O Χάρτης της πόλης: Παλιά Φιλοσοφική

Λέξεις – Εικόνες του σήμερα: Κύα Τζήμου

Στα τέλη του 19ου αιώνα και μετά την κατεδάφιση των ανατολικών τειχών, οι Τούρκοι αποφασίζουν να μετατρέψουν την πόλη της Θεσσαλονίκης σε ένα ισχυρό διοικητικό κέντρο. Και στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού της προχωρούν στην οικοδόμηση πολλών δημόσιων κτιρίων. Από τα 1876, ο Αβδούλ Χαμίτ Β’ διαδέχεται στο θρόνο τον αδελφό του Μουράτ Ε΄. Ο Αβδούλ Χαμίτ ήταν ένας σουλτάνος με φιλελεύθερες απόψεις και έκανε πολλές μεταρρυθμίσεις. Ένας από τους αρχιτέκτονες που κατέφθασε στην Κωνσταντινούπολη όταν μαθεύτηκε ότι ο σουλτάνος ζητούσε αρχιτέκτονες ήταν και ο Βιταλιάνο Ποζέλι. Ευχαριστημένος από τη δουλειά του, ο σουλτάνος, τον στέλνει στη Θεσσαλονίκη, το 1886 για να χτίσει την Σχολή Ιδιαδέ (προπαρασκευαστική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας), με πρόσοψη στη λεωφόρο Χαμιδιέ, η οποία είχε διανοιχθεί μετά την κατεδάφιση του βόρειου τμήματος των Ανατολικών τειχών.

Η λεωφόρος (πρώην Βασιλίσσης Σοφίας, σημερινή Εθνικής Αμύνης) είχε πάρει το όνομα του Σουλτάνου που κατείχε και τα κτίρια στη δυτική πλευρά της λεωφόρου (τα λεγόμενα σουλτανικά), στην πλειοψηφία τους δημόσια κτίρια, που κτίστηκαν την ίδια χρονική περίοδο (τα λεγόμενα “Βασιλικά”, όπως ονομάζονταν τα κτίρια της ανατολικής πλευράς κτίστηκαν μεταγενέστερα). Το όνομα Χαμιδιέ η λεωφόρος το κράτησε μέχρι την επικράτηση της επανάστασης των Νεότουρκων, οπότε και μετονομάστηκε σε Λεωφόρο της Ενώσεως.

Το 1880, ο Ποζέλι  εγκαθίσταται μόνιμα στη Θεσσαλονίκη και κτίζει πολλά δημόσια και ιδιωτικά κτίρια στην πόλη μεταξύ αυτών το Διοικητήριο, το Γενί Τζαμί, η Καθολική και η αρμένικη εκκλησία, το Γ ́ Σώμα Στρατού, η Βίλλα και ο Μύλος Αλλατίνι, το Ιταλικό Νοσοκομείο (σημερινό Λοιμωδών), η βίλλα Ίντα  και η Οθωμανική Τράπεζα στη Φράγκων (Κρατικό Ωδείο).

Η Σχολή Ιδαδιέ πρωτολειτούργησε το 1886 και τον επόμενο χρόνο προστέθηκε και νυχτερινό τμήμα. Μετακόμισε στο νεόκτιστο κτίριο της Λεωφόρου Χαμιδιέ το 1888. Το κτίριο τότε διέθετε 42 αίθουσες, πάνω από 200 μαθητές και περίπου 30 καθηγητές.

Στην αρχική του μορφή το κτίριο ήταν τριώροφο ενώ γύρω του είχε κατασκευαστεί περιτείχισμα που όριζε το οικόπεδο της Σχολής. Στο πίσω μέρος υπήρχε ένα μικρό κτίσμα για βοηθητική χρήση. Το 1908 προστέθηκαν δεξιά και αριστερά δύο επιπλέον διώροφες πτέρυγες για να να καλυφθούν οι ελλείψεις σε χώρους λόγω του μεγάλου αριθμού των σπουδαστών. Την ίδια χρονιά στο κτίριο λειτούργησε και Πανεπιστημιακή Τουρκική Σχολή με σκοπό την εκπαίδευση ανωτέρων υπαλλήλων και κυρίως δικαστικών.

Μετά την απελευθέρωση, το 1912 στο κτίριο, όπως και σε πολλά άλλα στρατωνίστηκαν βουλγαρικά στρατεύματα. Στις 17 Ιουνίου του 1913 η ελληνική στρατιωτική διοίκηση έστειλε τελεσίγραφο με το οποίο ζητούσε να παραδώσουν τα όπλα και να επιστρέψουν στη χώρα τους. Η άρνησή τους οδήγησε σε πολεμικές συρράξεις εντός της πόλης. Το κτίριο της Σχολής περικυκλώθηκε από στρατιώτες και κρητικούς χωροφύλακες, ενώ οι Έλληνες οχυρώθηκαν στα κτίρια της Μελενίκου και πίσω από τα μνήματα των εβραϊκών νεκροταφείων που εκτείνονταν στο πίσω μέρος της Σχολής.

Μετά από μάχη οι Βούλγαροι παραδόθηκαν και το κτίριο πέρασε στην ελληνική διοίκηση και λίγο αργότερα ιδρύθηκε εκεί το Β’ Στρατιωτικό νοσοκομείο (το Πρώτο ήταν στη θέση του παλιού 424). Ο αριθμός των τραυματιών που κατέφθαναν εκεί στη διάρκεια του Α Παγκοσμίου πολέμου ήταν μεγάλος και το 1918 οι αρχές επέταξαν και το γειτονικό γήπεδο του Ηρακλή για το στήσιμο αντίσκηνων με τραυματίες. Η Σχολή, λοιπόν, χρησιμοποιήθηκε από το 1913 ως το 1927 ως στρατιωτικό νοσοκομείο και μετά παραχωρήθηκε στο νεοσύστατο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, που μετεγκαταστάθηκε στο κτίριο από την πρώτη του έδρα, στη βίλλα Αλλατίνι.

Όταν το 1927 μεταφέρθηκε εκεί το Πανεπιστήμιο, το κτίριο επισκευάστηκε και φιλοξένησε αρχικά τη φιλοσοφική σχολή, μετά το Δασολογικό Τμήμα του Φυσικού και  την επόμενη χρονιά λειτούργησε Φυσικό, Μαθηματικό και Γεωπονικό και αργότερα Σχολή Νομικών και οικονομικών επιστημών. Με την πάροδο των χρόνων άρχισε να φιλοξενεί περισσότερες σχολές και φοιτητές οπότε κρίθηκε απαραίτητη η προσθήκη τρίτου ορόφου στις παράπλευρες διώροφες πτέρυγες, αλλά και μια πρόσθετη πίσω πτέρυγα που στέγασε το Αμφιθέατρο, ενώ τα υπόγεια διαμορφώθηκαν σε εργαστήρια χημείας. Το κτίριο πήρε την τελική του μορφή, που διατηρεί ως σήμερα, το 1932. Τις περισσότερες επεμβάσεις ανέλαβαν οι αρχιτέκτονες Α. Δραγούμης, Ι. Δημητριάδης και Α. Μεταξάς.

Το επίγραμμα του αετώματος του κτιρίου γράφει «ΜΟΥΣΑΙΣ ΧΑΡΙΣΙ ΘΥΕ» (Να θυσιάζεις για τις Μούσες και τις Χάριτες) και εμπνευστής του είναι ο πρώτος καθηγητής των αρχαίων ελληνικών Χαρίτων Χαριτωνίδης (1878-1954) που διετέλεσε κοσμήτορας της Σχολής τις ακαδημαϊκές χρονιές 1928-29 και 1938-39. Στις 9 Απριλίου του 1941 επιτάχθηκε από τους Γερμανούς και μετατράπηκε σε στρατιωτικό νοσοκομείο, ενώ για τις ανάγκες των φοιτητών παραχωρήθηκαν μόνο το Αμφιθέατρο και τα εργαστήρια χημείας.

Τα βοηθητικά μικρά κτίρια που είχαν κτιστεί στα σύνορα με το γήπεδο του Ηρακλή διατηρήθηκαν μέχρι το 1961, οπότε και κατεδαφίστηκαν για τη διάνοιξη της πλατείας Χημείου. Στο πίσω μέρος της σχολής και νότια λειτούργησε επίσης για κάποια χρόνια και γήπεδο του ΠΑΟΚ. Τελευταία του περιπέτεια το 1978 που εκκενώθηκε λόγω εκτεταμένων ζημιών από το σεισμό. Το 1986 επαναλειτούργησε πλήρως ανακαινισμένο.

Πηγές: Πόλις Πανεπιστημίου Πόλις – University Studio Press

Μπείτε και κάντε like εδώ για να ενημερώνεστε για όλα τα γραμμένα αποκλειστικά για το parallaximag.gr άρθρα.

Η παλιά Φιλοσοφική συμπληρώνει 90 χρόνια ζωής και τα γιορτάζει.

«Η Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ.: από το παρόν στο παρελθόν και το μέλλον» είναι ο τίτλος της κεντρικής εκδήλωσης που θα πραγματοποιηθεί με αφορμή τη συμπλήρωση 90 χρόνων λειτουργίας της Φιλοσοφικής Σχολής, την ερχόμενη Δευτέρα 27 Ιουνίου και ώρες 18:30 με 21:00, στην Αίθουσα Τελετών της παλαιάς Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ.

«Παρά τις αντιξοότητες που αντιμετωπίζει καθημερινά, το προσωπικό της Σχολής δεν παραμένει απαθής και άβουλος θεατής των τεκταινόμενων και των μελλούμενων» αναφέρει ο Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, Καθηγητής Δημήτρης Μαυροσκούφης και επισημάνει «Αγωνίζεται με πνοή και σχέδιο για την ενίσχυση των ήδη ισχυρών σημείων της Σχολής και την αντιμετώπιση των αδυναμιών της. Κι ακόμη, πιέζει για την καθιέρωση, σε κεντρικό επίπεδο, ενός αποτελεσματικού συστήματος για την παρακολούθηση της ποιότητας, καθώς και για τη εμπέδωση σε όλο το προσωπικό και τους φοιτητές και τις φοιτήτριες της Σχολής υψηλού ακαδημαϊκού ήθους και έθους.

Σύνθημά μας στον αγώνα που κάνουμε είναι η προσταγή του Νίκου Καζαντζάκη “φτάσε όπου δε μπορείς”. Το οφείλουμε άλλωστε, στην υψηλή παράδοση της Σχολής, στους εαυτούς μας και στους νέους και νέες που έρχονται μετά από εμάς».

Το Πρόγραμμα της Εκδήλωσης έχει ως εξής.

Πρόγραμμα

19:00 – 19:30: Έναρξη – Χαιρετισμοί

19:30 – 20:00: Η Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. και η ιστορία της ελληνικής γλώσσας, Γιώργος Παπαναστασίου, Αναπλ. Καθηγητής Τμήματος Φιλολογίας, Διευθυντής Ινστιτούτου ΝΕ Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη)

20:00 – 20:30: Ξένες γλώσσες – ξένοι πολιτισμοί στη Φιλοσοφική Σχολή: παράθυρο στην εξωστρέφεια, τη διαπολιτισμική κατανόηση και την επικοινωνία, Αγγελική Κοιλιάρη, Καθηγήτρια, Πρόεδρος Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας

20:30 – 21:00: Η Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ.: μια ποδηλάτισσα στο σύμπαν των επιστημών Δημήτρης Κ. Μαυροσκούφης, Καθηγητής, Κοσμήτορας Φιλοσοφικής Σχολής Α.Π.Θ.