Ένα αρχοντικό – φάντασμα που μπορεί να σωθεί

της Κύας Τζήμου

Το κτίριο είναι από τα ωραιότερα της πόλης, μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο. Το βλέπουμε να καταστρέφεται σιγά σιγά και μια είδηση με έβαλε σε σκέψεις. Με αγγελία στο Economist βγάζει στο σφυρί το ΤΑΙΠΕΔ τρία ακίνητα του δημοσίου στο εξωτερικό. Πρόκειται για τρία κτίρια μεγάλης αξίας εκ των οποίων το ένα βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της Ρώμης. Αυτό το πρώτο κτίριο είναι κοντά στον κεντρικό σταθμό του Μετρό της Ρώμης και σύμφωνα με την αγγελία το 2007 λειτουργούσε ως ξενοδοχείο. Διαθέτει ισόγειο και πέντε ορόφους καθώς και σοφίτα, ενώ το μικτό εμβαδόν του είναι 1.600 τμ. Ήδη εδώ και χρόνια ο δήμος Θεσσαλονίκης βρίσκεται σε επαφή με το Ιταλικό κράτος για να βρεθεί μια λύση για το κτίριο που έχει εγκαταλειφθεί στη φθορά του χρόνου. Δεν είναι αυτή μια καλή ευκαιρία για μια ανταλλαγή; Ας κινηθεί από το δήμο η διαδικασία με αίτημα προς το ΤΑΙΠΕΔ για να περάσει το κτίριο αυτό επιτελούς στο ελληνικό δημόσιο. Από κει και πέρα υπάρχουν τρόποι χρηματοδότησης ώστε το κτίριο να σωθεί με τις διαδικασίες που σώθηκε και το κοντινό του παράρτημα του Α’ Γυμνασίου. Αλλιώς είναι μαθηματικά βέβαιο ότι ένα ακόμη κτίριο αντιπροσωπευτικό της αρχιτεκτονικής ιστορίας της πόλης κινδυνεύει άμεσα με “εξαφάνιση”.

Ας θυμηθούμε όλα όσα αφορούν αυτό το στολίδι της πόλης: Πάνε 2 χρόνια ακριβώς που το υπέροχο διατηρητέο έγινε poster promotion για την τρίτη σεζόν της διάσημης σειράς American Horror story. Θα μπορούσε να ήταν μια “διαφήμιση” για την πόλη, μια τουριστική περιήγηση στα αρχοντικά φαντάσματα της πόλης (και είναι πολλά). Τελικά δεν ήταν όμως. Στα info του πόστερ το “στοιχειωμένο αρχοντικό υποτίθεται ότι βρισκόταν στη Νέα Ορλεάνη (εκεί διαδραματιζόταν η σεζόν της σειράς εκεί αναφέρθηκε ότι βρίσκεται). Το Ιταλικό Προξενείο είναι ένα κτίριο με το οποίο έχουμε ασχοληθεί πολύ και μια θλιβερή ιστορία της πόλης.

Τότε είχαμε μιλήσει με τον κ. Κουράκη που βρισκόταν από παλιά σε συζητήσεις με το ιταλικό κράτος. Ο αντιδήμαρχος αστικού περιβάλλοντος έχει ζητήσει από το ιταλικό κράτος, στο οποίο ανήκει το κτίριο και εδώ και χρόνια και φαίνεται πως δεν έχει καμιά πρόθεση να το χρησιμοποιήσει αλλά ούτε και να το προστατέψει από τη φθορά του χρόνου, την δωρεάν παραχώρηση του κτιρίου στον δήμο για 30 χρόνια, ώστε να μπορεί να ενταχθεί σε κάποιο πρόγραμμα ανάπλασης και να δρομολογηθεί η δημόσια χρήση του. Η ιταλική κυβέρνηση ανταποκρίθηκε θετικά στο αίτημα και ο κ. Κουράκης μας ενημέρωσε πως είναι θέμα χρόνου αφού θέληση υπάρχει και από τις δυο πλευρές. Αναμένουμε τη συνέχεια.

Δυστυχώς καθημερινά διαπιστώνονται μεγάλες φθορές που είναι ολοφάνερο ότι  πραγματοποιούνται νύχτα με ανθρώπινο χέρι. Τη μια μέρα λείπει μια κουπαστή σε ένα μπαλκόνι. Την άλλη η μαρμάρινη κουπαστή της κεντρικής σκάλας, την άλλη τμήμα της σκάλας. Το περίεργο είναι ότι τα γκρεμίδια δεν βρίσκονται πουθενά, καθώς φαίνεται ότι οι “δράστες” καθαρίζουν αμέσως μετά.

Στη φωτογραφία φαίνεται καθαρά η από τη βάση αφαίρεση της κουπαστής

Είναι η ίδια πρακτική που ακολουθήθηκε από ιδιώτες στα περισσότερα αρχοντικά της πόλης.

Πριν λίγες μέρες συζητούσα με κάποιον της γειτονιάς για το διατηρητέο που βρισκόταν Ευζώνων με Βασ. Γεωργίου. Το βράδυ άκουγαν τους εργάτες να ρίχνουν σκεπές και τοίχους για να εξαφανίσουν το αρχιτεκτονικό αυτό αριστούργημα. Και όλα αυτά τη δεκαετία του 80, για να ανεγερθεί η πολυκατοικία που το έχει αντικαταστήσει σήμερα.

Είναι ντροπή να συμβαίνουν ακόμα αυτά, την εποχή που ο κόσμος έχει πλέον ευαισθητοποιηθεί υπέρ της διατήρησης των νεότερων αυτών μνημείων. Είναι ντροπή μεγαλύτερη όταν το κτίριο ρημάζει παρόλο που ανήκει σε δημόσια αρχή όπως είναι του Ιταλικού κράτους, που μάλιστα στα εδάφη του έχει φερθεί με τέτοια ευαισθησία απέναντι στην αρχιτεκτονική κληρονομιά του.

Ευτυχώς η συμφωνία στην οποία ελπίζουμε να καταλήξει ο δήμος με την ιταλική κυβέρνηση θα σώσει το κτίριο και δεν θα μας μείνουν κι από αυτό τα κάγκελα, όπως συνέβη στο άλλο υπέροχο αρχοντικό που αντικαταστάθηκε με το κτίριο του Ιταλικού Μονοπωλίου Καπνού, σε απόσταση 500 μέτρων πάνω στην Βασ. Όλγας.

Ας θυμηθούμε λίγο την ιστορία του κτιρίου:

Βίλα Τζεμποργά ή Οικία Σαλέμ , Λεωφ. Βασ. Όλγας 20, πρώην Ιταλικό Προξενείο

Στη φωτογραφία αριστερά η σημερινή κατάσταση και δεξιά το κτίριο το 1985

Αρχιτέκτων: Ξενοφών Παιονίδης Xρήσεις: Οικία Τζεμποργά, Οικία Έβελμαν, Οικία Σαλέμ, Ιταλικό προξενείο μέχρι το 1978, σήμερα ακατοίκητη. Ιδιοκτήτες: Ιταλικό Κράτος

Ιστορία: Η έπαυλη χτίστηκε από τον σημαντικότερο αρχιτέκτονα της ορθόδοξης κοινότητας της πόλης, τον Ξενοφώντα Παιονίδη, το 1878, κατά παραγγελία του πλούσιου εβραίου εμπόρου γαλλικής υπηκοότητας, Τζεμποργά. Το 1886 αγοράζεται από την Άννα, κόρη του Ζορζ Έβελμαν ή Όλμαν, ελβετικής υπηκοότητας. Το 1894 αγοράζεται από τον πιο γνωστό δικηγόρο της πόλης και εξέχον μέλος της Εβραϊκής Κοινότητας, δικηγόρο, Εμμανουέλ Ραφαήλ Σαλέμ. Η οικογένεια Σαλέμ ανήκει στο μεγάλο κύμα των εβραίων εξόριστων από την Ισπανία και τις καθολικές χώρες που κατά δεκάδες χιλιάδες συρρέουν στην Θεσσαλονίκη, τους λεγόμενους Σεφαραδίτες. Στις αρχές του αιώνα μισθώνεται από την Ιταλική κυβέρνηση, η οποία το αγοράζει το 1924, από τον πλέον κάτοικο Παρισιού, Ε. Σαλέμ. Η έπαυλη αναπτύσσεται σε 3 ορόφους στο κέντρο ενός ανθόκηπου που έχει μετατραπεί σήμερα σε ζούγκλα και θεωρείται χαρακτηριστικό παράδειγμα του νεομπαρόκ εκλεκτικισμού που κυριαρχεί τότε στην πόλη. Από το 1915 και για πολλά χρόνια στεγάζεται εκεί το Ιταλικό Προξενείο της πόλης. Μετά το σεισμό του 1978 εγκαταλείπεται παρόλο που το κτίριο δεν παρουσιάζει στατικές βλάβες. Το προξενείο μεταφέρεται στο κτιριακό συγκρότήμα των ιταλικών Monopoli di Stato και του Ιταλικού Ινστιτούτου που κατασκευάζεται μετά την κατεδάφιση της Βίλας Ιντας επί της οδού Φλέμινγκ (πρώην Οδός Μιζραχή) με Όλγας. Το 1984 πραγματοποιούνται μερικές εργασίες συντήρησης και έκτοτε παραμένει σε εγκατάλειψη. Σήμερα εμφανίζονται ελπίδες για την αποκατάστασή του.

*Κλικάρετε αμέσως παρακάτω πάνω στην ετικέτα Ιταλικό Προξενείο για να διαβάσετε και άλλα ενδιαφέροντα για το αρχοντικό που κινδυνεύει.

Διαβάστε ακόμα: Αρχοντικά Φαντάσματα