FoMO & JoMO: Η διπλή όψη της ψηφιακής εποχής

Κάθε βράδυ, κάθεσαι στον καναπέ και αρχίζεις να σκρολάρεις ατελείωτα, περνώντας από φωτογραφίες και ιστορίες φίλων, διαβάζοντας για ταξίδια, εξόδους και συγκεντρώσεις. Όλοι φαίνονται να περνάνε τέλεια, να ζουν την ζωή τους στο απόγειο της διασκέδασης. Και εσύ, εκεί, στον καναπέ σου, αναρωτιέσαι «Εμένα γιατί δεν με καλέσανε; Γιατί φαίνεται ότι όλοι είναι εκεί, ενώ εγώ μένω πίσω;» Το FoMO ( Fear of Missing Out) – ο φόβος πως χάνεις κάτι σημαντικό – δεν είναι πια αστείο meme. Είναι καθημερινότητα για μια ολόκληρη γενιά.

Αυτό το συναίσθημα του ό,τι κάτι χάνεις, ότι η ζωή των άλλων είναι καλύτερη, μπορεί να δημιουργήσει αμφιβολίες και απογοήτευση. Ενώ στην πραγματικότητα, αυτό που έχει σημασία είναι να εστιάσουμε στις στιγμές που πραγματικά ζούμε, στις μικρές χαρές που περνάμε, μακριά από τη σύγκριση με τις εικόνες που βλέπουμε στα κοινωνικά δίκτυα. Το FoMO μπορεί να μοιάζει αθώο στην αρχή, αλλά είναι σημαντικό να το αναγνωρίσουμε και να το διαχειριστούμε, ώστε να μην αφήσουμε τη ζωή των άλλων να καταλαμβάνει τη δική μας.

Και ενώ σχετίζεται άμεσα με την αυτοεκτίμηση, έχει επίσης άμεση επίδραση στη σωματική, ψυχική και συναισθηματική μας υγεία. Όπως για παράδειγμα στομαχικές διαταραχές, πονοκέφαλους αλλά και αισθήματα συναισθηματικής δυσφορίας. Και πώς θα μπορούσε να μην έχει; Όταν όλοι οι άλλοι γύρω σας διασκεδάζουν χωρίς εσάς;

Μια μελέτη του Eventbrite διαπίστωσε ότι το 69% των millennials βιώνουν FOMO και το 60% κάνει αντιδραστικές αγορές για να μην χάσει εκδηλώσεις ενώ το 48% των millennials έχουν ξοδέψει χρήματα που δεν είχαν για να συμβαδίσουν με τους φίλους τους. Επιπλέον μια μελέτη της The Manifest διαπίστωσε ότι το 67% των millennials βιώνουν FOMO που σχετίζεται με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με το 35% να δηλώνει ότι έχει αναρτήσει περιεχόμενο ειδικά για να αποφύγει να χάσει κάτι.

Επίσης έρευνα του Πανεπιστημίου του Νότινγχαμ Τρεντ ερεύνησε τους παράγοντες που οδηγούν έναν άνθρωπο να αισθάνεται περιθωριοποιημένος κατ’ αυτόν τον τρόπο, αλλά και γιατί αυτοί οδηγούν σε φαινόμενα εξάρτησης από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Όταν κανείς βιώνει το FoMO για καιρό, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε συμπεριφορές εξάρτησης απέναντι στη χρήση των social media» σημειώνει η Δρ. Χέιλι Ποντ, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Μεγάλης Βρετανίας.

Η άλλη όψη του νομίσματος 

Αν το FoMO προκαλεί άγχη και αίσθηση ανεπάρκειας, το JoMO (Joy of Missing Out) έρχεται ως μια αντίδραση, μια φιλοσοφία που αναγνωρίζει την αξία του να μένεις εκτός των ψηφιακών απαιτήσεων και να αναζητάς χαρά και ηρεμία στην απλότητα. Η ιδέα του JoMO βασίζεται στην απόλαυση της απομόνωσης και της ησυχίας, απαλλαγμένη από τον εξωτερικό θόρυβο και τις κοινωνικές προσδοκίες. Αντί να αισθάνεται κάποιος άγχος για το τι “χάνει” ή για το ποιος “προχωράει μπροστά”, το JoMO είναι η συνειδητή απόφαση να επιλέγεις πότε και πώς να αποσυνδέεσαι από τα κοινωνικά δίκτυα, απολαμβάνοντας τον προσωπικό χρόνο χωρίς να συγκρίνεσαι συνεχώς με τους άλλους.

Αυτή η προσέγγιση δεν αφορά την απομόνωση, αλλά την αναγνώριση της αξίας του να είσαι “offline” και να μην αφήνεις τον ψηφιακό κόσμο να σε καταβάλλει.

Η Μαρία 24 ετών αναφέρει «Ένιωθα πως έπρεπε να παρακολουθώ κάθε στιγμή των φίλων μου, να ξέρω τι κάνουν όλοι και να μην χάνω καμία πληροφορία» πλέον όμως η ίδια σημειώνει πως αφιερώνει χρόνο στην υγεία της και στο να επανεκτιμάει τις αληθινές σχέσεις. «Ανακάλυψα ότι η αληθινή ζωή δεν είναι αυτή που βλέπουμε στα social media. Η αληθινή ζωή είναι οι στιγμές που περνάς με τους ανθρώπους που αγαπάς, οι στιγμές που είσαι με τον εαυτό σου και αναπνέεις χωρίς την πίεση της συνεχούς σύγκρισης» Παράλληλα δηλώνει πως «το JoMO για μένα δεν σημαίνει να αποφεύγω τις κοινωνικές επαφές ή τις δραστηριότητες, αλλά να απολαμβάνω την ηρεμία που έρχεται από την αποδοχή ότι δεν χρειάζεται να παρακολουθώ τα πάντα και να συμμετέχω σε όλα»

Η ψυχολόγος Ειρήνη Σπύρα μίλησε στην Parallaxi για το FoMO, το JoMO και για την ψυχολογία των ανθρώπων που βιώνουν αυτά τα συναισθήματα 

Για την επιτυχημένη εφαρμογή του JOMO στην καθημερινή ζωή, ειδικά για άτομα που βιώνουν αυξημένα επίπεδα άγχους ή είναι συχνά ψηφιακά συνδεδεμένα προτείνεται η Κ. Σπύρα προτείνει: 

1. Ψηφιακή Αποτοξίνωση: Όρισε συγκεκριμένες ώρες μέσα στη μέρα για να αποσυνδέεσαι εντελώς από κινητό και τα social media πχ. «Μετά τις 8μμ δεν αγγίζω κινητό»

2. Επαναπροσδιορισμός Προτεραιοτήτων: Μην αισθάνεσαι υποχρεωμένος/η να λες “ναι” σε κάθε πρόσκληση ή event.

3. Αποδοχή της «Μη Συμμετοχής»: Αντί να νιώθεις ενοχές που “χάνεις” κάτι, προσπάθησε να το δεις σαν «Επιλέγω να ξεκουραστώ» αντί για «Δεν πήγα και ίσως να έπρεπε».

4. Εστίαση στο παρόν: Δώσε βάση στη στιγμή: όταν είσαι σπίτι, απόλαυσε τη μουσική, το φαγητό, την ησυχία, κάτι που θα σε βοηθήσει να μη σκέφτεσαι «τι κάνουν οι άλλοι τώρα;».

5. Μικρά Ρεαλιστικά Βήματα: Δεν χρειάζεται να αλλάξεις τα πάντα από τη μια μέρα στην άλλη. Ξεκίνα με 1 βράδυ χωρίς Social ή ένα «όχι» την εβδομάδα σε κάτι που δεν σε εκφράζει.

Η απελευθέρωση από την ανάγκη συνεχούς κοινωνικής αναγνώρισης οδηγεί σε αυξημένη ικανοποίηση από τη ζωή καθώς όταν βασίζουμε την αίσθηση αξίας μας στην αναγνώριση των άλλων (likes, σχόλια, δημόσια επιβεβαίωση) δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος όπου η προσωρινή ευφορία μας παρέχει μια επιβεβαίωση, ωστόσο το αποτέλεσμα γρήγορα “ξεθυμαίνει” και η αναζήτηση μιας επόμενης δόσης αναγνώρισης μας αναγκάζει σε μια νέα προσπάθεια. Αυτή η διαδικασία τελικά γεννά άγχος, ανασφάλεια και κόπωση, γιατί η αξία μας εξαρτάται από εξωτερικούς παράγοντες, τους οποίους φυσικά δεν μπορούμε να ελέγξουμε.

Πώς η απελευθέρωση όμως από αυτό οδηγεί σε πραγματική ικανοποίηση;

1.Εσωτερική Σταθερότητα: Όταν σταματάς να κυνηγάς την εξωτερική επιβεβαίωση και συνειδητοποιείς ότι η αυτοεκτίμησή σου δεν χρειάζεται να ανεβοκατεβαίνει ανάλογα με το «τι πιστεύουν οι άλλοι, τότε αυτό μειώνει το άγχος και την αίσθηση ανεπάρκειας.

2. Αυθεντικότητα: Όταν αρχίζεις να κάνεις πράγματα επειδή σε γεμίζουν πραγματικά και όχι για να “φανούν” ή να “εκτιμηθούν”.

3. Βαθύτερες, ουσιαστικότερες σχέσεις: Όταν δεν παίζεις κοινωνικούς ρόλους για να “κερδίσεις” αποδοχή, οι σχέσεις σου γίνονται αυθεντικές και ουσιαστικές.

Γιατί τελικά, η ικανοποίηση από τη ζωή μεγαλώνει όχι όταν “έχεις περισσότερη αποδοχή” αλλά όταν δεν εξαρτάσαι από αυτήν για να νιώσεις πλήρης και δρας σύμφωνα με τις δικές σου αξίες. Η αποδοχή λοιπόν τότε έρχεται ως μπόνους και όχι ως ανάγκη!

Πώς το FOMO επηρεάζει ειδικά τα άτομα με ψυχικές διαταραχές;

1. Ενίσχυση της Αίσθησης Ανεπάρκειας: Άτομα με κατάθλιψη συχνά παλεύουν με την πεποίθηση ότι “δεν είναι αρκετά καλά” ή “δεν ανήκουν”. Το FOMO, ειδικά μέσα από τα social media, τροφοδοτεί αυτές τις σκέψεις και βαθαίνει τη θλίψη.

2. Επιβάρυνση του Άγχους: Σε άτομα με αγχώδεις διαταραχές, το FOMO λειτουργεί σαν έναυσμα για συνεχή ανησυχία «Μήπως χάνω κάτι σημαντικό;», καταναγκαστική παρακολούθηση και scroll χωρίς σταματημό για να ελέγξουν “τι χάνουν”, φόβο κοινωνικής απόρριψης «Γιατί δεν είμαι εκεί; Γιατί δε με κάλεσαν;», αυξάνοντας τα σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα του άγχους πχ. ταχυπαλμία, αϋπνία, υπερανάλυση.

3. Κοινωνική Απομόνωση: Όσο περισσότερο βλέπει κανείς τους “άλλους” να ζουν “καλύτερα”, τόσο πιο απομακρυσμένος αισθάνεται, ειδικά αν η ψυχική του κατάσταση δεν του επιτρέπει μια εύκολη κοινωνική δραστηριότητα.

Ωστόσο εάν κι εσύ δυσκολεύεσαι να το διαχειριστείς, δοκίμασε:

1. Επαναπροσδιορισμός της σκέψης: Αντί για «Χάνω κάτι σημαντικό!» αντικατέστησε την σκέψη με «Επέλεξα να κάνω κάτι που ταιριάζει στις ανάγκες μου τώρα»

2. Mindfulness: Το FOMO ζει στο μέλλον και στο μυαλό των άλλων. Η ενσυνειδητότητα σε φέρνει πίσω στο “εδώ και τώρα”, όπου η ζωή πραγματικά συμβαίνει.

3. Αξίες: Αναρωτήσου τι έχει πραγματικά αξία για σένα, όχι για τους άλλους καθώς όταν γνωρίζεις τις προτεραιότητές σου, το άγχος του “μήπως χάσω κάτι” μειώνεται πχ. «Η ηρεμία και η αυτοφροντίδα μου είναι σημαντικότερες από το να είμαι παντού»

4. Αποτοξίνωση: Η συνεχής έκθεση σε “ιδανικές” εικόνες και stories ενισχύει το FOMO. Κάνε «unfollow» σε ό,τι σε βάζει σε μια διαδικασία σύγκρισης με τους άλλους και σου προκαλεί αρνητικά συναισθήματα και περιόρισε τον χρόνο σου στα social media, με στόχο τη συνειδητή χρήση τους πχ. μόνο 30 λεπτά/ημέρα.

5. Αποδοχή: Η ζωή είναι γεμάτη επιλογές και πάντα κάτι θα “χάνεις” όταν επιλέγεις κάτι άλλο.

6. Σύνδεση με Ανθρώπους — Όχι με Εικόνες: Αντί για την παθητική παρακολούθηση των άλλων online, επένδυσε σε πραγματικές συζητήσεις, ραντεβού χωρίς social, ανθρώπινη επαφή.

Πληροφορίες απο Clevelandclinic & Trustpulse