Μισό αιώνα στον Εύοσμο. Ο θρύλος

Λέξεις-Εικόνες: Απόστολος Κύρου

Στα δυτικά της πόλης, στον Εύοσμο, υπάρχει ένα εργαστήριο κατασκευής μουσικών οργάνων με ιστορία πάνω από μισό αιώνα.

Ο Παλαβρατζής Ηλίας, Μικρασιάτης-Χηλιώτης στην καταγωγή γεννημένος το 1931, προερχόταν από μουσική οικογένεια. Ο πατέρας του έψελνε στην εκκλησία και έπαιζε κιθάρα, ούτι και φύλλο, το οποίο ακούγεται σαν κλαρίνο (μια τεχνική η οποία έχει χαθεί σε μεγάλο βαθμό). Σε νεαρή ηλικία μαθήτευσε για κάποια χρόνια στην κατασκευή εγχόρδων μουσικών οργάνων της εποχής εκείνης, όπως ούτι, λαούτο, κιθάρα, λαουτοκιθάρα και μπουζούκι δίπλα στον Ηλία Κανάκη ή Καπούγδαλη, ο οποίος είχε έρθει από την Κωνσταντινούπολη και είχε εγκατασταθεί στο Φίλυρο και ήταν ξακουστός στην οργανοποιεία.

Περίπου το ’60 δημιουργεί το εργαστήριο μουσικών οργάνων Καμπάνα στην Παπάγου 77, στον Εύοσμο Θεσσαλονίκης. «Υπήρχαν τότε στην οδό Παπάγου μόνο 4 οικήματα. Για να σε φέρει το ταξί έπαιρνε διπλή ταρίφα, ήταν χωματόδρομος. Η Θεσσαλονίκη τελείωνε στη Μενεμένη εκείνα τα χρόνια».

Μέσα σε μια δεκαετία καταφέρνει να καταξιωθεί στο χώρο των κατασκευαστών της εποχής και τα μπουζούκια του να ηχογραφούν στα στούντιο της Columbia από μπουζουξήδες της εποχής όπως ο Κατινάρης κ.α. Εκείνη την εποχή σε ολόκληρη τη Θεσσαλονίκη υπήρχαν 2-3 εργαστήρια μόνο.

Παρόλο που ο γιος του, ο μικρός Θανάσης ήδη έπαιζε βιολί στο κρατικό ωδείο Θεσσαλονίκης το απρόσμενο γεγονός του θανάτου του πατέρα του το 1983 τον ανάγκασε για βιοποριστικούς λόγους να παρατήσει τις μουσικές σπουδές (που απαιτούσαν καθημερινή μελέτη 6-8 ώρες) ενώ ταυτόχρονα πήγαινε και στο σχολείο. Τελικά αναγκάστηκε  να αναλάβει το εργαστήριο έχοντας κάποια μικρή εμπειρία από τον πατέρα του. Αργότερα κάνοντας έρευνα και εξελίσσοντας τις τεχνικές του κατόρθωσε να σταθεί με αξιοπρέπεια στα πόδια του.

Η κατασκευή των μπουζουκιών ήταν και θα παραμείνει μακριά από την ευτέλεια της βιομηχανοποίησης αφού απαιτούνται έμπειρα χέρια με αγάπη πρώτα απ’ όλα στην ίδια τη μουσική και βαθιά γνώση του αντικειμένου.

Οι ήχοι των μπουζουκιών ποικίλουν. Το ύφος και η κατεύθυνση που θα δώσει ο μάστορας  θα διαμορφώσει ανάλογα το τελικό αποτέλεσμα. Ο κύριος Θανάσης θα μπορέσει αμέσως να καταλάβει ένα δικό του όργανο όταν το ακούσει να παίζει σε ένα μαγαζί ή στην τηλεόραση. Προσπαθεί και έχει πετύχει όλα αυτά τα χρόνια να δώσει ένα πιο σολιστικό ύφος σε ότι κατασκευάζει.

Οι τιμές στα όργανα διαμορφώνονται ανάλογα με τα μεροκάματα. Πόσο προσεγμένη είναι η κατασκευή. Ο χρόνος που απαιτείται αρχίζει από 6 μήνες έως και 2 ή κάποιες φορές 3 χρόνια. Η λεπτομέρεια και η ακρίβεια προϋποθέτει χρόνο.  Ένας μύθος που υπάρχει είναι ότι διαφορετικά είδη ξύλου μπορούν να αποδώσουν και διαφορετικό ήχο. Η επεξεργασία και ο τρόπος δουλειάς είναι τελικά το κλειδί στο αν ένα όργανο θα αποδώσει καλύτερο ήχο ή όχι. Όλα τα ξύλα είναι καλά στα χέρια ενός έμπειρου και με γνώσεις μάστορα. Από ‘κει και πέρα κάποια περίτεχνα δουλεμένα διακοσμητικά όστρακα που μπορεί να υπάρχουν επάνω ανεβάζουν την τιμή αλλά δεν προσθέτουν ή αφαιρούν κάτι απ’ τον ήχο, αν δεν είναι υπερβολικά πολλά. Το μπουζούκι όπως χαρακτηριστικά λέει: «Δεν είναι λατέρνα». Και οι κατασκευαστές και οι μουσικοί επιβάλλεται να είναι υπηρέτες της μουσικής και όχι να την χρησιμοποιούν για αυτοπροβολή τους.

Στην εποχή της οικονομικής κρίσης αυτό που εκτίμησαν οι πελάτες του κυρίου Θανάση είναι η συνέπεια, η αξιοπιστία και το ήθος όλα αυτά τα χρόνια με αποτέλεσμα να μη βιώσει την άσχημη πλευρά της.

Παράλληλα ένας άλλος φόβος που υπάρχει σήμερα όπως μας λέει με αγωνία είναι η προσπάθεια παγκοσμιοποίησης της μουσικής pop που εγκυμονεί κινδύνους για το είδος με το οποίο έμμεσα ασχολείται και γενικότερα τις λεγόμενες εθνικές μουσικές των χωρών.