H Θεσσαλονίκη υπέγραψε…εσύ ακολουθείς ;

Τι είναι το Σύμφωνο του Μιλάνου, η Αστική Διατροφική Πολιτική, όσα κρύβει η “υπόγεια” διατλαντική συμφωνία ΤΤΙP, τα τρομακτικά νούμερα που μιλάνε και πώς μπορεί στην πράξη να εκλείψει η πείνα αλλά και η άνιση κατανομή της τροφής. Μάθε για το Fair Trade, σε τι δεσμεύτηκε η Θεσσαλονίκη με την υπογραφή της στο Μιλάνο και για όσα είσαι διατεθιμένος να ακολουθήσεις και εσύ ως πολίτης από εκείνα που σου αναλογούν…Όλα όσα ακούστηκαν και εκφράστηκαν σε ένα ιδιαίτερο βιωματικό Παγκόσμιο Γεύμα στην πόλη.

Σε μία έξυπνα στημένη διαδραστική εκδήλωση, σε ένα διήμερο Παγκόσμιο Γεύμα, σε μία μεγάλη συζήτηση τοπικών αρχών και κοινωνίας των πολιτών γύρω από ένα τραπέζι, η Fair Trade Hellas με την συμβολή της Κοινωφελούς Επιχείρησης του Δήμου Θεσσαλονίκης, έκανε μία πρώτη (καθώς θα ακολουθήσει σειρά δράσεων, σεμιναρίων και ανοιχτού πολιτικού διαλόγου) παρουσίαση του πλαισίου δράσης αλλά και ενημέρωση ευαισθητοποίησης ως προς τους νευραλγικούς εμπορικούς κοινωνικούς εκπαιδευτικούς και πολιτικούς θεσμούς της πόλης για το πρόγραμμα, της γενικότερης εικόνας των αναπτυσσόμενων χωρών, η οποία και οδήγησε ουσιαστικά στο Σύμφωνο του Μιλάνου.

Είναι από τις κλασικές φορές που ο ακτιβισμός χρησιμοποιώντας όσα μέσα του έχουν απομείνει, σε κάνει να στέκεσαι αντιμέτωπος με τον εαυτό σου και τις ευθύνες του ως προς την συλλογικότητα της ανθρωπότητας, γιατί κάπου σε αυτόν τον πλανήτη, γυναίκες δένουν σφιχτά στο στομάχι τους ζωνάρια από σχοινί για να μην νιώθουν πείνα καταλήγοντας να πεθαίνουν από εσωτερική αιμοραγία, παιδιά γεννούνται λιποβαρή και άνθρωποι πεθαίνουν από πείνα ετησίως κατά χιλιάδες περισσότεροι από ότι από AIDS. Αυτή την φορά μίλησαν πρόσωπα ιστορίες και αριθμοί. Στο υπολογιστικό σήμερα, στα χρόνια του κυνισμού που μετρώνται τα πάντα με αριθμούς, ας μιλήσουν πρώτα οι αριθμοί.

Με την πείνα να κληρονομείται και τους αριθμούς να μην κάνουν λάθος λοιπόν, περίπου 17 εκατομμύρια παιδιά γεννιούνται υποσιτισμένα κάθε χρόνο ακριβώς επειδή δεν κατάφεραν οι μητέρες τους να τραφούν αρκετά πριν ή κατά την διάρκεια της κύησης. 1 στους 9 ανθρώπους σήμερα το βράδυ θα πέσει για ύπνο πεινασμένος. Ο υποσιτισμός σκοτώνει περισσότερα από 2,5 εκατομμύρια παιδιά ετησίως. 146 εκατομμύρια παιδιά που ζούν στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι λιποβαρή. Το 98% του “χάρτη της χρόνιας πείνας” ζει στις αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ 16 περίπου εκατομμύρια ζει στις αναπτυγμένες.

Οι μεγάλες αντιφάσεις δείχνουν πως ενώ υπάρχει αρκετή τροφή για όλους καθώς παρά την πληθυσμιακή αύξηση το 2002 ολόκληρος ο πλανήτης παρήγαγε 17% περισσότερες θερμίδες από ότι 30 χρόνια πριν, ένα ποσοστό υπεραρκετό για την κάλυψη των αναγκών όλων μας με 2.720 θερμίδες ανά ημέρα, τα ποσοστά της χρόνιας πείνας μετά βίας καταφέρνουν να μην αυξηθούν και με μεγάλη ευκολία δεν πέφτουν.

Οι αντιφάσεις στην άνιση κατανομή της τροφής προκύπτουν με την παγκόσμια παγίωση μιας πληθώρας παραγόντων. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του ΟΗΕ για παράδειγμα, 1,3 δισ. τόνοι τροφής, το 1/3 της παγκόσμιας κατανάλωσης τροφής δηλαδή, καταλήγει στα σκουπίδια, με τους καταναλωτές στις πλούσιες χώρες να πετούν 222.εκ. τόνους τροφής τον χρόνο, όση είναι περίπου ολόκληρη η παραγωγή τροφής στην Υποσαχάρια Αφρική. Το χάσιμο της παραγωγής ή το πέταμα, δεν οφείλεται αποκλειστικά στους καταναλωτές οι οποίοι πετούν με ευκολία τροφές που δεν έχουν κανένα πρόβλημα, αλλά και των παραγωγών στις αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίοι εξαιτίας έλλειψης σωστών υποδομών χάνουν συχνά μεγάλο μέρος της παραγωγής τους.

Η τροχοπέδη της κλιματικής αλλαγής είναι καθοριστική, καθώς εκτιμάται από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας πως μέχρι το 2050 η πείνα και ο παιδικός υποσιτισμός κινδυνεύουν να αυξηθούν μέχρι και 20% εξαιτίας των κλιματικών αλλαγών οι οποίες “περιέχουν” πλημμύρες, ξηρασίες και ακραία καιρικά φαινόμενα τα οποία άλλωστε επηρεάζουν άμεσα και την παραγωγή τροφής. Η “πείνα” έχει οριστεί ως μήνας κανονικά στο ημερολόγιο των αναπτυσσόμενων χωρών. Για παράδειγμα στο Μπαγκλαντές έχουν την “Monga” ενώ στην Αφρική κάθε χρόνο έχουν τη “lean season” (“λεπτή εποχή” κάτι σαν τις “ισχνές αγελάδες”) με ανυδρίες, είναι επίσημα η εποχή του χρόνου που περιμένουν την πείνα.

Η άνιση κατανομή της τροφής σε συνδυασμό με την εξελισσόμενη παγκόσμια κουβέντα γύρω από τις κλιματικές αλλαγές, οδήγησαν στην Συμφωνία του Μιλάνου, η οποία παρουσιάστηκε με ένα οργανωμένο σχέδιο δράσης και υπογράφηκε στο πλαίσιο της διεθνούς έκθεσης Milan Expo Feeding the Planet, Energy for Life. Πρακτικά πρόκειται για ένα μελετημένο πλαίσιο δράσης, εθελοντικό μα και εξελισσόμενο ή προσαρμόσιμο στις ιδιαίτερες συνθήκες και χαρακτηριστικά κάθε πόλης ξεχωριστά, το οποίο στοχεύει στην συνεργασία όλων των θεσμών του αστικού περιβάλλοντος από φορείς μέχρι φυσικά πρόσωπα και ιδιώτες, βασίζεται στον εθελοντισμό, με απότερο στόχο την εύρυθμη έκφανση της συνολικής εικόνας της διατροφικής πολιτικής της πόλης, για την εξάλειψη ανισοτήτων τροφής στα όριά της αλλά ταυτόχρονα στα πλαίσια του Fair Trade, βοηθώντας έτσι και την εξάλειψη των ανισοτήτων τροφής στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Η Θεσσαλονίκη υπέγραψε το Σύμφωνο του Μιλάνου για την Διατροφική Πολιτική στα Αστικά Κέντρα τον περασμένο Οκτώμβριο, αποφασίζοντας να συμμετέχει στην μεγάλη κίνηση ανάμεσα σε 195 χώρες παγκοσμίως που υπέγραψαν επίσης, με στόχο την οργανωμένη προσέγγιση και αλλαγή της γενικότερης αστικής διατροφικής εικόνας και συμπεριφοράς των πολιτών, προσανατολισμένες στην άνιση κατανομή της τροφής παγκοσμίως και του τρομακτικού αντίκτυπου αυτού. Ταυτόχρονα με την υπογραφή της και για τον οδηγό Milan Food Policy Pact, ανάμεσα στις υπογραφές ακόμα 115 Δημάρχων, δίνει το παράδειγμα μίας καλής πρακτικής για την ακολούθηση του “οδηγού” διαμόρφωσης της δικής της κοινής αστικής διατροφικής πολιτικής.

Το σύμφωνο του Μιλάνου αναγνωρίζει την δύναμη των αστικών κέντρων ως προς τον στρατηγικό ρόλο εξαιτίας της πληθυσμιακής τους πυκνότητας και ότι η επιτάχυνσή της επηρεάζει βαθιά τον κόσμο μα κυρίως αναγνωρίζει την μεγάλη αλήθεια που θέλει τις οικογενειακές και αγροτικές επιχειρήσεις αλλά και τους μικροπαραγωγούς τροφίμων να παίζουν καθοριστικό ρόλο στην σίτισση των αστικών και περιαστικών περιοχών, όπως επίσης και το γεγονός πως η διατροφική πολιτική σχετίζεται στενά με μία πληθώρα αστικών και πολιτικών προκλήσεων, ταυτόχρονα με την δύναμη του ιδιωτικού τομέα και την κοινή επιθυμία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής .

Με την υπογραφή τους οι Δήμαρχοι, εκ μέρους των πόλεών τους, δεσμεύτηκαν για την εργασία τους ως προς την ανάπτυξη βιώσιμων διατροφικών συστημάτων χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς. Στην ουσία, οι προσπάθειες των Δήμων, πάντα σε εθελοντικό πλαίσιο δράσης, συνοψίζονται στην παροχή υγιεινής και προσσιτής τροφής σε όλους τους πολίτες, με την ανθρωπιστική οπτική της ελαχιστοποίησης στην σπατάλη τροφίμων. Στόχος και δέσμευση είναι η συνεργασία των δημοτικών-κοινοτικών διατμηματικών και διατομεακών συντονισμών, η επανεξέταση και τροποποίηση της υπάρχουσας αστικής πολιτικής και τέλος η ενθάρρυνση και άλλων πόλεων ως προς την συμμετοχή τους.

Το Πλαίσιο Δράσης για την Διατροφική Πολιτική Στα Αστικά Κέντρα, είναι εθελοντικό, αλλά στοχεύει στην παροχή στρατηγικών επιλογών στις πόλεις που υιοθετώντας το Σύμφωνο, δείχνουν την επιθυμία τους για την ανάπτυξη βιοσιμότερων διατροφικών συστημάτων. Παρά το γεγονός των συγκεκριμένων θεματικών ενοτήτων που περιέχει το Πλαίσιο Δράσης (διευκόλυνση της συνεργασίας ανάμεσα στις υπηρεσίες του αστικού κέντρου, χαρτογράφηση και ενίσχυση των τοπικών πρωτοβουλιών, ανάπτυξη των διατροφικών πολιτικών, προώθηση της βιώσιμης διατροφής, αναπροσανατολισμός των προγραμμάτων σχολικής σίτισης, τράπεζες τροφίμων,υποστήριξη κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, ενίσχυση της αστικής και περιαστικής παραγωγής, υποστήριξη μικρών τροφικών αλυσίδων, βελτίωση στη διαχείρηση λυμάτων και επαναχρησιμοποίησή τους κ.α), ορίζεται ως κεντρικός στόχος τα Βιώσιμα Διατροφικά Συστήματα, αναγνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητες κάθε πόλης ξεχωριστά.

Η Θεσσαλονίκη για παράδειγμα, παρά την υπογραφή έχει την δυνατότητα να επιλέξει, να προσαρμόσει ή να ομαδοποιήσει τις επιλογές της όπως κρίνει απαραίτητο σύμφωνα με τις δικές της ιδιαίτερες συνθήκες.

Σε αυτό που οφείλουμε να σταθούμε πέραν των αιτιών και των αριθμών είναι στον ρόλο των διεθνών εμπορικών συμφωνιών και στις λύσεις του προβλήματος. Τα κυριότερα αίτια που προκαλούν την άνιση κατανομή της τροφής περιλαμβάνουν τις κλιματικές αλλαγές όπως προαναφέρθηκε, την σπατάλη τροφίμων, αλλά και την αρπαγή γης μέσω διεθνών εμπορικών συμφωνιών που πολλές φορές αγνοούμε.

Η αρπαγή γης, θάλασσας, ποταμιών φυσικού και ζωικού πλούτου των αναπτυσσόμενων χωρών είναι κοινό μυστικό των εταιρειών παγκοσμίως, οι οποίες μέσω διεθνών συμφωνιών βρίσκουν το πάτημα για πλήρη εκμετάλευση των περιοχών αυτών, συντηρώντας υπόγεια τον τίτλο των “ακόμα αναπτυσσόμενων”. Για παράδειγμα η ΤΤΙP, η Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου & Επενδύσεων, μία εμπορική συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών και επενδύσεων μεταξύ ΗΠΑ & ΕΕ, η οποία αποτελεί σύμφωνα με την Fair Trade, αντικείμενο μυστικών διαπραγματεύσεων από το 2013 και οι φραγμοί που πρόκειται να πληγούν σύμφωνα με την Independent είναι οι περιβαλλοντικοί κανόνες, εργασιακά δικαιώματα, τα μέτρα προστασίας καταναλωτών, οι όροι χρήσης της γης, οι κανονισμοί για χημικές ουσίες κλπ. Πιο συγκεκριμένα, σε ένα πιθανό παράδειγμα, αν οριστικοποιηθεί η συμφωνία, (της οποίας το πρώτο μέρος έχει ήδη περάσει, σύμφωνα με την ίδια πηγή) τότε μία εταιρεία παραγωγής τροφίμων θα έχει την δυνατότητα να απαγορεύσει την καλλιέργεια της γης από τυχόν μικροπαραγωγό σε έκταση που του ανήκει δίπλα από τον χώρο της.

Ο ρόλος μας είναι εξίσου καταλυτικός καθώς οι δεδομένες καθημερινές μας συνήθειες έχουν την δύναμη να στερούν εξακολουθητικά το φαγητό από ανθρώπους που πεινάνε. Στην παρουσίαση της εκδήλωσης, ήταν αρκετά σοκαριστικό το πλήθος των προιόντων που χρησιμοποιούμε σε καθημερινή βάση, από λουλούδια μέχρι κορνς φλέικς τα οποία δεν προέρχονται από συνθήκες δίκαιου εμπορίου.  Εκτός από την υπερκατανάλωση τροφών ή προιόντων τα οποία στην πραγματικότητα δεν είναι αναγκαία, έρχεται και η σπατάλη της τροφής για την οποία δεν είναι μόνο υπεύθυνη η δική μας συνήθεια του να “πετάμε εύκολα” αλλά ξεκινάει πολύ πριν φτάσει το τελικό προιόν στον καταναλωτή. Οι μεγάλες εταιρείες παραγωγής τροφίμων συνδυαστικά με τις απαιτήσεις ΕΕ αλλά και μέρος του κοινού, σχετικά με την αισθητική εμφάνιση των τροφίμων, οδηγούν ασφαλέστατες τροφές στις χωματερές. Στατιστικά σύμφωνα με τον Guardian, στην Βρετανία για παράδειγμα μέχρι και το 30% των λαχανικών που παράγονται στην χώρα, δεν συλλέγεται καν γιατί δεν είναι όμορφα εξωτερικά.

Όπως αναφέρθηκε εύστοχα και στο Παγκόσμιο Γεύμα, πολλές φορές δεν απαιτούνται χρήματα αλλά στρατηγική. Με αφετηρία αυτό, οι αρμόδιοι και οι αρχές γύρω από το Σύμφωνο του Μιλάνου, αναγνωρίζουν πως το πρόβλημα είναι πολυδιάστατο και η επίλυσή του απαιτεί βήματα σε τοπικό εθνικό και διεθνές επίπεδο. Αυτό σημαίνει πως μέρος της λύσης είμαστε όλοι και στα βήματα που μας αναλογούν τα απλότερα που μπορούμε να κάνουμε όλοι είναι τα εξής :

πρώτα έρχεται η λογική κατανάλωση και διαχείρηση αγοράζοντας όσα πραγματικά χρειαζόμαστε και όχι όσα πιστεύουμε ότι “θα χρειαστούμε” , μειώνουμε το κόστος του κύκλου ζωής της τροφής προτιμώντας προιόντα εποχής και άλλα είδη διατροφής από τοπικούς παραγωγούς.

Στηρίζουμε το Fair Trade, το δίκτυο που δημιουργήθηκε σε παγκόσμια βάση προστατεύοντας το νομικό δίκαιο, τα δικαιώματα και τις συνθήκες εργασίας μικροπαραγωγών και από το 1988 ο καταναλωτής μπορεί να στηρίζει πρωτοβουλίες ετικετοποίησης/πιστοποίησης που λειτουργούν προσανατολισμένες στον Οργανισμό Αλληλέγγυου Εμπορίου ή να βρίσκει τα προιόντα που προέρχονται απευθείας από μικροπαραγωγούς, χωρίς μεσάζοντες, στηρίζοντας έτσι απευθείας την οικονομική ενίσχυση που αντιστοιχεί αντικειμενικά στον παραγωγώ. Τα προιόντα της Fair Trade, τα βρίσκεις στα μη κερδοσκοπικά “worldshops” ή στο e-shop του ιστότοπου.

Για παράδειγμα στην Θεσσαλονίκη δραστηριοποιείται ήδη από το 2011 η ΠΕΡ.ΚΑ., η οποία δημιουργήθηκε από ανθρώπους της πόλης που έχουν ως στόχο την συλλογική καλλιέργεια λαχανικών, εποχιακών φρούτων, λουλουδιών και βοτάνων σε αγρό μέσα ή σε κοντινή απόσταση του άξονα γύρω από την πόλη.

Ακολουθεί ως άκρως βασικό βήμα, η πίεση ως προς την αξιοποίηση της πλεονάζουσας τροφής σύμφωνα με τα παραδείγματα κινητοποίησης της Κοινωνίας των Πολιτών αλλά και επιχειρήσεων του κλάδου τροφίμων, όταν προιόντα με σύντομη ημερομηνία λήξης ή αδιάθετα για αισθητικούς λόγους, διατίθενται σε ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες. Τέλος, πάντα η βαθιά λύση, στην ρίζα της αντιμετώπισης του προβλήματος είναι η εκπαίδευση. Εκπαίδευση όλων σε θέματα κατανάλωσης που ορίζεται άλλωστε και ως ο σημαντικότερος παράγοντας διαμόρφωσης της πολιτικοικονομικής εξέλιξης και κατεπέκταση οικολογικής, της ανθρωπότητας.

Κατά την διάρκεια του Γεύματος, αφού παρουσιάστηκε η συνολική εικόνα της κατάστασης οι ιστορίες των πρωταγωνιστών και ο ρόλος μας, ζητήθηκε από τους εκπροσώπους των διαφορετικών τομέων που παρευρίσκονταν να προτείνουν μία δική τους λύση. Μεταξύ των ρομαντικών και μεγαλεπίβολων λύσεων που δυστυχώς γνωρίζουμε εξαρχής πως δεν πρόκειται να υλοποιηθούν, ακούστηκαν τρόποι και προτάσεις βατές. Σχεδόν σε ακολουθία με αυτά που ήδη προτείνει το Σύμφωνο, εκδηλώνοντας πως σε μία πρώτη εικόνα, η οπτική των φυσικών προσώπων δείχνουν να συμφωνεί με το Πλαίσιο Δράσης.

Ο πλανήτης είναι ένας και οι δυνατότητές του περιορισμένες, με τις αντιφάσεις αρκετές τις ειρωνίες πολλές και τις στατιστικές των αριθμών τρομακτικά περισσότερες, δεν μένει σε κανέναν το περιθώριο στρουθοκαμηλισμού ακόμα και αν οι λύσεις θεωρούνται “πυροσβεστικές” και όχι ριζοσπαστικές. Η Θεσσαλονίκη έκανε την αρχή και υπέγραψε δίνοντας το παράδειγμα. Θα προσπαθήσουμε να ακολουθήσουμε;