιχ Σου.
Βέβαια η πραγματικότητα απέχει αρκετά από όλα τα σενάρια που έχουν κατασκευάσει κατά καιρούς οι περίοικοι ή οι επίδοξοι εξερευνητές του αγνώστου. Η «τρύπα» των 40 Εκκλησιών, στην πραγματικότητα είναι ένα καταφύγιο που διανοίχτηκε επί εποχής Μεταξά και χρησιμοποιήθηκε κατά κύριο λόγο για προστασία κατά τους βομβαρδισμούς της πόλης.
Το συνολικό μήκος του τεχνητού ορύγματος φτάνει τα 22 μέτρα μήκος και 2,5 μέτρα σε ύψος και πλάτος. Η χαρτογράφηση, όπως και ο καθαρισμός του, έγιναν από τον Σπηλαιολογικό Σύλλογο Πρωτέα. Οι άνθρωποι του συλλόγου πραγματοποίησαν έρευνα για να ανακαλύψουν σε ποια υπηρεσία ή φορέα ανήκει ο χώρος, ενώ παράλληλα τον Δεκέμβριο του 2009 προχώρησαν στον πρώτο καθαρισμό του χώρου. Μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί σε ποιόν ανήκει το καταφύγιο αφού όλοι κρατικοί μηχανισμοί δηλώνουν άγνοια ύπαρξης του.
Το όρυγμα σύμφωνα με τους περίοικους «είχε αφεθεί στην μοίρα του» και «αποτελούσε πηγή μόλυνσης και επικίνδυνη περιοχή». Ο Σύλλογος Πρωτέας ουσιαστικά μόνος σε έναν αγώνα ανάδειξης, προστασίας και διάσωσης του ορύγματος προχώρησε σε έναν καθαρισμό ακόμα του ορύγματος και την τοποθέτηση πόρτας στην είσοδο τον Μάιο του 2011, όπως και στην διαμόρφωση των εξωτερικών χώρων. Η Αντιδημαρχία Πολιτισμού του Δήμου Θεσσαλονίκης εκείνης της περιόδου θα παραχωρούσε άτυπα το όρυγμα στο Σύλλογο, μια ενέργεια που τελικά δεν προχώρησε.
Τον Ιούνιο του 2011 ο Σπηλαιολογικός Σύλλογος πραγματοποίησε μια ξεχωριστή δράση με επίκεντρο το όρυγμα, αφού για μια εβδομάδα φιλοξενήθηκε στον χώρο έκθεση σπηλαιολογικής φωτογραφίας. Οι επισκέπτες έμπαιναν στο εσωτερικό του ορύγματος με κράνος και φακό, αφού εκεί επικρατούν συνθήκες σπηλαίου (απόλυτο σκοτάδι, υγρασία). Οι φωτογραφίες που παρουσιάστηκαν ήταν από σπήλαια της Β.Ελλάδας κυρίως, που τραβήχτηκαν από μέλη του ΠΡΩΤΕΑ. Η εκδήλωση στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία αφού στα εγκαίνια την επισκέφθηκαν πάνω από 150 άτομα, ενώ συνολικά στη μια εβδομάδα λειτουργίας μπήκαν μέσα περίπου 500 επισκέπτες όλων των ηλικιών.
Μέσω της έκθεσης δόθηκε η ευκαιρία να μπουν οι παλιότεροι και να ξυπνήσουν μνήμες του πολέμου από την εποχή που ήταν παιδιά και τους ξυπνούσαν οι συναγερμοί, νεότεροι που το χρησιμοποιούσαν σαν τόπο παιχνιδιού όταν ήταν παιδιά και έπαιζαν στη γειτονιά, μικροί φίλοι αλλά και άτομα που τόσα χρόνια φοβόντουσαν να μπουν λόγω των μυθοπλασιών.
Όπως μας αναφέρει η Βασιλική Χατζησάββα, Γενική Γραμματέας του Πρωτέα, η σημερινή κατάσταση του ορύγματος δεν έχει αλλάξει από το 2011 καθώς «Το όρυγμα περίπου 7 χρόνια μετά από την τελευταία δράση παραμένει δυστυχώς κλειστό για το κοινό παρόλες τις δράσεις μας του συλλόγου μας για την προστασία και ανάδειξή του».
