Το μέλλον είναι εδώ

Το Δεκέμβριο του 2011 απονεμήθηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα βραβεία οικολογικής δόμησης, τα βραβεία BGreen Awards, με την υποστήριξη του Υπουργείου Περιβάλλοντος και του Τεχνικού Επιμελητηρίου. Σε μια χώρα που η οικολογική δόμηση είναι άγνωστος τόπος για τον περισότερο κόσμο, η θέσπιση ενός τέτοιου βραβείου έχει ιδιαιτερη σημασία και συμβολικό χαρακτήρα. To 1o βραβείο για το 2011 στον τομέα της κατοικίας, το κέρδισε το αρχιτεκτονικό γραφείο Π. Μακρίδης + Συνεργάτες για τη Νέα Σπουδαστική Εστία ‘Αλίκη Περρωτή’ στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή. Αξίζει να γνωρίσουμε ποιοι άνθρωποι κρύβονται πίσω από αυτήν την προσπάθεια, που παρά τις αντίξοες συνθήκες των τελευταίων χρόνων εξακολουθούν να πρωτοπορούν. Αξίζει όμως επίσης να γνωρίσουμε και τα μυστικά και την φιλοσοφία σχεδιασμού του κτιρίου, να παρακολουθήσουμε τις αρχές του καθώς θα μπορούσαν να έχουν εφαρμογή σε νέες κατασκευές που στοχεύουν στην εξοικονόμιση ενέργειας και φυσικών πόρων.

Το 2009, η Διοίκηση της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής, μετά από μια γεναιόδωρη χορηγία της ευεργέτριας κας Αλίκης Περρωτή, αποφάσισε να προχωρήσει στη δημιουργία μιας νέας, σύγχρονης Σπουδαστικής Εστίας, για τις ανάγκες στέγασης 100 περίπου σπουδαστών, που θα πρεσβεύει τις αξίες και τη φιλοσοφία της Σχολής για την προώθηση και στήριξη της αειφόρου ανάπτυξης. Το αρχιτεκτονικό γραφείο Π. Μακρίδης + Συνεργάτες ανέλαβε το έργο, έχοντας μια πολύχρονη εμπειρία στον σχεδιασμό οικολογικών – βιοκλιματικών κτιρίων.

Το κτίριο

Το συγκρότημα της Σπουδαστικής Εστίας αναπτύσσεται σε τρία επίπεδα, ακολουθώντας την κλίση του εδάφους, προκειμένου να ενταχθεί με τον βέλτιστο τρόπο στο περιβάλλον. Τα κύρια χαρακτηριστικά του συμβάλουν στην οικολογική του συμπεριφορά και κατ’ επέκταση στην σημαντική εξοικονόμιση ενέργειας και κατά τον σχεδιασμό υιοθετήθηκαν όλες οι αρχές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής και προβλέφθηκαν πρωτοποριακά μηχανολογικά συστήματα. Παράλληλα δόθηκε ιδιαίτερη μέριμνα στην επιλογή οικολογικών υλικών και στην εφαρμογή τεχνολογιών για την εξοικονόμιση νερού. Το διώροφο κτίριο που στεγάζει το Οικοτροφείο χωροθετείται στον άξονα ανατολή – δύση και έτσι αυξάνει το φυσικό φωτισμό και ηλιασμό των χώρων. Οι επικλινείς στέγες χρησιμοποιούνται για τη συλλογή της ηλιακής ακτινοβολίας, μέσω συλλεκτών που συνδέονται με δεξαμενές αποθήκευσης θερμότητας ενώ λειτουργούν και ως καμινάδες ηλιασμού / αερισμού κατευθύνοντας το φυσικό φως προς τους διαδρόμους. Οι χρωματικές επιλογές των εσωτερικών χώρων αυξάνουν το φυσικό φωτισμό μέσω διάχυσης. Στο κτίριο υιοθετήθηκε η αρχή του διπλού κελύφους. Εξωτερικά επενδύθηκε με χειροποίητα τούβλα ή φύλλα οξειδωμένου χάλυβα (corten), ενώ το εσωτερικό τμήμα είναι οπλισμένο σκυρόδεμα με ισχυρό στρώμα θερμομόνωσης. Ανάμεσα στα δύο τμήματα υπάρχει μεγάλο διάκενο που στις περισσότερες περιπτώσεις είναι αεριζόμενο. Η ύπαρξη του διπλού κελύφους προστατεύει το κτίριο από την υγρασία, τους ψυχρούς ανέμους και την ηλιακή ακτινοβολία. Τα κουφώματα που χρησιμοποιήθηκαν είναι αλουμινίου, ενώ οι εξώστες του κτιρίου εξασφαλίζουν ηλιοπροστασία για τα δωμάτια και άνετους εξωτερικούς χώρους. Ελαφριές κατασκευές, όπως ξύλινες πέργκολες και περσίδες ηλιοπροστασίας, εξασφαλίζουν την προστασία κατά τους θερινούς μήνες, ενώ επιτρέπουν την είσοδο των ευεργετικών ακτίνων του ηλίου κατά τους χειμερινούς μήνες. Το κτίριο βρίσκεται σε απόλυτη αρμονία με τον υπαίθριο χώρο καθώς η κτιριακή μάζα διακόπτεται ώστε να εισχωρήσει ο περιβάλλων χώρος, με τη δημιουργία εκτεταμένων εσοχών που φυτεύονται. Επιλέχθηκαν φυλλοβόλα δένδρα για ηλιακά οφέλη κατά τη διάρκεια του χειμώνα και σκίαση το καλοκαίρι. Εκτεταμένη φύτευση γίνεται και σε μεγάλο τμήμα του δώματος όπου διαμορφώνονται κτιστά καθιστικά που στεγάζονται με μεταλλικές πέργκολες και σκιάζονται από αναρριχώμενα φυτά.

Ενεργειακή συμπεριφορά

Η λειτουργία των συστημάτων θέρμανσης και ψύξης των χώρων του κτιρίου, των συστημάτων παραγωγής θερμού νερού χρήσης (και όλα τα κυκλώματα του φωτισμού των κοινόχρηστων χώρων του κτιρίου ελέγχονται από Σύστημα Κεντρικού Ελέγχου και Διαχείρισης Ενέργειας (BEMS). Το κτίριο αποτελεί πεδίο εφαρμογής και χρήσης τεχνολογιών για την εξοικονόμηση ενέργειας και νερού. Ένα πεδίο επίπεδων ηλιακών συλλεκτών, συνολικής έκτασης περίπου 100m2, συνδέεται μέσω εναλλακτών θερμότητας με δεξαμενές νερού συνολικής χωρητικότητας 4.000L για την αποθήκευση θερμότητας. Στις δεξαμενές αυτές συνδέεται η διάταξη παραγωγής θερμού νερού χρήσης και διάταξη προθέρμανσης αέρα των κλιματιστικών μονάδων του καθιστικού και του εστιατορίου. Εκτιμάται ότι το 55% της απαιτούμενης ενέργειας για την παραγωγή θερμού νερού χρήσης και το 8% της ενέργειας για τη θέρμανση χώρου σε ετήσια βάση θα καλύπτoνται από τη λειτουργία του ηλιακού συστήματος. Αυτό σημαίνει εξοικονόμηση ενέργειας περίπου 35.000 kWh, δηλαδή εξοικονόμηση περίπου 4.000 m3 φυσικού αερίου που είναι το βασικό καύσιμο στο κτίριο. Η ποσότητα αυτή αντιστοιχεί σε ετήσια μείωση κατά 8.5tn των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Στο σύνολο των δωματίων και στους κοινόχρηστους χώρους τοποθετήθηκαν ανεμιστήρες οροφής για το δροσισμό των χώρων και τον περιορισμό του χρόνου χρήσης των κλιματιστικών και εγκαταστάθηκαν φωτιστικά σώματα χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης.

Η πράσινη κατασκευαστική λογική

Τα υλικά κατασκευής επιλέχθηκαν με βάση τη συμπεριφορά τους στις υπάρχουσες κλιματικές συνθήκες, την αισθητική τους και κυρίως τις μειωμένες ανάγκες συντήρησης και τη δυνατότητα ανακύκλωσής τους. Χειροποίητα κεραμικά τούβλα από τοπικό παραγωγό, ανακυκλώσιμος πολυβυνιλικός τάπητας υψηλής αντοχής και έγχρωμες, ρητινούχες, τσιμεντοειδείς επιστρώσεις στους χώρους κυκλοφορίας (διάδρομοι, χολ, κλιμακοστάσια) και ελληνικά πλακίδια πορσελάνης στους χώρους υγιεινής και Εστίασης. Τα δάπεδα των εξωτερικών χώρων επιστρώθηκαν με άτριφτο μωσαϊκό από τοπικά υλικά, πλαισιωμένο με πλάκες τοπικού μαρμάρου. Για την ενισχυμένη θερμομόνωση χρησιμοποιήθηκαν ανακυκλώσιμα υλικά φιλικά προς το περιβάλλον ενώ οι βαφές του κτιρίου είναι ελληνικές, πλαστικές, υδατοδιαλυτές, χωρίς αμμωνία. Έχουν ληφθεί μέτρα για την εξοικονόμιση του νερού στο εσωτερικό του κτιρίου με περιοριστές ροής στους χώρους υγιεινής και τον χώρο Εστίασης ενώ για τη φύτευση του υπαίθριου χώρου επιλέχθηκαν φυτά μεσογειακά, κατάλληλα για το κλίμα της περιοχής, με μειωμένες απαιτήσεις άρδευσης σύμφωνα με τις σύγχρονες οικολογικές απαιτήσεις. Στο υπόγειο του κεντρικού κτιρίου του συγκροτήματος, προβλέφθηκε και κατασκευάστηκε ειδικός χώρος συλλογής απορριμάτων και ανακυκλώσιμων υλικών.