Οι γονείς που είδαν τα παιδιά τους να πεθαίνουν βρίσκουν καταφύγιο στη Φράγκων

Ελάχιστα πράγματα είναι τόσο σπαραχτικά όσο ο θρήνος ενός γονιού που χάνει το παιδί του. Δεν υπάρχει καν λέξη, αντίστοιχη της χηρείας ή της ορφάνιας, για να ονομάσει τον πατέρα ή τη μητέρα που βιώνει την απώλεια του πλάσματος που έφερε στον κόσμο.

Τα βήματα των ανθρώπων που καλούνται να διαχειριστούν αυτό το βαρύ πένθος καταλήγουν στο κατώφλι της «Μέριμνας», της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας που από το 1995 έως σήμερα εξειδικεύεται μεταξύ άλλων στη στήριξη γονέων που θρηνούν την απώλεια παιδιού ή συντρόφου αλλά παρέχει ταυτόχρονα υπηρεσίες και σε παιδιά και εφήβους που έχουν χάσει γονιό, αδέρφια, ή κάποιο άτομο από τον στενό οικογενειακό και κοινωνικό τους κύκλο.

Στην οδό Φράγκων, στον αριθμό 13, το Συμβουλευτικό Κέντρο για τη Στήριξη Παιδιών και Οικογενειών που Πενθούν λειτουργεί από το 2013 και εξυπηρετεί τις ανάγκες των συνανθρώπων μας στη Βόρεια Ελλάδα, σε έναν άξονα που ξεκινά από τη Λάρισα και φτάνει μέχρι και τον Έβρο.

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Πώς είναι να φροντίζεις τη μητέρα σου που πάσχει από Αλτσχάιμερ; – Ρεπορτάζ της Parallaxi στο Κέντρο Ημερήσιας Απασχόλησης Ατόμων με Διαταραχές Μνήμης στην περιοχή του Βαρδάρη

Στο εν λόγω Κέντρο οι τελικοί αποδέκτες των συμβουλευτικών υπηρεσιών είναι τα παιδιά, με την έννοια ότι οι γονείς ή οι κηδεμόνες λογίζονται ως «συνεργάτες» και λαμβάνουν την απαραίτητη βοήθεια από τους ψυχολόγους ώστε να διαχειριστούν όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά την απώλεια στο σπίτι.

«Τα περιστατικά μπορεί να αφορούν θάνατο στη στενή πυρηνική οικογένεια, για παράδειγμα απώλεια γονέα ή αδελφού, μπορεί όμως ο θάνατος να είναι στο ευρύτερο συγγενικό ή κοινωνικό πλαίσιο. Μπορεί δηλαδή να παρέχουμε υπηρεσίες και συμβουλευτική σε μια οικογένεια όταν το παιδί έχει χάσει τον δάσκαλό του ή ένα φίλο. Το μοναδικό φίλτρο που βάζουμε για τις υπηρεσίες μας είναι ότι στην οικογένεια θα πρέπει να υπάρχουν παιδιά έως την ενηλικίωσή τους, έως 18 ετών. Παρέχουμε, επίσης, συμβουλευτική και σε γονείς που δεν έχουν παιδιά, που μπορεί να υπήρξε ένα πρόβλημα στην κύηση και να το έχασαν και δεν έχουν άλλο παιδί. Σε γονείς, επίσης, που είχαν ένα παιδί και το έχασαν αλλά και σε γονείς που βιώνουν την απώλεια του συντρόφου τους και καλούνται να διαχειριστούν τα νέα δεδομένα», εξηγεί στην Parallaxi η ψυχολόγος και διευθύντρια του Συμβουλευτικού Κέντρου της Μέριμνας στη Θεσσαλονίκη, Ντίνα Τσελεπή.

Οι ομάδες στήριξης για τους γονείς – Ο κύκλος, το μοίρασμα των συναισθημάτων, το κοινό βίωμα

Στη Φράγκων, λοιπόν, λειτουργούν ομάδες στήριξης ανθρώπων που βιώνουν την απώλεια και συγκεκριμένα αυτή την περίοδο λειτουργεί μία ομάδα γονιών που έχουν χάσει το παιδί τους.

«Η ομαδική συμβουλευτική αφορά μόνο τους ανθρώπους που έχουν δεχτεί ατομική στήριξη», διευκρινίζει η κ. Τσελεπή. «Θέλουμε να έχουμε μια επαφή τουλάχιστον δύο συναντήσεων με το άτομο και μετά να του προτείνουμε – εφόσον υπάρχουν εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή και άλλοι άνθρωποι με κοινό βίωμα – να συμμετάσχει στην ομάδα».

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Πώς είναι να γίνεσαι μητέρα μετά τον καρκίνο του μαστού – Μια γυναίκα που το έζησε μοιράζεται την ιστορία της στην Parallaxi

Τα θέματα που διαπραγματεύονται τα άτομα στο πλαίσιο της ομάδας αφορούν το «εδώ και τώρα». «Πού βρίσκονται αυτοί σε σχέση με την απώλειά τους, ποιες αλλαγές βλέπουν να συμβαίνουν στη ζωή τους και πώς τις διαχειρίζονται, σε μια νέα συνθήκη χωρίς τον σύντροφό τους ποιες προκλήσεις συναντούν ως μιας μονογονεική οικογένεια, από πού αντλούν δύναμη, πώς νοηματοδοτούν την απώλεια και άλλα», αναφέρει η κ. Τσελεπή ως θέματα προς συζήτηση στον κοινό δρόμο για τη διαχείριση του πένθους.

«Οι άνθρωποι που έχουν βιώσει απώλεια συντρόφου ή παιδιού, περιγράφουν συχνά πως νιώθουν ότι χάνουν ανθρώπους από το κοινωνικό τους περιβάλλον, αισθάνονται πιο μόνοι. Συμμετέχοντας σε μια ομάδα με ανθρώπους με κοινό βίωμα περιγράφουν ότι βιώνουν ένα αίσθημα ανήκειν, ότι βρίσκονται με ανθρώπους που δείχνουν κατανόηση, που περνάνε το ίδιο. Υπάρχει μια ενσυναίσθηση και νιώθουν πιο ελεύθεροι να μιλήσουν χωρίς να νιώθουν ότι επιβαρύνουν τον απέναντί τους», προσθέτει.

Σε ό, τι αφορά τη διαφορά του θρήνου ανάμεσα στην απώλεια του συντρόφου σου και στην απώλεια του παιδιού σου, η απάντηση έρχεται από μια μητέρα που απευθύνθηκε στο Συμβουλευτικό Κέντρο της «Μέριμνας», έχοντας χάσει πρώτα τον σύζυγο κι έπειτα το παιδί της:

«Χάνοντας τον άντρα μου, ένιωσα ότι χάνω το δεξί μου χέρι. Χάνοντας το παιδί μου, ένιωσα ότι χάνω τα πνευμόνια μου».

Γνωρίζουμε γενικά στην Ελλάδα πώς να διαχειριζόμαστε το πένθος;

«Ζούμε σε μια εποχή που η αδυναμία, ο φόβος, ο θρήνος, η αστοχία, όλα αυτά δεν έχουν και πολύ χώρο. Τόσο στην εποχή μας όσο και στο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό σύστημα που βρισκόμαστε», περιγράφει η Ντίνα Τσελεπή.

«Έχουν γίνει σημαντικές αλλαγές για το ποια είναι η θέση του θανάτου στη σύγχρονη κοινωνία, να μην είναι πια θέμα ταμπού, αλλά οι άνθρωποι δεν έχουν πολύ χώρο να θρηνήσουν. Ο περίγυρος συχνά προσπαθεί, με καλή πρόθεση, να τους πείσει – αλλά όχι βοηθητικά – ότι πρέπει να έρθουν σε έναν ρυθμό προηγούμενο. Με αυτή την έννοια, ακόμη και σήμερα, δυσκολεύονται οι άνθρωποι να ακουμπήσουν κάπου την απώλειά τους. Βέβαια, συζητιέται περισσότερο. Βλέπουμε και μια αλλαγή στους γονείς που είναι πια περισσότερο προσανατολισμένοι να μιλήσουν με ειλικρίνεια στα παιδιά τους και να μην περιγράφουν αγγελάκια και τα συναφή σε μια προσπάθεια να ωραιοποιήσουν τον θάνατο».

«Από την άλλη, οι επιτυχίες της επιστημονικής κοινότητας που έχει κάνει μεγάλα βήματα να αυξήσει το προσδόκιμο ζωής και να βρεθούν καλύτερες αγωγές, η βιομηχανία γύρω από τον υγιεινό τρόπο ζωής και διατροφής, με όλα αυτά οι άνθρωποι συχνά μπαίνουν σε έναν αγώνα να ζήσουν μια ζωή διατηρώντας fit εμφάνιση, να ξορκίσουν τον θάνατο και αυτό κάποιες φορές γυρνά μπούμερανγκ: παρ’ όλα αυτά, δηλαδή, οι άνθρωποι πεθαίνουν και δημιουργείται μια ενοχή του ”δεν με πρόσεχα”, ”δεν τον/την πρόσεχα”», διευκρινίζει η κ. Τσελεπή.

Ποια είναι τα κοινά σημεία του θρήνου; Είτε χάσει κανείς παιδί, είτε σύντροφο;

«Ο θάνατος εγείρει ενοχές στον περίγυρο για πράγματα που δεν έκανε ή που έπρεπε να αποφύγει να κάνει», λέει κ. Τσελεπή πιάνοντας το νήμα από εκεί που το άφησε. «Το άλλο κοινό, όταν μιλάμε για γονείς, είναι μια αγωνία πώς θα τα βγάλουν πέρα χωρίς τον σύντροφό τους. Το ”αν πάθω κάτι κι εγώ, αυτά τα παιδιά πού θα βρεθούν”. Επίσης, επειδή υπάρχει και μια λανθασμένη αντίληψη ότι με το πέρασμα του χρόνου η ένταση του θρήνου μειώνεται, ότι κάποια στιγμή σβήνει, όταν οι άνθρωποι βλέπουν ότι κάποιες στιγμές η έντασή του μοιάζει να ‘ναι σαν του πρώτου καιρού, θεωρούν ότι κάνουν πισωγυρίσματα, ενώ είναι ουσιαστικά μια αναβίωση με αφορμή ίσως και κάποιες ιδιαίτερες ημερομηνίες και στιγμές».

Ποιος είναι ο πιο υγιής τρόπος να σταθείς απέναντι στο πένθος σου;

«Να είσαι σε επαφή με τις ανάγκες σου, με το τι είναι αυτό που χρειάζεσαι στην παρούσα φάση. Και σε ένα πλαίσιο ενήλικης ζωής, με υποχρεώσεις, να μπορείς να μην τις αγνοείς και να τις ικανοποιείς», τονίζει. «Χρειάζεται κάποιος να δίνει χώρο και στη θλίψη του, αλλά να επιτρέπει στον εαυτό του να υπάρχουν στιγμές που χαίρεται με άλλα πράγματα και ξεχνιέται. Να αναγνωρίζει ότι μπορεί ο ρυθμός του για ένα διάστημα να είναι διαφορετικός. Να θυμάται ότι είναι κάτι πολύ οδυνηρό αλλά μια απόλυτα φυσιολογική διεργασία που όσο δεν προσπαθεί να την κρύψει ή να τη μειώσει ή να την υποτιμήσει, τόσο πιο κερδισμένος θα βγει με την έννοια ότι δεν θα ταλαιπωρηθεί με ”επιπλοκές”. Να είναι, λοιπόν, σε επαφή με τις ανάγκες του τιμώντας την οδύνη του αλλά αναγνωρίζοντας και το πιο ανθεκτικό του κομμάτι που πάνω σε αυτό θα στηριχτεί, διατηρώντας ζωντανή την ανάμνηση του ανθρώπου που έχει πεθάνει και μιλώντας για αυτό με όποιον τρόπο μπορεί».

Χρήσιμα πράγματα που πρέπει να γνωρίζεις για τη «Μέριμνα»

• Μπορείς να επικοινωνήσεις τηλεφωνικά με τους ψυχολόγους της «Μέριμνας» στη Θεσσαλονίκη στο 2310 510010, είτε αν χρειάζεσαι στήριξη μετά από την απώλεια είτε για κάποιο επείγον περιστατικό: «κατέληξε ο σύζυγος στο νοσοκομείο και τα παιδιά επιστρέφουν από το σχολείο – να τους μιλήσω;», «να πάρω τα παιδιά στην κηδεία ή όχι;», «πήρα τη διάγνωση – πώς να τον/την/τους ενημερώσω;» κ.α.
• Στο πλαίσιο της ανάπτυξης υποστηρικτικών κοινοτήτων, η «Μέριμνα» δέχεται προσκλήσεις από σχολικές κοινότητες με στόχο την ευαισθητοποίηση γύρω από το θέμα της απώλειας ή της σοβαρής αρρώστιας. Με αφορμή ίσως ένα γεγονός που έχει συμβεί, π.χ. ένας μαθητής να έχει χάσει γονιό ή αδερφό, το σχολείο καλεί τη «Μέριμνα» για ένα εκπαιδευτικό σεμινάριο στους καθηγητές. Επιπλέον, υπάρχει και το κομμάτι της παρέμβασης στην κρίση, που αφορά συνήθως απώλεια μέλους της σχολικής κοινότητας.

• Από την ίδρυση της «Μέριμνας» μέχρι σήμερα, έχουν γίνει οι εξής μεγάλες παρεμβάσεις με πρόσκληση από το υπουργείο Υγείας και Παιδείας: το 1999 με τους σεισμούς στην Αθήνα, το 2004 μετά το δυστύχημα στο «πέταλο» του Μαλιακού που σκοτώθηκαν 7 μαθητές από το Λύκειο της Φαρκαδόνας – εκεί υπήρχε τρίχρονη παρέμβαση σε όλη τη σχολική κοινότητα και την ευρύτερη κοινότητα της περιοχής-, το 2008 με τις πυρκαγιές στην Πελοπόννησο και πρόσφατα με τις πυρκαγιές στο Μάτι.
• Η «Μέριμνα» παρέχει τις υπηρεσίες της δωρεάν. Στηρίζεται οικονομικά από τα Σωματείων φίλων της «Μέριμνας» σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Συχνά γίνονται επίσης δωρεές από τους ανθρώπους που δέχονται τις υπηρεσίες, δωρεές αντί στεφάνου, νέα ζευγάρια που παντρεύονται αποφασίζουν να κάνουν δωρεά αντί μπομπονιέρας κ.α. Ταυτόχρονα, συνδράμουν οικονομικά κάποιοι μεγάλοι χορηγοί με μεγαλύτερες δωρεές.
• Για να μάθεις περισσότερα για το έργο της «Μέριμνας» και να δεις επίσης πώς μπορείς να προσφέρεις ώστε να συνεχίζει δημιουργικά και υποστηρικτικά το έργο της, επισκέψου το επίσημο site της οργάνωσης ΕΔΩ.

*Θεσσαλονίκη, Φράγκων 13, 2310 510010