Ένα μυθικό σπίτι ανοίγει στην πόλη

Ήταν ένα διαφορετικό πρωινό Σαββάτου. Αφήνοντας πίσω την πολύβουη Τσιμισκή και τη φασαρία της Αριστοτέλους, ανεβαίνοντας με τον παλιό ανελκυστήρα στο τέταρτο όροφο μια σειρά ξεχωριστοί άνθρωποι ήταν εκεί. Από τον Άγγελο Δεληβοριά του μουσείου Μπενάκη έως τον Τάκη Μαυρωτά του ιδρύματος Θεοχαράκη, μαζί με πανεπιστημιακούς και ανθρώπους της Τέχνης είχαν αφήσει τις σαββατιάτικες υποχρεώσεις για να ξεναγηθούν σε ένα σπίτι που γράφτηκε ένα μεγάλο μέρος της ιστορίας της τέχνης της Θεσσαλονίκης.

To 1953 δυο σπουδαίοι άνθρωποι της Θεσσαλονίκης, ο Νέστωρας Τελλογλου, γιος σπουδαίων εμπόρων από τη Σμύρνη και η Αλίκη, κόρη του Ναούμ και της Λουκίας Ωρολογά, προσφύγων από την Πόλη και το Μοναστήρι, αποφασίζουν να σφραγίσουν τον έρωτα τους με ένα γάμο. Ένας γάμος που έμελε να δημιουργήσει ένα από τα πιο δημιουργικά και φιλότεχνα ζευγάρια της πόλης. Το ζευγάρι ζει μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του εξήντα στο πατρικό του Νέστορα, ένα υπέροχο σπίτι με ακόμα πιο υπέροχο κήπο. Όμως το κέντρο της πόλης τους γοητεύει. Η πιο όμορφη της πλατεία. Η πλατεία Αριστοτέλους. Στην πολυκατοικία που βρίσκεται στο Ολύμπιον, στον τέταρτο όροφο, οι ιδιοκτήτες, γνωστή οικογένεια Μακρή, που κατέχει σχεδόν όλη την οικοδομή αποφασίζει να πουλήσει το ρετιρέ. Το σπίτι έχει τη συγκλονιστικότερη θέα στην πόλη. Γίνεται το σπίτι τους. Ένα από τα ωραιότερα αστικά σπίτια της Θεσσαλονίκης. Με αριστοκρατική επίπλωση, φωτιστικά και αντικείμενα, μικρά χωρισμένα δωμάτια, όπως ήταν τότε χωρισμένα τα σπίτια και μια θέα ανεπανάληπτη από τη βεράντα στην πλατεία που ονειρεύτηκε ο Εμπράρ και το Θερμαϊκό να δεσπόζει.

Το ζευγάρι λατρεύει την τέχνη και το σπίτι θα γίνει σύντομα ένα ζωντανό μουσείο σύγχρονης τέχνης. Κάθε χιλιοστό των τειχών του, αλλά ακόμα και τα έπιπλα, μια πόρτα θα γίνουν ζωγραφικά έργα των σπουδαιότερων Ελλήνων ζωγράφων.

Το Τελλόγλειο Ίδρυμα σήμερα το πρωί άνοιξε για πρώτη φορά σε μια γνωριμία το θρυλικό ρετιρέ της πλατείας Αριστοτέλους, που σε λίγο καιρό θα γίνει επισκέψιμο για όσους θέλουν να το γνωρίσουν. Να νιώσουν την αχλή του μύθου που κουβαλά.

Καθώς περιδιαβαίνουμε τη μεγάλη σάλα, το μαρμάρινο μπάνιο, την κρεβατοκάμαρα του ζεύγους Τελλογλου νιώθεις ένα ρίγος συγκίνησης να σε διαπερνά. Η ζωή αυτής της πλατείας ταυτίστηκε για δεκαετίες με το σπίτι τους. Τα καλέσματα ανθρώπων του πνεύματος και της Τέχνης, η πληθωρική παρουσία της οικοδέσποινας που δέσποζε και που δυστυχώς έμεινε μόνη της καθώς ο Νέστορας έφυγε από τη ζωή μόλις το 1972, πολύ λίγα χρόνια αφού μετακόμισαν εδώ.

Σε κάθε χιλιοστό του σπιτιού υπήρχαν έργα τέχνης, θυμάται η Δέσποινα Βενετούλια, στενή φίλη της Αλίκης για δεκαετίες και σύζυγος του μεγάλου ζωγράφου Λουκά. Εδώ ήταν κρεμασμένη η μαύρη Σαντορίνη του συζύγου μου Λουκά και στο υπνοδωμάτιο τους η λευκή Σαντορίνη. Ο Λουκάς τους ευγνωμονούσε γιατί τον ανακάλυψαν στην πρώτη του Κιόλας έκθεση και αγόρασαν το πρώτο του έργο!

Ακόμα και όταν τα έργα τέχνης του σπιτιού μεταφέρθηκαν στο Τελλόγλειο Ίδρυμα, όταν εκείνο ολοκληρώθηκε για να στηθεί η πρώτη του συλλογή κάποια από αυτά, τα πιο αγαπημένα της έμειναν στο σπίτι μέχρι το τέλος. Μια πόρτα ζωγραφισμένη από τον Κώστα Λούστα κερδίζει το μάτι καθώς εισέρχεσαι στο χώρο.

Η σχέση της Αλίκης με την πλατεία Αριστοτέλους ήταν πάντα ιδιαίτερη. Την περίοδο των μεγάλων προεκλογικών συγκεντρώσεων ιστορικών ηγετών, όπως ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ή ο Ανδρέας Παπανδρέου πλήθος κόσμου συγκεντρώνονταν στο μπαλκόνι της και παρακολουθούσαν τις ομιλίες. Η αδερφή της Αιμιλία Ζέρβα μας εξιστορεί πως έβλεπαν από ψηλά στα πόδια των ηγετών την ύπαρξη ενός σκυμμένου υποβολέα που βοηθούσε με την εκφώνηση του λόγου όταν ο ηγέτης ξεχνούσε τα λόγια του, ή τα γραμμένα με γιγάντια γράμματα χαρτιά με τις υποσχέσεις!

Ο Δημήτρης Σαλπιστής, αντιδήμαρχος πολιτισμού επί δημαρχίας Θεοχάρη Μαναβή, θυμάται πως το 1984 κατά τη διάρκεια μιας συναυλίας στην πλατεία η Τέλλογλου ενοχλήθηκε σφόδρα. Την επόμενη μέρα έστειλε ένα μήνυμα στο δήμαρχο που έγραφε: Στην Αριστοτέλους, Χάρη μου, κατοικούν και άνθρωποι, που θέλουν και δικαιούνται την ηρεμία και την ησυχία τους!

Το θρυλικό σπίτι της Αριστοτέλους σε λίγο καιρό θα ανοίξει σε ειδικές ξεναγήσεις για μικρά γκρουπ ανθρώπων, τα απογεύματα της Τετάρτης. Οι ξεναγήσεις θα γίνονται από ανθρώπους που έζησαν την ιστορία του σπιτιού και θα έχουν να πουν συναρπαστικές ιστορίες. Εδώ μέσα ζήσαμε μεγάλες χαρές αλλά και μεγάλες πίκρες, μας λέει η κ. Βενετούλια.

Η Τέλλογλου πέρασε σε αυτό το σπίτι το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της μέχρι το τέλος της, τον Ιούνιο του 2008. Συχνά πυκνά άλλαζε τη διάταξη των πινάκων στους τοίχους για να αλλάζει το τοπίο της. Υπάρχει όμως μια θρυλική ατάκα που έλεγε στον αγαπημένο της ανιψιό Κωνσταντίνο Ζέρβα, πρώην αντιδήμαρχο και νυν δημοτικό σύμβουλο. Σας την κράτησα για φινάλε. Από όλους τους πίνακες έναν αγαπώ περισσότερο. Τη θέα από το παράθυρο μου. Έχοντας περάσει ένα μεγάλο μέρος των παιδικών του χρόνων στο σπίτι αυτό έχει συνδέσει τις αναμνήσεις του με τις γιορτινές μέρες του σπιτιού, τα υπέροχα τραπέζια στη βεράντα, τους ωραίους ανθρώπους που μπαινόβγαιναν, το παιχνίδι τους στον απομονωμένο μακεδονικό οντά του σπιτιού.

Αυτή τη θέα θα μπορεί τώρα να απολαύσει έστω για λίγο το κοινό της πόλης που θα μπορέσει να βιώσει τη συγκίνηση ενός μυθικού σπιτιού που στέγασε δυο αληθινούς ευπατρίδηδες που αφιέρωσαν τη ζωή τους σε ένα σκοπό. Την ίδρυση του Τελλογλείου που κοσμεί την πόλη. ‘’Το Τελλόγλειο είναι το σπίτι μου, το παιδί μου, είναι ο μεγάλος μου έρωτας’’ έλεγε κάθε φορά που μιλούσε για κείνο.

Λίγο πριν κλείσει η πόρτα του ανελκυστήρα ρίχνω μια τελευταία κλεφτή ματιά στις κρυσταλιέρες, τα λαμπερά φωτιστικά, τα στιλάτα έπιπλα, τις πορσελάνες. Νομίζω πως ακούω τη βοή του μύθου που εδώ μέσα είναι πιο κυρίαρχη από παντού στην πόλη. Του μύθου μιας γυναίκας που έγραψε ένα μεγάλο κεφάλαιο στη Θεσσαλονικιώτικη διανόηση. Μιας αληθινής grande dame.

Οι ξεναγήσεις

Ξεναγήσεις διάρκειας 30 λεπτών με ελεύθερη είσοδο στο κοινό (κατόπιν συνεννόησης και με σειρά προτεραιότητας) θα πραγματοποιούνται κάθε Τετάρτη μεταξύ 18:00-20:00. Μέγιστος αριθμός ατόμων σε κάθε επίσκεψη: 20 άτομα. Έναρξη ξεναγήσεων μετά το Πάσχα.