Ο άνθρωπος που ξέρει τη Θεσσαλονίκη σαν την παλάμη του χεριού του
Αυτή ήταν η βόλτα μας με τον ξεναγό Κωνσταντίνο Σφήκα, έναν άνθρωπο μαγεμένο από την ομορφιά αλλά και από τις δυσκολίες του επαγγέλματός του.
Το μέρος που διασχίζουμε καθώς μιλάμε είναι αρκετά υποβαθμισμένο, παρά τις αναπλάσεις που έλαβαν χώρα γύρω από την Εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, το Παλιό Μοναστήρι, και φθάνουν μέχρι την Εγνατία Οδό, η οποία ήταν γνωστή ως maximus decumanus, η κύρια οδός της Θεσσαλονίκης καθώς Τσιμισκή δεν υπήρχε. Περπατάμε στο δυτικό κομμάτι της πόλης μας, η οποία διαθέτει ένα τραπέζιο σχήμα ήδη από τους μεσαιωνικούς και ρωμαϊκούς χρόνους.
Έτσι ξεκίνησε η βόλτα μας με τον ξεναγό Κωνσταντίνο Σφήκα. Έναν άνθρωπο μαγεμένο από την ομορφιά αλλά και από τις δυσκολίες του επαγγέλματός του που δεν σταματάει ούτε στιγμή να ανακαλύπτει ή να επανασυστήνει μέρη της πόλης με κρυμμένα μυστικά και αδιάσειστες αποδείξεις μιας ανυπέρβλητης ιστορίας. Τον συναντήσαμε μπροστά στο Ναό των Αγίων Αποστόλων, ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία της Βυζαντινής Θεσσαλονίκης, κοντά στα Βορειοδυτικά Βυζαντινά Τείχη και τον ακολουθήσαμε σε ταξίδια ιστορίας, μνήμης και κουλτούρας.
Ήταν το δυτικό τείχος και ακριβώς δίπλα τα πορνεία της πόλης, τα οποία εκτεινόντουσαν μέχρι και το σιδηροδρομικό σταθμό. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά δυναμικό στοιχείο της πόλης μας καθώς με τις δύο Πύλες, τη Χρυσή και τη Ληταία σε άμεση πρόσβαση στην Εγνατία Οδό, η οποία περνούσε έξω από τη Θεσσαλονίκη σαν ένας περιφερειακός δρόμος, συνθέτουν την κατεξοχήν είσοδο της πόλης. Ο Απόστολος Παύλος, όταν έφτασε στην πόλη, το 50 μ.Χ. από κει εισήλθε. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα τείχη ήταν άριστα καμωμένα καθώς ποτέ η πόλη δεν πάρθηκε από αυτό το σημείο, ούτε από τα ανατολικά τείχη αλλά από το παράκτιο κομμάτι και την Πύλη του Τριγωνίου. Μιλάμε για ένα ενεργό κομμάτι της πόλης, κοντά στη βιομηχανική ζώνη, το λιμάνι και το σιδηροδρομικό σταθμό, το οποίο αυτή τη στιγμή είναι παραγνωρισμένο και αναζητά το στίγμα του. Όπως ακριβώς έχουν αλλάξει τα Άνω Λαδάδικα και απέκτησαν τη δική τους δυναμική με αγορές διαμερισμάτων, καταστήματα και μπαρ, αντίστοιχα σ’ αυτό το κομμάτι τα επόμενα 10 χρόνια, πιθανολογώ ότι θα δούμε ανάπτυξη.
Του ζητάω να μας περιγράψει την πόλη της Θεσσαλονίκης αν έκλεινε τα μάτια του. Θα κατέβαζα τη δόμηση της πόλης δυο-τρεις ορόφους, όπως συνήθιζε να είναι πριν την πυρκαγιά του 1917 και θα επανέφερα την οπτική της πόλης όπως ήταν και μέχρι το 1940. Νεοκλασικά κτίρια, τα χρώματα της Άνω Πόλης, τα λουλακί, τις ώχρες και το λευκό χρώμα. Θα φανταζόμουν την πόλη με τραμ. Τραμ έπρεπε να έχουμε και όχι μετρό. Το λιμάνι της πόλης με το Μπεχτσινάρ, τον κήπο όπου γινόντουσαν τα παντρολογήματα Εβραίων, Μουσουλμάνων και Χριστιανών, των τριών μεγάλων πληθυσμιακών μονάδων της πόλης. Μπεχτσινάρ, τα 5 πλατάνια, δηλαδή, αυτό το πάρκο έχει τσιμεντωθεί και είναι το λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Η παράλια οδός, η παλιά παραλία με τις βάρκες μπροστά από τον Λευκό Πύργο. Θα πήγαινα στις εξοχές, στη βίλα Αλλατίνη που υπάρχει ακόμη. Αυτή η πλευρά της πόλης που έμεινε αλώβητη από τη φωτιά και τις καταστροφές και η εργολαβία του ’40- ‘50’ και βεβαίως η δικτατορία έδωσαν το τελικό χτύπημα στον αρχιτεκτονικό χαρακτήρα της πόλης που ήταν μια μείξη ανατολής και δύσης με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ο κ. Δημητρακόπουλος, διευθυντής στο Βαφοπούλειο, τόνισε ότι υπάρχει ο αρχιτεκτονικός πλούτος 6000 κτιρίων τα οποία είναι χαρακτηρισμένα διατηρητέα και χρειάζεται η στήριξη στους ιδιοκτήτες για την αναστήλωσή τους. Όπως η Ροτόντα έκανε 37 χρόνια να ανοίξει και το είχα στα πράγματα ζωής που θέλω να δω, έτσι αναμένω μια βόλτα με καραβάκι μόνιμης γραμμής απέναντι στα μπάνια του λαού, Περαία, Μπαχτσέ, Αγία Τριάδα. Μ’ αυτόν τον τρόπο, θα έχει επιτελεστεί η εικόνα που έχω μέσα μου από την παλιά Θεσσαλονίκη.
Κλειστά μνημεία. Πράγματα γίνονται στην πόλη αλλά χρειάζονται πολύ περισσότερα. Απαιτούνται φωτεινά μυαλά και απομάκρυνση της αρτηριοσκλήρωσης που διέπει όλους τους κλάδους. Ξεκινώντας από τους αρχαιολόγους, την εκκλησία. Οι εκκλησίες είναι αυτές που χαρακτηρίζουν την πόλη, είναι μια βυζαντινή πόλη, δεν μπορεί να παραμένουν κλειστές και να έχουν αυστηρό ωράριο. Ανοιχτή πόλη.
Για πολλά χρόνια άριστος υπάλληλος τραπέζης. Ήταν όντως ένα βήμα στο κενό. Μετά τις εξετάσεις στη Σχολή Ξεναγών και την είσοδό μου εκεί έπρεπε να χρηματοδοτώ τον εαυτό μου. Η Σχολή Ξεναγών εκείνη την περίοδο ήταν θαυμάσιες σπουδές. Εξαιρετικοί καθηγητές και 3 υπέροχα χρόνια σπουδών. Στον τουρισμό πάντα τα πράγματα ήταν δύσκολα. Αν κυνηγάς τη δουλειά σου, έχεις δουλειά. Με την ασφάλεια της τράπεζας, όσο εργαζόμουν εκεί, γιατί έχω σπουδάσει και οικονομικά, κατάφερα να ασχοληθώ με τις γλώσσες, με το πιάνο, με χορό, με τη φωτογραφία. Ήταν ωραία η ζωή τότε, αλλά ποια δημιουργία στην τράπεζα; Νούμερα και προσπάθεια να πείσεις τους ανθρώπους να επενδύσουν τα λεφτά τους. Η δουλειά του ξεναγού είναι προφορική, σαν τα έπεα πτερόεντα, μιλάς προφορικά και έχεις χάσει μετά από ώρα αυτό που είπες και περιέγραψες. Ο Μαρωνίτης λέει, κι ύστερα τα λόγια πέταξαν σαν πουλιά.. Στη δουλειά, ζω τον παράδεισό μου. Μπήκα στα δύσκολα, στα 40 σου χρόνια δεν πρέπει να αποστηθίσεις αλλά να μπεις στα νερά της γνώσης και αυτό επιτεύχθηκε με άξιους καθηγητές και απίστευτη επιμονή. Αυτό συστήνω και στα νέα παιδιά που επιλέγουν το επάγγελμα, επιμονή και μάθηση, με 2μηνα, όμως σεμινάρια, ξεναγός δεν γίνεσαι. Αυτά τα παιδιά εξέρχονται των ακριβών σεμιναρίων χωρίς εικόνα της συλλογικής σύμβασης που υπογράφεται κάθε χρόνο για τις αμοιβές που λαμβάνουν οι ξεναγοί και πώς πρέπει να κινηθούν στο χώρο.
Το πιο δύσκολο κομμάτι της δουλειάς. Τα αλλεπάλληλα ταξίδια είναι πολύ δύσκολα γιατί σε βάζουν σε μια διαδικασία να λειτουργήσεις με πολλαπλούς ρόλους. Δεν είσαι μόνο ένας ξεναγός, ο οποίος θα κληθεί να μιλήσεις 2, 3 ή 4 ώρες και εκεί τελείωσαν όλα. Είσαι νταντά, αρχηγός, ψυχολόγος. Όταν είχε ξεσπάσει η νόσος των χοίρων, βρέθηκα με ένα λεωφορείο από Πανεπιστήμιο του εξωτερικού όπου ήταν όλοι άρρωστοι και έπρεπε να διαχειριστώ κρίσεις πανικού σε μια διαδρομή από τα Μετέωρα ως τη Θεσσαλονίκη. Σ’ ένα κλίμα ρατσισμού, «πεθαίνει ο Έλληνας ξεναγός», χρειάζεται η σωστή διαχείριση, η ψυχραιμία και η ψυχολογία του τουρίστα που μας είχαν διδάξει στη Σχολή.
Τα λόγια των ανθρώπων. Είναι το περίφημο feedback, που θα λέγαμε στα αγγλικά, ακούω πολύ όμορφα πράγματα και αυτό μου χαρίζει απίστευτη δύναμη. Όταν βλέπεις τον κόσμο να σου κάνει ερωτήσεις και να σε πλησιάζει λέγοντας κάτι όμορφο και θετικό, αν βρίσκεσαι στο 100% της πληροφόρησης, εκτοξεύεσαι στο 120. Πολλές φορές, λέω στα νέα παιδιά να ξεχάσουν ότι η δουλειά μας είναι απλά βιοπορισμός, ο κόσμος που σ’ ακούσει θέλει να περάσει ωραία, να έχει αυτό το time of his life όπως γράφουν τα στα evaluations papers. Στα μεγάλα γραφεία, στα Πανεπιστήμια, βαθμολογούν τα πάντα, το φαγητό, τις μετακινήσεις, τον ξεναγό. Όταν, λοιπόν, σου γράφουν, “time of my life” είναι ένα ταξίδι που δεν θα ξεχάσουν ποτέ και αυτό με τη σειρά του θα φέρει άλλο κόσμο. Από στόμα σε στόμα, μεταφέρεται η πληροφορία και αυτό σου φέρνει κόσμο.
Οι ερωτήσεις των τουριστών για την Ελλάδα. Είχαμε πολιτικά ζητήματα που προέκυπταν κατά τη διάρκεια της ξενάγησης. Το Μακεδονικό, διαφορές Ορθοδόξων και Καθολικών με τις επισκέψεις στα μοναστήρια, το θέμα της άμβλωσης στην Ελλάδα, της καύσης των νεκρών, πώς είναι οι ελληνικές οικογένειες, πόσα παιδιά έχουν, τι σημαίνει αρραβώνας. Με την κρίση, βέβαια, έγιναν και υπερβολικά πράγματα, όπως τουρ στην Αθήνα, «Η Ελλάδα της κρίσης», όπου περιπλανήθηκαν σε γειτονιές αστέγων νύχτα κ. ά. Αυτή η λαγνεία για τον πόνο του άλλου δε με εκφράζει. Μιλάς γι’ αυτό το ζήτημα γιατί το βλέπουν αλλά έχει σημασία πώς το μεταφέρεις. Οι γενικές γνώσεις είναι άκρως απαραίτητες καθώς θα μπεις στη διαδικασία να απαντήσεις σε διάφορες ερωτήσεις. Οι καλύτερες ερωτήσεις είναι των παιδιών. Τα ελληνόπουλα είναι πολύ έξυπνα, θυμάμαι μια περίπτωση, όπου είμαστε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, μιλάω στο Ναό της Θέρμης και μετά από 2 ώρες ξενάγησης ένα παιδί πέμπτης δημοτικού αναρωτιέται γιατί ένα μέταλλο συνδέει δυο μάρμαρα. Μένω άναυδος γιατί πρέπει να εξηγήσω ότι το μάρμαρο έχει διαβρωθεί, αποφεύγω να χρησιμοποιήσω αυτόν τον όρο και το παιδί όμως τον γνωρίζει, «δηλαδή, έχει διαβρωθεί», με συμπληρώνει.
Μνημειακή πολιτική. Ο εκάστοτε Δήμος είναι υπεύθυνος γι’ αυτό, όπως και το κράτος. Είναι ολοφάνερο ότι η Μακεδονία απουσιάζει από τα προγράμματα και τη διαφημιστική καμπάνια της χώρας. Έχουμε το πλέγμα, Επίδαυρος, Μυκήνες, Δελφούς, Αθήνα και αντίστοιχα Μύκονο και Σαντορίνη που πουλάει το ελληνικό κράτος. Έχω ακούσει από στόματα πολιτικών το αμίμητο, ότι αν κάνω καμπάνια για τη Μακεδονία είναι σαν να κάνω για τα Σκόπια, που σημαίνει ότι το όνομα το έχουμε απεμπολήσει, δεν το αισθανόμαστε. Η άποψή μου είναι ότι πρέπει να μιλάμε για την Ελληνική Μακεδονία. Η Μακεδονία ήταν ελληνική στους αρχαίους χρόνους αργότερα διασπάστηκε σε 4 κομμάτια, ένα κομμάτι στην Αλβανία, στη Βουλγαρία, τη Σλαβική Μακεδονία, τα Σκόπια δηλαδή, και το δικό μας κομμάτι. Ας κάνουμε λόγο, τότε για την Ελληνική Μακεδονία, όταν εγώ γράφω Greek Macedonia, πολλοί αρχαιολόγοι με ρωτούν τι γράφω και τους απαντώ ότι είναι ο μόνος τρόπος να βεβαιωθώ ότι δεν θα μου το μεταφράσουν ως Σλαβική Μακεδονία. Το παιχνίδι του ονόματος έχει χαθεί, δεν καταλαβαίνω γιατί κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Πρέπει να το κυνηγήσουμε με τον καλύτερο τρόπο, με αυτά που διαθέτουμε και ενημέρωση. Στη Μακεδονία διαθέτουμε αρχαιολογικούς χώρους πρώτης γραμμής, το γνωστό τρίγωνο Βεργίνα- Πέλλα- Δίον, Φιλίππους Καβάλα, από την άλλη μεριά, με την Αμφίπολη. Τα Μετέωρα, που είναι πιο κοντά από την Αθήνα. Να μιλήσουμε για τη Βέροια; Την Καστοριά; Η Μακεδονία έχει θαύματα. Διαθέτει αρχαιολογικούς χώρους και βυζαντινούς. Το Άγιον Όρος είναι μοναδικό μέρος για ολόκληρο τον κόσμο.
Τα πολιτικά πρόσωπα κατά τη διάρκεια μιας ξενάγησης. Με άφησε άναυδο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας γιατί στη μισή ώρα που τον ξεναγούσα από τον Άγιο Δημήτριο ως την Αριστοτέλους κατείχε απίστευτες γνώσεις και πληροφορίες. Διασχίζοντας την αγορά, αναγνώρισε μια από 16 Εβραϊκές Συνοικίες της πόλης. Αυτό, όμως, δεν συμβαίνει με άλλους πολιτικούς. Διακρίνω πολλά κενά πολιτικά βλέμματα. Υπάρχει έλλειψη παιδείας. Είναι αναγκαίο οι πολιτικοί να γνωρίζουν ελληνική ιστορία, αρχαία, βυζαντινή και νεότερη.
Οι επισκέπτες της πόλης και οι παραβλέψεις. Η πόλη μας έχει κάνει σημαντικά ανοίγματα προς τις μεγάλες πληθυσμιακές μονάδες, Ρώσους, Εβραίους και Τούρκους. Ο κόσμος εισρέει και αυτό είναι σημαντικό παρά τις παράνομες ξεναγήσεις. Οι περισσότεροι ξεναγοί πληρώνονται στο εξωτερικό, δεν κόβουν απόδειξη στη χώρα μας, δεν ελέγχονται για τις πληροφορίες που παρέχουν και όλα αυτά είναι διαφυγόντα κέρδη. Η τουριστική αστυνομία, μην ξεχνάτε ότι έχει 5 άτομα σε όλο το νομό.
Η Θεσσαλονίκη έξω από ταμπέλες και οι σύγχρονοι κάτοικοί της. Ερωτική Θεσσαλονίκη την αποκαλούν οι Αθηναίοι, εκτός αν μιλάμε για λογοτεχνία, ο Γιώργος Ιωάννου, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, να στην περιοχή του Βαρδαρίου είμαστε, αυτά τα τείχη έχουν πλαντάξει. Ποθοπλάνταχτη Θεσσαλονίκη. Ο μέσος Θεσσαλονικιός δεν κατέχει ιστορία πόλης. Θα πάνε στο Καριγιέ Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη αλλά δεν θα έρθουν στους Δώδεκα Αποστόλους, που είναι ιδίας εποχής και αξίας. Αν ρωτήσεις τους περισσότερους Θεσσαλονικείς που είναι η εκκλησία των Δώδεκα Αποστόλων, θα δεις ότι δεν γνωρίζουν κι αν γνωρίζουν δεν έχουν μπει στο εσωτερικό της. Τα τουρ του Δήμου, φτάσαμε στα 23- 24 πια, στα οποία με εμπιστεύτηκε από την αρχή ο Δήμαρχος, είναι διαβατήρια για πολύ κόσμο να αγαπήσουν την πόλη τους. Αγάπη για την πόλη σημαίνει προστασία της πόλης. Άνθρωποι που ζουν 40 χρόνια στην πόλη μέσα από τα τουρ μας την αγαπούν και τη μαθαίνουν.
Διαβάστε ακόμη Μια μέρα που δεν θα ξεχάσω ποτέ
